KSIĄŻKA POSIADA DEDYKACJĘ AUTORA.


Wstęp i redakcja: Tadeusz Skoczek Projekt okładki: Iwo Birkenmajer Redakcja techniczna: Wojciech Dora

Posłowie: KRZYSZTOF MĘTRAK


Wstęp



Zacznijmy od dwóch cytatów:
'■Tocząca się w ostatnich czasach dyskusja, jeśli nie dala dostatecznie jasnego obrazu i nie wyświetliła przyczyn „kryzysu poezji", w każdym razie nakazuje sam fakt uznać za niewątpliwy. Rozmiary klęski, jej chronologia czy też, jeśli uważać ją za schorzenie anamneza, diagnoza i prognoza, byty przedstawia¬ne bardzo różnie i zwykle jednostronnie z punktu widzenia zainteresowanego: raz widzimy autorewizję i samolikwidację „awangardy", to znów wbijanie ostatnich gwoździ w trumnę potężnej do niedawna grupy poetyckiej, podczas gdy nikt nie widział jej autentycznego zejścia i wydaje się ono bardziej wątpliwe niż martwość ledwo narodzonego kierunku, stwierdzona przez wszystkich świadków (...) Słowem moment rozgardiaszu, rozsypki wszystkich ugrupowań i przewartościowywania wszystkich wartości; tym bardziej trzeba zebrać zimną krew, aby móc przytomnie zorientować się we „współczesnej poezji". Ale co jest „współczesną poezją"? Co jest samą „współczesnością"?''
••Zewsząd słychać głosy o kryzysie krytyki filmowej. Mówią o niej twórcy, reżyserzy, aktorzy, mówią widzowie i sami krytycy. Powszechnie narzeka się, że w latach osiemdziesiątych poważna krytyka zamilkła, a młodzi nie potrafią mówić własnym głosem. Narzeka się już tak długo, że uprawnione mogą być poglądy o permanentnej sytuacji kryzysowej.
Jak jest naprawdę? Czy rzeczywiście (...) spod pióra pisujących o filmie nie wyszedł żaden poważny i wartościowy tekst, czy rzeczywiście ci nieliczni młodzi, którzy pojawiają się na lamach natychmiast popadają w schematyzm starych kolein nie pozwalający im rozwinąć samodzielnych, obiektywnych ocen? Czy naprawdę nie mamy tzw. środka krytycznego będącego pomostem między prymitywnym recenzenctwem i felietonistyką filmową, a poważnymi rozważaniami...«
Słowa te, tak bardzo podobne w ocenie zjawisk, padły w diametralnie odmiennych okresach historycznych. Pierwsze znajdujemy w tekście „Liryka polska w dobie jej kryzysu" Karola Wiktora Zawodzińskiego, krytyka zaliczane¬go już do klasyki tego gatunku. Opublikował je po raz pierwszy w „Przeglądzie Współczesnym" z ... 1939 roku. Stąd w wybranym cytacie słowo „poezja" traktować można bardziej ogólniej jako „literatura", „sztuka", a więc także ,J~xlm".
Narzekania na kryzys panujący w tych dziedzinach słyszy się od lat. Nie zniechęcają te słowa, na szczęście, samych twórców. W przeciwnym razie gromy ciskane w artystów byłyby dla krytyki samobójczymi. Niszczyłyby tworzywo w którym przychodzi im pracować.

Sytuacja twórców jest we współczesnej Polsce niezwykle ciężka, jeszcze gorzej wygląda status ludzi o sztuce pisujących. Stąd pytania zawarte w drugim cytacie, (TJSkoczek: Czy nowa zmiana w krytyce filmowej? „ Powiększenie" 1988 nr 1-2), zakładające pewien optymizm, nie będące li tylko pytaniami retorycz¬nymi, nie znajdują obecnie —u progu nowej dekady - pozytywnych odpowie¬dzi.
Popularność artykułów Zawodzińskiego - zapomnianego na długo księcia polskiej krytyki literackiej (cytat pochodzi z wydanego w 1989 roku zbioru czytelnikowskiej serii „Polska krytyka literacka" zatytułowanego „Pegaz to nie samochód bezkołowy")- we współczesnych środowiskach krytycznych wynika niekoniecznie z odkrywczości sformułowań, nowatorstwa analiz, szczególnej oryginalności teoretycznej czy tym podobnych. Główna wartość myśli krytycz¬nej autora takich artykułów jak: „Ciemność rzeźbiona westchnieniem ze złota" tkwi w stałym i codziennym oglądzie zajmujących go zjawisk, w niesłychanej pracowitości, a przez to i erudycji, w wierze w posłannictwo krytyka oraz znaczenie jego pracy w dziele kształtowania gustów twórców, ale też odbiorców. Wydaje się, że Zawodzińskim młodego kina polskiego jest współcześnie Piotr
Wasilewski.
Jego żmudna praca krytyka-towarzyszącego zauważona już została u; śro¬dowisku. Jest on w chwili obecnej jedynym autorem informacji i recenzji, felietonów, wywiadów i syntez dotyczących twórców debiutujących po roku 1981. Wspólnie z Krzysztofem Magowskim wymyślił termin używany już powszechnie na określenie tych twórców „pokolenie stanu wojennego". Rozwinął też swymi dociekaniami skłonności grupy krytyków skupionych wokół krakowskiego kwartalnika fUrrcwego „Powiększenie" do terminologicznego porządkowania rozchwianego emploi polskiego kina (wspomnijmy przynajmniej definicję „Po¬kolenia WFD" sformułowaną przez Wiesława Adamika). Upowszechnił i obudo¬wał teoria potoczne terminy kryjące się za nazwami „iodzizm" czy „kieślowszczyz-na". Jest stałym kronikarzem artystycznych dokonań swoich rówieśników, obiektywnym analitykiem twórczości filmowej „w dobie jej kryzysu", krytykiem (dziennikarzem jak sam skromnie siebie nazywa) nadwornym -niekoniecz¬nie jednak pochlebcą- młodego kina polskiego.
„Młode kino polskie" tak nazywał się cykl publikacji Piotra Wasilewskiego zamieszczany w krakowskim dwutygodniku ,^tudent". Autor „Świadectwa metryk" przeszedł w tym piśmie wszystkie szczeble dziennikarskiej kariery. Przez kilka lat byl kierownikiem dziatu kultury, a ostatnio zastępcą redaktora naczelnego, współtworząc całościowe oblicze tego jedynego - ostatnio - perio¬dyku młodej polskiej inteligencji. Duża część artykułów zamieszczonych na następnych stronicach niniejszej publikacji właśnie u; ,JStudencie" miała swój pierwodruk. Niektóre artykuły opublikował też w katowickim tygodniku „Tak i nie", nie wychodzących już niestety: „Tygodniku Kulturalnym" i „Kierun¬kach", czy wspomnianym kwartalniku „Powiększenie".
historią literatury.
Tom niniejszy jest faktycznym debiutem książkowym autora. Zawiera próbę prezentacji grupy młodych reżyserów debiutujących w okresie stanu wojennego.
We wszystkich tych tytułach występuje Wasitewski nie tylko jako krytyk filmowy. Zajmuje się on równocześnie recenzją książkową, eseistyką plastyczną,

