WARSZAWA RZEMIOSŁO ARTYSTYCZNE BUDOWNICTWO XV WIEK

19-01-2012, 14:55
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 50 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2036022991

Miejscowość Kraków

Koniec: 13-01-2012 20:28:28

Dodatkowe informacje:
Stan: Używany
Okładka: miękka z obwolutą
Rok wydania (xxxx): 1959
Język: polski

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
Warszawskie
rzemiosła
artystyczne i budowlane w XV w.

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
EWA KOCZOROWSKA-PIELlNSKA

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - PWN, WARSZAWA 1959
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 2000 + 150 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
BARDZO DOBRY MINUS JAK NA WIEK (STAN ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM PONIŻEJ MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA + OBWOLUTA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 115
WYMIARY - 20 x 14,5 x 1 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,256 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA 33 ILUSTRACJE

KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - WYSYŁKA PRIORYTETOWA W KOPERCIE BĄBELKOWEJ (JEDYNĄ OPCJĄ JEST PRIORYTET, NIE WYSYŁAM ZA POBRANIEM, KOSZT NIEZALEŻNY OD WAGI I ILOŚCI PRZEDMIOTÓW, UPRASZCZAJĄC ZAWSZE PŁACISZ 8 ZŁ NIEZALEŹNIE CZY KUPISZ 1 KSIĄŻKĘ CZY 20)

DODATKOWE INFORMACJE NA TEMAT EGZEMPLARZA (JAK NP. AUTOGRAFY) -
-----

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS

Spis treści

Wstęp
Rzemiosła artystyczne . 13
Malarze 15
Złotnicy . 30
Haftarze 45
Konwisarze . 54
Paśnicy 58
Ślusarze 61
Wnioski . . 65
Rzemiosła budowlane 67
Muratorzy . 69
Cieśle 75
Ceglarze-strycharze, zduni 79
Szklarze 83
Wnioski 86
Aneksy 87
Listy książąt mazowieckich i rady Starej Warszawy do rady miasta Gdańska w sprawie naprawy dachu na kościele Świętego Jana w 1473 r. . 87
Źródła 90
Literatura . 92
Wykaz ilustracji 95
CoiiepiKanne . 97
Summary 106

Źródła

„Nowa Warszawa
Księga ławnicza z lat 1417—1485. Biblioteka Gzartoryskich, mr 3140. Ko-nzystaino z maszynopisu przygotowanego do druku przez prof. dra Adama Wolffa.
Acta consularia CNY, 1477—1545. Archiwum Główne Akt Dawnych, Nowa Warszawa nr 1.
Acta advocatialia et scabinalia, 1487—1565. AGAD, NW, or 133.
Lustracja Nowej Warszawy z 1510 roku. AGAD, Warszawa Ekonomiczne, nr 20. Lustracje i rewizje Warszawy i starostwa warszawskiego XVI—XVIII wiiek. Przygotowane do druku przez Instytut Histo-ryoany UW i Komisję Badań Dawnej Wairszawy, pod red. prof. dra Stanisława Herbsta.
-Stara Warszawa
Transactiones perpetuae et decreta officii consularis civitatis Antiąuae Varsaviae, 1447 —1527. Archiwum Główne Akt Dawnych, Stara Warszawa, rar. 1. Korzystano z maszynopisu przygotowanego do druku przez prof. dra Adama Wolffa. Album civile, 1506—1637, AGAD, SW, nr 526.
Acta advocatialia et scabinalia CAV, 1511—1528, AGAD, SW. nr 529. Acta advocatialia et scabinalia CAV, 1568 — 1569. Regestrum proventuum CAV, 1580—1608. Rothe juramentorum domino-rum officialium CAV aliarumąue personarum. AGAD, SW, nr 534.
Wykorzystano także dane do rzemiosł artystycznych i budowlanych, znajdujące się w materiałach zabranych jpinzez inne osoby:
E. Łiopacińskiego Księga radziecka Starej Warszawy, 1528—1543. AGAD, SW, or 2; Księga ławnicza, SW, 1[zasłonięte]528-15. AGAD, SW, nr 530; Metryka Koronna, nr 7, 8 i 45.
W. Maoiejewisiką Księga ławnicza SW, 1453—1472, AGAD, SW, nr 527.
Do opracowania złotników Starej Warszawy po roku 1525, wykorzystano materiały do zlotnictwa warszawskiego 1525—1655, zebrane i opracowane przez H. Sosińską.
Źródła drukowane
Księga ławnicza Starej Warszawy z XV wieku, 1427 — 1453. SW, nr 525. Pomniki prawa, t. 3. Wyd. S. EhrenfŁreutz, Warszawa 1916.
Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemąue Cruciferorum. Wyd. Biblioteka Kórnicka. Poznań 1890.
Al. Wejnert Ustawa cechu szklarskiego z roku 1556. Starożytności warszawskie, t. IV.
Al. Wejnert Przywilej cechu złotniczego, malarskiego, szmuklerskiego i aptekarskiego w Warszawie z roku 1589. Starożytności warszawskie, t. IV.
Przywileje królewskiego miasta stołecznego Starej Warszawy 1376—1772. Wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1013.
Dawne ustawy cechu złotniczego miasta Warszawy z podobizną karty czołowej przywileju Stanisława Augusta. Wyd. B. Siarki, Warszawa 1914.
Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce PAU. Craoovia artificuan, t. 4 1300—1500. Wyd. J, Ptaśnik; t. 5, 1501—1550. Wyd. M. Fried-berg; Kraków 1936.
Literatura
Arłamowsiki K. Dzieje przemyskich cechom rzemieślniczych w dawnej-Polsce. Przemyśl 1931.
Barainowski I. T. Przemysł polski w XVI wieku. Warszawa 1919.
Baranowski I. T. Z dziejów rodów patrycjuszowskich Starej Warszawy. Warszawa 1915.
Dąjbrowski K. Konserwacja malowideł ściennych w Czerwińsku — odkrycie romańskiej polichromii. Ochrona Zabytków, t. IV, 1952.
Dąbrowski K. Konserwacja polichromii warszawskich. Ochrona Zabytków, t. V, nr 2—3, 1953.
Dobrowoilski T. Studia nad średniowiecznym malarstwem ściennym w Polsce. Pazmań 1927.
Dobrzeniecki T. Późnogotycki krucyj ks warszawski. Biuletyn Historii Sztuki i Kultury, t X, 1948.
Eckhairdt J. Rzemiosło artystyczne do końca XIX wieku. Dziesięć wieków Poanamia, t. III — Satuki plastyczne, Pozmań—Warszawa 1955.
Eckh'ardt J. Zlotnictwo poznańskie w dobie Odrodzenia. Studia muze-ailine, t. II. Muzeum Narodowe w Pozmawioi. Wrocław 1957.
Friedberg M. Kultura polska, a niemiecka. Elementy rodzime, a wpływy niemieckie w ustroju i kulturze Polski średniowiecznej, t. I—II,
Pozmań 1946.
Friedfoerg M. Źródła do historii sztuki i cywilizacji w Polsce. Wstąp. Cracovia artiiicum, t. 5, Kraków 1936.
Gq. B, Ślady rusztowań średniowiecznych kościoła Świętej Anny w Warszawie. Biuletym Historii Sztuki i Kultury, t. XI, nr 1. Warszawa 1949.
Guitkowaka M. Historia ubiorów. L-wów—Warszawa 1932.
Herbst St. Toruńskie cechy rzemieślnicze. Toruń 1933.
Hirsch T. Danzigs Handels- und Gewerbesgechichte unter der Herr-schaft des Deutschen Ordens. Leipzig 1858.
Kaczmanczyk K. Malarze poznańscy w XV wieku. Kronika miasta Pozsnamde. R. II, 1924.
Kanwasińska J. Rachunki z prac budowlanych zamku w Nowym Mieście Korczynie w latach 1403 — 1408. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej. R. IV, nr 4, Warszawa 1956.
Kołacataowsiki J. Wiadomości o jabrykach i rękodziełach w dawnej Polsce. Warszawa 1881.
Kołaczikowski J. Wiadomości tyczące się przemysłu i sztuki w dawnej
Polsce. Kraków 1888.
Kopydlowski B. Polskie kowalstwo architektoniczne. Warszawa 1068. Kopydlowski B. Dziesięć wieków polskiej sztuki złotniczej. Warszawa
1958 (maszynopis). Kraushair A. Zabytki warszawskie. Pamiątka po ostatnich książętach
mazowieckich. Tygodnik Ilustrowany, nr 27, 1900, Lepszy L. Przemyśl złotniczy w Polsce. Kraków 1933. Łoza St. Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa 1954. Malowi&t M Rzemiosło polskie w okresie Odrodzenia. Warszawa 1954. Mańkowski T. Kobierce mazowieckie. Studia .pomorskie, t. I, Wrocław—
Kraków 1957. Mańkowski T. Organizacja produkcji w tkactwie artystycznym dawnej
Rzeczypospolitej, KwairitaLnik Historii Kultury Materialnej. R. II,
nr 3. Warszawa 1954. Mańkowski T. Polskie tkaniny i hal ty XVI—XVIII wieku. Wrocław
1954. Michalowski P. Malarstwo do końca XIX wieku. Dziesięć wieków Poz-
tnainia, t. III — Sztuki plastyczne. Pozmań — Warszawa 1956. Mischal T-, Żaryni St. Najstarsza kamienica warszawska (sprawozdanie z badań terenowych). Teka kooserwatorska, z. 4: Stare Miasto w Warszawie. Odbudowa. Warszawa 1956.
Nożyński T. Materiały do dziejów zlotnictwa poznańskiego. Studia poznańskie, fis. II, z. VII. Instytut Zachodni. Poanań 1956. Pawiński A. Młode lata Zygmunta Starego. Warszawa 1893. Rastawdeoki. E. Słownik malarzów polskich, t. 1—3, 1850—1857. Rastaiwieeki E., Przeździecki A. Wzory sztuki średniowiecznej w dawnej
Polsce, t. I—II. Warszaiwa—Paryż 1859—1863.
Sobieszczańaki F. M. Wiadomości o nowoodkrytych zabytkach sztuk pięknych ze średnich wieków dawnej Polski. Biblioteka warszawska,
t 28, 1847.
Sdkołowski M. O rzeźbach tryptyku w Ceglowie i jego podobieństwie do późnogotyckich rzeźb w kościele poaugustiańskim w Warszawie. Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, t. VI, Kraków 1900.
SokoŁowiski M. Studia do historii rzeźby w Polsce w XV i XVI. wieku. Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, t. VII, Kraków 1906.
Sokolowsiki M. Wizerunek Matki Boskiej z XVI wieku w kościele św. Marcina w Warszawie. Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, t. V.
Kraków 1896. Sprawozdania Komisji do Badania Historii Sztuki w Polsce PAU, t. VI,
Kraków 1900. Stairzyński. J. Tryptyk późnogotycki w Ceglowie. Przegląd Histoirdi Sztuki,
t. I, 1929.
Szkice staromiejskie. Praca zbiorowa. Warszawa 1955.
Sztuka polska czasów .nowożytnych. Cz. I, lata 1450—1650. Państwowy Instytut Sztuki oraz Stowarzyszenie Hist. Sztuki i Kult. Mat. Warszawa 1952.
Tomkiewicz W. Freski gotyckie. Stolica, nr 16/17, 1049.
Trojanowski W. Zabytki artystyczne Warszawy. I. Epoika gotycka i renesansu. II. Barok w Warszawie. III. Epoka rokoko i pseudo-kilas. Warszawa 1916.
Walieki M. Fragment gotyckich malowideł ściennych w Zamku warszawskim. Studia do dziejów 'sztuki w Polsce, t. II. Varsaviana I. Zakład Architektury Polskiej, Warszawa 1930.
Walioki M. Malarstwo polskie XV wieku. Warszawa 1938.
Wójcicki K. W. Obrazy starodawne, t. I. Warszawa 1843.
Zdziarska R. Nagrobek książąt mazowieckich w katedrze warszawskiej. Biuletyn Historii Sztuki, .nr 4, 1952.
Zdziarska R. Portret książąt mazowieckich. Stolica nr 47, 1953.
Zaryn St. Dzieje trzynastu kamienic staromiejskich. 1,957 (maszynopis).
Żarym St. Stare i nowe portale w kamienicach staromiejskich. Ochroma Zabytków, z. 2—3, 1953.

Wykaz ilustracji

I. Portret ostatnich książąt mazowieckich: Stanisława, Janusza i Aniny. Muzeum Historyczne w Warszawie. Fot. M. Kopydłowski.
II. Fragment portretu ostatnich książąt mazowieckich: herb. Muzeum Historyczne w Warszawie. Fot. M. Kopydłowski.
III. Fragment portretu ostatnich książąt mazowieckich: książę Janusz. Muzeum Historycane w Warszawie. Fot. M. Kopydłowski.
IV. Fragment portretu 'Ostatnich książąt mazowieckich: książę Sta-inisław. Muzeum Historycznie w Warsizawie. Fot. M. Kopydłowski.
V. Fragment portretu ostatnich książąt mazowieckich: księżna Anna. Muzeum Historyczne w Warszawie. Fot. M. Kopydłowski. Via. Fragment nie istniejącej dziś polichromii gotyckiej na parterowej śoiainie bocznej kamienicy Rynek Starego Miasta nr 8, pirzedistawiający pochód rycerzy. Kopia w Muzeum Historycznym w Warszawie. Fot. M. Kopydłowski-.
VIb. Fragment nie istniejącej dziś polichromii gotyckiej na parterowej ścianie bocznej kamienicy Rynek Starego Miasta .nr 8, przedstawiający pochód rycerzy. Kopia w Muzeum Historycznym w Warszawie. Fot. M. Kopydłowski.
VII. Polichromia gotycka przedstawiająca Madonnę, przeniesiona z kamienicy Rynek Starego Miasta nr 17 do kamienicy Rynek nr 40. Fot. J. Ogrodowicz.
VIII. Fragment nie istniejącej dziś polichromii gotyckiej na parterowej ścianie bocznej kamienicy Rynek Starego Miasta nr 8, przedstawiający św. Barbarę. Kopia w Muzeum Historycznym w Warsaawde. Fot. J. Ogrodowicz.
IX. Polichromia gotycka, dziś nie istniejąca, z zewnętrznej ściany kamienicy Rynek Starego Miasta nr 12. Przedstawia św. Jerzego na białym koniu, przebijającego dzidą smoka. Kopia w Muzeum Historycznym w Warszawie. Fot. J. Ogrodowicz. X. Skrzydło tryptyku z Cegłowa. Ścięcie św. Jana. Przegląd Historii Sztuki, Kraków 1929, z. 3. Fot. J. Bułhakówna. XI. Skrzydło tryptyku z Cegłowa. Kazanie św. Jana. Przegląd
Historii Sztuki, Kraków 1929, z. 3. Fot. J. Bułhakówna. XII. Skrzydło tryptyku z Cegłowa. Uczta Heroda. Przegląd Historii Sztuki, Kraków 1929, z, 3. Fot. J. Bułhakówna.
XIII. Podpis artysty na tryptyku z CegŁowa. Przegląd Historii Sztuki, Kraków 1939, z. 3, s. 71.
XIV. Kielich mszalny z .początku XVI wieku, wyrób warszawski. Muzeum Nairodowe w "Warszawie. Fot. M. Kopydłowski.
XV. Stopa kjelicha — widok z góry. Fot. M. Kopydlowisiki. XVI. Fragmecit isitopy kielicha. Fot. M. Kopydłowslkii. XVII. Fragmant sitopy kielicha. Fot. M. Kopyidlow.gki, -XVIII. Nawierzchnia podwórza Ryoek Starego Miasta mir 14. Fot.
Papuziński.
XIX. Ankady gotyckie w ścianie wewinętranej, [północnej .przy ul. Kanonie nr 10, II połowa XV wieku. Naid arkadiami ślady po belkach stropowych. Fot. W. Krzyżanow&ka.
XX. "Wnęka gotycka z górną częścią .(starszą) polichromii w kamienicy Rytnek Starego Miasta or 20. Fot. A. Fuokiewicz. XXI. Wnęka gotycka — ul. Kanonie nr 16. Fot. A Fuinkiewioz. XXII. Ściana gotycka ikamiianiicy książąt mazowieckich od strony
ul. Wąski Dunaj. Fot. A Fuinkiewicz.
XXIII. Wmęka gotycka, Rymek Starego Miasita ,n-r 40. Fot. A. Fuinkiewicz. XXIV. Fragment łuku gotyckiego w kamienicy oa irogu ul. Kanonie
i Jezuickiej. Fot. Muzeum Historycznie w Warszawie, XXV. Portal gotycki, Rynek Starego Miasta nr 21. Fot. A. Fuinkiewicz. XXVI. Portal gotycki, ul. Now;omiejska or 5. Fot. A. Fmmkieiwicz.
XXVII. Elewacja domu gotyckiego psy ul. Eraozioiwej nr 6 od strony ul. Celnej, nad ulicą Przymunną, II ipot owa XV wieku. Arkady na 'konsolach ikamienno-ceglanych. Fot. W. Krzyżamowska.
XXVIII. Piiwoica gotycka w kamienicy Fukiera, Rynek Starego Miasta nr 27. Fot A. Funkiewicz.
XXIX. Wnęka gotycka z kamienicy Rynek Starego Miasta .nr 22. Fot.
A. Fuiirkiewicz.
XXX. Profilowane cegły gotyokie: z obramicmia otworu lub słupa i z żebra sklepiano ego. Muzeum Historyczne w Warszawie. Fot. J. Ogrodowi.cz.
XXXI. Kafel gainnkowy oraz 'aposóto układania kafli garnkowych w .piecu. Muzeum Hi,sitoiryc:zinie w Wainszawie, depozyt Komisji Badań Dawnej Warszawy. Fot, J. OgrodowiiCK.
XXXII. Fragment gotyckiego zwieńczenia pieca, pokryty zieloną polewą. Muzeum Historyczne w Warszawie, depozyt Komisji Badań Dawnej Warszawy. Foit. J. Ogrodowicz.
XXXIII. Kubek glioiany, pokryty zieloną polewą, zdobiony odciskami stempelka z rozetką, XIV wiek, iwyrób warszawski. Fot. J. Ogrodowicz.

Wstęp

Rozwój i poziom techniczny czy artystyczny danego rzemiosła najlepiej jest odtwarzać i oceniać na podstawie zachowanych wyrobów. W wypadku badań nad dziejami rzemiosł warszawskich XV i początku XVI wieku jest to właściwie niemożliwe, zachowały 'się bowiem tylko nieliczne fragmenty dzieł bezimiennych mistrzów. Najliczniejsze są zabytki z zakresu budownictwa mieszczańskiego, np. portale niektórych kamienic na Rynku Starego Miasta i przy ulicy Nowomiejskiej oraz gotyckie obramienie okienne w kamienicy przy ulicy Brzozowej. Z budownictwa miejskiego pozostały fragmenty murów obronnych, przy których mogli 'pracować rzemieślnicy v/ar-szawscy zarówno przy budowie, jak i przy przebudowach i naprawach. Zachowały się też wyroby z gliny, jak: dachówki, cegły zwykłe i profilowane ocraz kafle i zwieńczenia pieców.
Z zakresu rzemiosł artystycznych znane są jedynie resztki gotyckich polichromii odkrytych w kamienicach rynkowych i portret książąt mazowieckich. Wyroby rzemiosł metalowych, jak: złotników, konwisarzy, paśników i ślusarzy, a także tkackie i haftarskie — nie są znane. Istnieje hipoteza, że srebrny
kielich, będący w posiadaniu Muzeum Narodowego w Warszawie, jest wyrobu warszawskiego z początku XVI wieku. W źródłach jednak nie udało się znaleźć potwierdzenia, mimo że znana jest osoba fundatora. Ani jednego zresztą z zachowanych zabytków nie da się powiązać z określonym twórcą.
Oczywiście jest możliwość odnalezienia1 nieznanych przedmiotów wyrobu rzemieślników warszawskich, nawet z tego odległego okresu, jednak nawet wtedy obraz ówczesnej wytwórczości byłby fragmentaryczny i niepełny. Podstawą uzupełnień wiadomości są w tym wypadku źródła archiwalne. Dane, które w nich znajdujemy, mają zupełnie inny charakter niż te. które można uzyskać z badań nad wyrobami. Dane o wytwórczości, warsztacie i kontaktach zawodowych są w źródłach warszawskich bardzo nieliczne i ułamkowe, często można wyciągnąć jakieś wnioski jedynie pośrednio, drogą analizy: kontaktów handlowych, działalności gospodarczej, informacji o stosunkach rodzinnych. Wiadomości z materiałów archiwalnych pozwalają ustalić ilość przedstawicieli poszczególnych rzemiosł w różnych okresach, ich rodzinę, stan majątkowy, działalność gospodarczą i handlową oraz znaczenie w mieście i w cechu. Na podstawie tego rodzaju przesłanek można próbować ustalenia kolejnych etapów rozwoju danego rzemiosła. Czasem nawet ze stwierdzenia częstotliwości i kierunków kontaktów rodzinnych czy handlowych można wyciągnąć wnioski o ewentualnym oddziaływaniu artystycznym innych ośrodków.
Zebrane tu wiadomości o rzemiosłach artystycznych i budowlanych w Warszawie w latach 1417—1525 stanowią podsumowanie pierwszego etapu badań nad zagadnieniem rzemiosła warszawskiego prowadzonych przez Muzeum Historyczne w Warszawie i Związek Izb Rzemieślniczych.
Przy Wyznaczaniu Okresu Rzemiosła .artystyczne O WSTĘP
chronologicznego tego pierwszego podsumowania wzięto pod uwagę daty zachowanych archiwaliów i czas działania poszczególnych pokoleń rzemieślników. Tak więc dla Starej Warszawy datą początkową jest rok 1427, a dla Nowej Warszawy — 1417, daty pierwszych zachowanych zapisek dla obu tych miast. Datę końcową stanowi rok 1525, kiedy kończy swą działalność wielu rzemieślników trzeciej generacji. W wypadku, gdy działalność ta przeciąga się poza ten rok, podane są przy wybitniejszych jednostkach najważniejsze wiadomości z okresu po roku 1525.
Wyboru omawianych rzemiosł dokonano w oparciu o klasyfikację rzemiosł w pracach dotyczących innych miast (Kraków, Toruń, Przemyśl), z uwzględnieniem specyfiki rzemiosł warszawskich. Z zakresu rzemiosł artystycznych omówieni zostali: malarze, złotnicy, haftarze, konwisarze, paśnicy i ślusarze; z zakresu rzemiosł budowlanych: muratorzy, cieśle, cegla-rze-strycharze, zduni i szklarze. Brak wiadomości o ilstnieniu w Warszawie niektórych rzemiosł, jak np. ludwisarzy i rzeźbiarzy, znanych w tym czasie w innych miastach.
Sytuacja rzemiosł artystycznych i budowlanych w Starej i Nowej Warszawie ukształtowała się odmiennie ze względu na różny charakter tych miast. W Starej Warszawie rozwinął się wielki handel, który umożliwił kontakty z miastami polskimi i zagranicznymi. Do największego znaczenia doszły tu rzemiosła związane z obróbką skóry i futer oraz metali, które były surowcem importowanym. Metalowe wyroby warszawskie miały zbyt nie tylko na Mazowszu, wywożono je za pośrednictwem kupców nawet za granicę". W związku z tym zwiększała
się zamożność mieszkańców Starej Warszawy, co znalazło swój wyraz również w rodzaju zabudowy i ruchu budowlanym3.
Zabudowa Nowej Warszawy, oprócz kościołów i ratusza, była wyłącznie drewniana, co świadczy o mniejszej zamożności mieszkańców. Kontakty handlowe Nowego Miasta ograniczały się do Mazowsza. Rozwinęły się tu przede wszystkim rzemiosła związane z surowcami, których mógł dostarczyć rynek lokalny, a mianowicie obróbka gliny oraz sukiennictwo.
Rzemiosła artystyczne, jak widać, miały lepsze warunki rozwojowe w Starej Warszawie. Poza tym Stara Warszawa była silnie związana z dworem książęcym. Zapotrzebowania dworu na wyroby rzemiosł artystycznych i budowlanych niewątpliwie przyczyniły się do rozwoju pewnych gałęzi rzemiosła, choć nie znalazło to należytego odzwierciedlenia w księgach miejskich.
W Starej Warszawie w XV i pierwszej ćwierci XVI wieku ogólna liczba rzemieślników wynosiła około 1000. Dominowały rzemiosła zajmujące się obróbką skóry i futer (197) i obróbką metali (190). Każda z tych grup stanowiła około 20% ogólnej liczby rzemieślników. Do największego znaczenia doszły rzemiosła artystyczne związane z obróbką metali i wśród nich zauważyć można najdalej posuniętą specjalizację. Spośród dwunastu specjalności rzemiosł metalowych — cztery można zaliczyć do artystycznych: złotników, paśników, konwisarzy i ślusarzy. Stanowi to około 50% rzemiosł metalowych, a koło 9% ogólnej liczby rzemieślników. Prawie trzecia część tego przypada na złotników, oni też .pod względem ilościowym wybijają się zdecydowanie na czoło w stosunku do innych rzemiosł artystycznych, jak: malarze, haftarze i snycerze, którzy razem stanowią 2,5% ogólnej liczby rzemieślników.
Ilościowo podobnie przedstawiają się rzemiosła budowlane.
które Stanowią 8,7% Ogólnej Rzemiosła artystyczne O WSTĘP
liczby rzemieślników, z czego
około 2,5% przypada na muratorów; pozostali to: cieśle, cegla-
rze-strycharze, szklarze i brukarze w tym okresie jeszcze bardzo
nieliczni.
W Nowej Warszawie w omawianym okresie było około 500" rzemieślników. Dominowały rzemiosła obróbki skóry, gliny i włókiennicze4. Rzemiosł artystycznych było niewiele; kilku malarzy, złotników i ślusarzy stanowiło zaledwie 3% ogólnej licaby rzemieślników. Brak wiadomości nie pozwala stwierdzić, czy istniały warsztaty paśnicze, konwisarskie itp.
Do rzemiosł budowlanych zaliczali się muratorzy, cieśle strycharze-ceglarze i szklarze. Zakres rzemiosła ciesielskiego był szerszy niż muratorów. Budowali c-ni samodzielnie całe domy drewniane i praca ich była niezbędna przy wykańczaniu kamienic. Strycharze-ceglarze wyrabiali dachówki oraz pokrywali dachy.
Rozwój i znaczenie tych rzemiosł wiąże się ściśle z ruchem budowlanym w Warszawie, w największym stopniu z budownictwem mieszczańskim, w mniejszym stopniu z budownictwem książęcym. W zakres budownictwa książęcego wchodziły kościoły w okresie ich powstawania, późniejsze przebudowy lub remonty wchodzą w zakres budownictwa miejskiego, kierowanego przez radę i ławę (kościół Świętego Jana, Najświętszej Panny Marii i Świętego Ducha), albo 'są prowadzone przez poszczególne zakony, do których należą (kościół Augustianów i Bernardynów).
Zagadnienie rozwoju ruchu budowlanego w Starej i Nowej Warszawie nie znalazło należytego odzwierciedlenia w źródłach miejskich, jak również nieuchwytna jest tu działalność zawodowa poszczególnych, dość licznych przedstawicieli rzemiosł budowlanych. Przypadki, kiedy poznajemy kamienicę lub dom w momencie budowy, są bardzo rzadkie. Dzieje się to zwykle
tylko w jakiejś sprawie spornej. Najczęściej chodziło o ściany dzielące dwie sąsiadujące kamienice, gdy koszt ściany pokrywali obaj sąsiedzi, lub o murowanie wispólnych kanałów (ścieków).
Dlatego też na podstawie przejrzanych materiałów archiwalnych ruch budowlany w omawianym okresie przedstawia się dość mizennie w stosunku do ilości rzemieślników i przypuszczalnych potrzeb mieszkańców. Udało się ustalić jedynie, że w okresie od 1427 do 1500 r. wybudowano w Starej Warszawie trzy kamienice, a w latach 1500—1525 — szesnaście.
Jeżeli chodzi o domy drewniane, to wiadomo, że w okresie późniejszym powstało ich około czterdziestu, głównie na przedmieściach.
W Nowej Warszawie udało się stwierdzić fakt wybudowania tylko sześciu domów.
Oprócz budowy domów muratorzy wykonywali różne przeróbki, kominy, ganki murowane itp., a cieśle budynki gospodarcze, jak: drewniane młyny, stodoły, słodownie i inne, często na tyłach kamienic.
Biorąc pod uwagę ruch ludnościowy i pożary, jasne jest, że powyższe dane zupełnie nie odzwierciedlają ruchu budowlanego. Podstawowym i najpełniejszym źródłem wiadomości o nim (przede wszystkim dotyczy to budownictwa murowanego) są wyniki prac architektonicznych prowadzonych przez Komisję Badań Dawnej Warszawy. W wyniku tych prac ustalono, że więcej nóż połowa kamienic staromiejskich powstała w okresie gotyku5, a więc właśnie w XV i początkach XVI wieku.
Podobnie musiało być i w odniesieniu do domów drewnianych, zwłaszcza w Nowej Warszawie.
Równie mało mówią źródła o udziale rzemieślników warszawskich w budownictwie kościelnym, jakkolwiek wiadomo, że w omawianym okresie odbudowuje się po .pożarze kościół Augustianów (1478), buduje się i dwukrotnie odbudowuje
(W początkach XVI Wieku) koś- Rzemiosła artystyczne O WSTĘP
ciół Bernardynów, oraz powstaje kaplica Świętego Krzyża. Kościół Bernardynów po dwóch pożarach ostateczny kształt gotycki otrzymał w latach od 1515 do 1533. W roku 1938 odkryto tam ślady po rusztowaniach z II -połowy XV wieku6.
Podobnie przedstawia się sprawa udziału rzemieślników warszawskich przy budowie murów obronnych Starej Warszawy. Mury powstawały stopniowo od początku XIV do połowy XV wieku. Ujmowały miasto podwójnym pierścieniem, z wyjątkiem odcinka od strony Wisły, gdzie był mur pojedynczy, przy czym druga Unia murów powstała całkowicie w XV "wieku.
Zupełnie brak danych o udziale tych rzemieślników w pracach budowlanych na Zamku7.
Niemożliwe jest również powiązanie reliktów budownictwa gotyckiego z jakimiś określonymi rzemieślnikami i ustalenie, czy byli to rzemieślnicy warszawscy. Określenie więc tą drogą poziomu rzemiosł budowlanych jest niemożliwe. Pozostaje tylko próba rozwiązania tego zagadnienia drogą analizy ich stanowiska gospodarczo-społecznego i pozycji tych rzemiosł w stosunku do innych, przy czym za podstawę porównawczą posłużyć mogą rzemiosła artystyczne.
Przy opracowywaniu materiałów niejednokrotnie korzystałam z cennych uwag prof. dra Stanisława Herbsta, któremu pragnę w tym miejscu wyrazić serdeczne podziękowanie.

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI