Praca znanego z wielu prac historyka i eseisty Jerzego Besali prezentuje długie panowanie Zygmunta Starego na tle istotnych wydarzeń międzynarodowych: zmagań militarnych Wielkiego Księstwa Litewskiego z Moskwą, nacisku Turcji Sulejmana Wspaniałego na Węgry i Habsburgów, wojny z Zakonem w latach 1[zasłonięte]519-15 czy też reformacji i jej coraz silniejszego oddziaływania także na Koronę i Litwę. Autor daje jednak przede wszystkim Czytelnikowi wszechstronny obraz stosunków panujących na dworze królewskim w I połowie XVI wieku, ukazuje także wiele ciekawych epizodów z życia intymnego zarówno pary królewskiej, jak i jej syna – Zygmunta Augusta - oraz złożone relacje pomiędzy nim a Boną.

Największą uwagę autor skupił właśnie na bohaterach swojej pracy, przedstawiając Zygmunta Starego, jego żonę oraz rodzinę w sposób rzadko spotykany w narracji historycznej, szukając odpowiedzi, czym kierowali się w swym postępowaniu, jaki wpływ na ich decyzje wywierały odziedziczone cechy charakteru oraz wychowanie. Złożone, skomplikowane relacje pomiędzy poszczególnymi państwami czy dynastiami znajdują się w szeroko potraktowanym tle.

Panowanie Zygmunta było przy tym okresem kształtowania się ruchu szlacheckiego – egzekucji dóbr i praw - i autor odniósł się również do relacji Zygmunta I ze szlachtą i elitami politycznymi państwa. Praca robi duże wrażenie i to nie ze względu na jej objętość, ale sposób narracji oraz wykorzystanie olbrzymiej literatury.
Prof. dr hab. Mirosław Nagielski

Część I DZIECI WŁADCÓW
Rozdział I. Dynastyczne kłopoty
Rozdział II. Piąty syn, ósme dziecko
Rozdział III. Opatrzenie
Rozdział IV Sforzowie i Aragoni
Rozdział V "Urodziłaś się, by rządzić mężczyznami"
Rozdział VI. W Budzie
Rozdział VII. "Rozjaśniły się widoki"
Rozdział VIII. Książę głogowski i opawski
Rozdział IX. Conclusum, czyli podwójna elekcja
Część II "N I E W O J E N N Y P A N"?
Rozdział I. "Brama smoleńska"
Rozdział II. Nad Dniestrem
Rozdział III. Jak zmusić zakon do uległości
Rozdział IV Szczęśliwe małżeństwo 1512
Rozdział V Sprawy tatarskie, skarbowe i szczęśliwy ojciec
Rozdział VI. Próby rozbioru Polski?
Rozdział VII. Orsza
Rozdział VIII. Kongres pożońsko-wiedeński 1515
Rozdział IX. Bona szuka męża
Rozdział X. Król w rozpaczy, król w miłości
Rozdział XI. Ach, ten siostrzeniec
Rozdział XII. Kandydat do cesarskiej korony
Rozdział XIII. Ostatnia wojna z zakonem
Rozdział XIV Król w rokowaniach
Rozdział XV Druga faza
Rozdział XVI. Kompromis toruński
Rozdział XVII. Strzały w króla
Rozdział XVIII. Zdziwiona Europa i zbuntowany Gdańsk
Rozdział XIX. Źli (na króla) historycy
ILE W NIM KRÓLOWEJ
Rozdział I. Dwór króla
Rozdział II. Dwór królowej
Rozdział III. Mazowieckie równiny i litewskie knieje
Rozdział IV. Miłość chrześcijańska po francusku
Rozdział V. Pierwsze takty węgierskiego czardasza
Rozdział VI. Obertyn
Rozdział VII. Pokój prawie wieczysty
Rozdział VIII. Król, królowa, Tarnowski
Rozdział IX. I znów wojna z Moskwą
Rozdział X. Życie rodzinne w politycznym sosie
Rozdział XI. Państwo Bony czy domena sukcesyjna?
Rozdział XII. "Królowa pragnęła książęcych dóbr mazowieckich dla siebie"
Rozdział XIII. Wojna kokosza
Rozdział XlV. Powrót do Kołomyi
Rozdział XV. Pokój Rzeczypospolitej chrześcijańskiej a zbawienie córki
Część IV JAK I E Ż y C I E, T A K IKR E S?
Rozdział I. Młody król
Rozdział II. Rządny gospodarz
Rozdział III. Tolerancyjny pan
Rozdział IV. Sama na Mazowszu
Rozdział V. Arivederci Polonia, addio vita
Rozdział VI. .Piękny" i "Bestia"?
Przypisy
Teksty źrodłowe
Opracowania
Indeks