Czas niewoli i ucisku, okres pogardy i hańby Polaków, zgotowany narodowi przez wąską grupę „przywódców" przekonanych o słuszności swej totalitarnej polityki, czas doktrynerów i przymusu (tak fizycznego jak i o wiele gor¬szego —psychicznego) zaowocował —paradoksalnie - wieloma dziełami młodych reżyserów interesujących artystycznie, czystych moralnie i bezkompromiso¬wych politycznie. Dziś jeszcze trudno dowieść dlaczego w czasie internowania wielu intelektualistów, w okresie milczenia przymusowego (cenzitraj i dobrowol¬nego (anty koła borancka postawa emigracji wewnętrznej), wielu twórców, po¬wstało tak wiele dojrzałych i czystych (znów dodajmy, że politycznie i etyczniej debiutów.
Czy był to swoisty wentyl bezpieczeństwa zbudowany przez „właścicieli PRL" czy może autentyczna reakcja młodych, zbuntowanych? Czy staliśmy się świadkami typowej — dla trudnych okresów — mobilizacji artystów? A może „młodzi" po prostu wykorzystali czas, wskoczyli w miejsce blokowane dotąd przez „wielkich"?Na te — i inne pytania stara się odpowiedzieć w swej książce Piotr Wasilewski.
Grupa którą opisał nie jest jakąś formalną wspólnotą czy grupą pro¬gramową. Jak sam stwierdził: "Między sobą różnią się wizją kina, tym jakie ono ma być, jakie role i funkcje spełniać. Rozmaicie też oceniają swój udział własny w sztuce kina. Jeśli już ich coś łączy, to doświadczenia i przeżycia pierwszych lat osiemdziesiątych, 13 Grudnia 1981 i wydarzenia stanu wojennego. U progu dziewiątej dekady udało im się wreszcie wyartykułować w pełni własne poglądy, wartości, i jak każde usamodzielnione pokolenie „roztapiają się" w społeczeństwie. (...) I choć zgadzam się ze zdaniem, że „młodość ma swoje prawa, ale w prawdziwej sztuce jest kryterium drugorzędnym", sądzę jednak, że tym razem nie idzie o usprawiedliwienie twórczości okolicznościami społecz-no-politycznymi, lecz wskazanie na obecny w mijających latach rozdźwięk między rzeczywistością a wyobrażeniami, między życiem a iluzją. Dla tych reżyserów młodość, wbrew pozorom, nie była czasem sprzyjającym twórczości artystycznej. W opinii wielu, w tym samych reżyserów, film jest filmem, a nie materiałem do badań socjologicznych czy politologicznych. Fakt, że nie jest i nie powinien być, ale może być. Szczególnie w czasach tak pogmatwanych i zmien¬nych, jak polskie lata osiemdziesiąte.
Uzasadniony, w tym miejscu, wydaje się przekonywający cytat z wywiadu Andrieja Tarkowskiego („Cencrastus", 1981, nr. 2.) „Świat mówi autor „Ofia¬rowania"—stworzony przez artystę jest skomplikowany w takim samym stopniu jak świat, który go otacza. W pewnym stopniu świat stworzony przez artystę wyraża także skomplikowany charakter życia, które otacza twórcę".
Cytat ten - długi dlatego, że pochodzi z materiału nie włączonego do niniejszego zbioru — najlepiej charakteryzuje osobowość i oblicze krytycznych dociekań Piotra Wasilewskiego. Zgodnie z tym co można wyczytać u autora „Świadectwa metryk", a także rozumiejąc filozofię krytycznej grupy skupionej wokół „Powiększenia" stwierdzić można, że w latach osiemdziesiątych literatu¬ra straciła „rząd dusz" na rzecz filmu. Nic to, że wciąż mówimy o kryzysie, nic to, że kina pustoszeją, gdy pokazywany jest ambitniejszy repertuar. Kino w swo¬jej nieco nowocześniejszej niż literatura istocie, miało i ma duże szansę stać się tworzywem jednoczącym inteligencję, materiałem najlepszym do zapisu

stanu świadomości współczesnych pokoleń, powszednim chlebem dyskusji in¬telektualnej.
Tej nowej prawidłowości — dostrzeganej na razie przez nielicznych- nie towarzyszy teoria. Krytycy, czy też metakrytycy nadal posiłkują się literaturą. Brakuje nam Piotrów Wasilewskich.
W ostatnich miesiącach pojawito się kilka książek i artykułów określających miejsce i rolę krytyki („literackiej" oczywiście, ale cóż stoi na przeszkodzie przyporządkować te konstatacje krytyce w ogóle) w otaczającym nas życiu społecznym i ekonomiczno-politycznym. Zbigniew Bauer opublikował krytycz¬ną analizę zachowań młodej inteligencji w latach siedemdziesiątych. Jego ,',Dekada" uzyskała następnie rozwinięcie w cyklu artykułów zamieszczanym w lubelskim trAkcencie". Sam jego tytuł mówi wiele o sytuacji w jakiej się znajdujemy: „Krytyk w podzielonym świecie".
Podobnie zdefiniował świat nas otaczający Tomasz Burek: "(tradycje) ulegają rozmazaniu bądź zdeformowaniu, języki poczynają się plątać, normy intelek¬tualne - rozchuńewać, idee mętnieć, znaczenia -wynaturzać, w sumie zaś świat wartości paczy się i dezorganizuje, innymi słowy- -kultura obniża swą jakość. Sytuacja sprawia, że i wokół literatury (filmu - przyp. T£.) dyskusje nawiązują się z trudem, albo nie nawiązują się wcale, wątki się rwą, zdobycze giną, biblioteki rozsypują, wszystko jest nieskładne, życie krytyki zaczyna wypełniać zgiełk nieporozumień i —glosy milczenia*. (TJBurek: „Żadnych ma¬rzeń", Warszawa 1989, Oficyna Wydawnicza „Pokolenie")
Próbą przerwania tego milczenia krytyki filmowej jest książka Wasiletus-kiego. Ukazuje ona m.in. to odwieczne zagrożenie jednostki i uwikłanie jej w warunkach zewnętrznych, powtarzające się od czasów najdawniejszych; zaborów, wielkiej emigracji, licznych zniewoleń i „wolności". Marta Wyka („Glosy różnych pokoleń", Kraków 1989, „Znak") jest przekonana, że w takich sytuacjach wybór zachowań „nie jest —nie powinien być— zdeterminowany innym nadrzędnym interesem, niż obrona wartości, które jednostka odziedzi¬czyła jako sprawdzone".
Czy tak jest w całej debiutanckiej twórczości filmowej - próbuje odpowie¬dzieć Wasilewski.
* * *

Debiut Piotra Wasilewskiego ukazuje się w „Bibliotece Powiększenia". Kwartalnik Filmowy „Powiększenie" jest pismem ukazującym się w Krakowie od 10 lat. Początkowo byl to wynik erupcji wolności, jaką przyniósł polski Sierpień. Pismo — w marzeniach przygotowywane od 1978 roku przez ttuórcóu; i działaczy DKF „Rotunda" i tamtejszy Zespół Teorii i Krytyki filmowej im. Karola Irzykowskiego dzięki czasom jakie nadeszły, mogło zaistnieć na oficjalnym rynku wydawniczym. Zgodnie z możliwościami i po części modą, wydawaliśmy zeszyty powielonego w niewielkim nakładzie maszynopisu. Później nadeszły cięższe czasy.
Pismo musiało poddać się rygorom cenzury, nieobcy był też społecznej redakcji kryzys ekonomiczny. W efekcie tych trudności nie wszystkie numery ujrzały dotąd światło dzienne. Wokół pisma stworzyła się jednak mocna grupa programowa.
Ponieważ wszyscy pracujemy społecznie — nawet obecnie, kiedy wydajemy niezłe edytorsko książeczki w wysokich nakładach postanowiliśmy zrekom¬pensować ,,bardziej zasłużonym" włożoną pracę autorskim tomem krytycznym. Jeszcze poważniejszym powodem powołania do życia ,Jiiblioteki Powiększenia" jest całkowite niezainteresowanie debiutancką myślą krytyczną wydawnictw do tego celu powołanych. Stąd wydaliśmy leksykon „Polscy kompozytorzy muzyki filmowej 1[zasłonięte]944-19" — Grzegorza Balskiego, „Notoro. Analizy filmo¬we" Krzysztofa Stanisławskiego, „Kino i magia" Krzysztofa Gierata.
W planie znajdują się następne publikacje.
TADEUSZ SKOCZEK

Publikacja składa sie z dwóch części. W pierwszej znalazły się artykuły przedstawiające dorobek młodych, ich ocenę, skromne analizy. Są to teksty pisane na przestrzeni kilku ostanich lat, na podstawie obejrzanych filmów, udziału autora w .festiwalach oraz przeglądach. Część drugą stanowią rozmowy z twórcami - debiutantami z lat osiemdziesiątych. Z reżyserami filmów fabular¬nych, realizatorami dokumentów filmowych, scenarzystami, a nawet z kom¬pozytorem muzyki filmowej. Wśród rozmówców nie ma przedstawicieli innych zawodów kina, bowiem autor nie czuł się kompetentny do rozmowy np. z operatorami bądź scenografami lub montażystami/Urnowymi. Interesującym zabiegiem byłoby za lat dziesięć zwery/ikotoanie teraz wypowiadanych sądów. Wypowiedzi młodych filmowców zostały tutaj zderzone z opiniami kilku reżyserów średniego i starszego pokolenia. M.in. Janusza Kijowskiego, Kazimie¬rza Kutza i Henryka Kluby. Jest też głos krytyka, Bolesława Michałfca.


Spis treści


Wstęp str. 3
Pokolenie stanu wojennego 8
Szkic do aktualnego portretu 27
Wzruszyć pięknem 31
Szczep wtajemniczonych 34
Metryki i świadectwa 39
Zawsze pod górkę 44
Gdańskie przeglądy 50
Labirynt w klatce „ 68
Każde pokolenie potrzebuje światła 72
Nie wracajcie tutaj nigdy 77
'Wystawiamy rachunek dzisiaj
rozmowa z Krzysztofem Magowskim 85
Możemy sprzedawać biedę
rozmowa z Magdaleną Łazarkiewicz 91
Mamy prawo tu być
rozmowa z Janem Kidawą-Błońskim 96
Uprawiam partyzantkę
rozmowa z Robertem Glinskim 101
Wydeptać własną ścieżkę
rozmowa z Andrzejem Domalikiem 108
Nie chcę uciekać
rozmowa z Maciejem Dejczerem 114
Kieslowszczyzna i lodzizm
rozmowa z Piotrem Łazarkiewiczem 124
Nie lubię swoich filmów
rozmowa z Pawłem Woldanem 131
Robię filmy dla nielicznych
rozmowa z Marią Zmarz-Koczanowicz 137
Kino przypomina dżunglę
rozmowa z Piotrem Morawskim.... 146
Wypruwanie flaków
rozmowa z Tomaszem Szadkowskim 150
Ponad ideologią
rozmowa z Wiesławem Saniewskim 155
Artysta musi być samotny
rozmowa z Januszem Kijowskim 162
Szkota ryzykantów
rozmowa z Henrykiem Klubą 169
Być wiernym sobie
rozmowa z Kazimierzem Kutzem 175

Reżyserem się bywa
rozmowa z Jerzym Ridanem 180
Zawód aktora ogłupia
rozmowa z Bogusławem Lindą 187
Jestem za profesjonalizmem
rozmowa z Iloną Lepkowską 195
Poruszyć serca widzów
rozmowa z Cezarym Harasimowiczem 201
Ryzyko się opłaca
rozmowa ze Zbigniewem Preisnerem 209
Kino to nie wykład
rozmowa z Bolesławem Michałkiem 216
Więcej wymagać od siebie
rozmowa z Waldemarem Krzystkiem 222
Manifest Młodych 231
Posłowie — Krzysztof Mętrak 234
Spis treści 238


WIELKOŚĆ 20X14CM,LICZY 239 STRON.

STAN:OKŁADKA DB,ZAZNACZENIA W TEKŚCIE,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB+/BDB-.

KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM / PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / .

WYDAWNICTWO OFICYNA OBECNYCH KRAKÓW 1990
NAKŁAD 2000 EGZ.!!!.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE