PRZEDMOWA (do wydania czwartego) 5 PRZEDMOWA (do wydania pierwszego) 7 MATEMATYKA ZAGADNIENIA WYBRANE 21 Stanisław Kasprzyk 1.1 Liczby zespolone i wielomiany jednej zmiennej 21 1.2 Macierze, wyznaczniki, układy równań algebraicznych i elementy geometrii 23 1.2.1 Definicja macierzy 23 1.2.2 Wyznacznik macierzy kwadratowej 23 1.2.3 Wektory, równanie płaszczyzny i prostej 24 1.2.4 Układ równań liniowych 25 1-3 Szeregi trygonometryczne Fouriera 26 1.4 Przekształcenie całkowe funkcji jednej zmiennej 27 1.5 Niektóre typy równań różniczkowych i układy równań 30 1.5.1 Metody rozwiązania niektórych równań różniczkowych zwyczajnych 30 1.5.2 Układy równań różniczkowych o stałych współczynnikach 32 1.5.3 Zastosowanie rachunku operatorowego do rozwiązywania równań 33 1.6 Elementy rachunku prawdopodobieństwa 34 1.6.1 Pojęcia podstawowe 34 1.6.2 Twierdzenia o prawdopodobieństwach 35 1.6.3 Dystrybuanta zmiennej losowej 36 FIZYKA ZAGADNIENIA WYBRANE 41 ZMgaiew Porada 2.1 Teorie fizyczne 41 2.1.1 Fizyka klasyczna 41 2.1.2 Szczególna i ogólna teoria względności 42 2.1.3 Mechanika kwantowa 43 2_2 Elektrodynamika 43 22.1 Elektrodynamika klasyczna 43 2-2.2 Elektrodynamika kwantowa 45 23 Kryształy 46 23.1 Wewnętrzna budowa ciał krystalicznych 46 23.2 Krystalografia rentgenowska 46 23.3 Kryształy ciekłe 47 23.4 Fulereny 47 2.4 Fizyka ciała stałego 48 2.4.1 Przewodnictwo elektryczne metali 48 2.4.2 Dielektryki 49 2.4.3 Półprzewodniki 49 2.5 Magnetyzm 51 2.5.1 Magnetyzm atomowy 51 2.5.2 Ferromagnetyki 52 2.5.3 Magnetooptyka 52 2.6 Optyka współczesna 53 2.6.1 Lasery 53 2.6.2 Optyka nieliniowa 53 2.6.3 Holografia 54 2.7 Kriofizyka 54 2.7.1 Nadpłynność 54 2.7.2 Nadprzewodnictwo 55 2.8 Fizyka plazmy 56 MECHANIKA OGÓLNA I WYTRZYMAŁOŚĆ MATERIAŁÓW 59 Stanisław Kasprzyk, Andrzej Łopata 3.1 Mechanika ogólna 59 3.1.1 Statyka 59 3.1.2 Kinematyka 66 3.1.3 Dynamika 69 3.2 Wytrzymałość materiałów 71 3.2.1 Informacje ogólne 71 3.2.2 Typowe przypadki wytrzymałościowe 72 ELEMENTY INFORMATYKI 81 Andrzej Szewczyk, Marek Gajęcki 4.1 Pojęcia podstawowe 81 4.2 Struktury danych złożonych 82 4.3 Sprzęt komputerowy 85 4.4 Oprogramowanie podstawowe 87 4.5 Oprogramowanie użytkowe 88 4.6 Proces budowy oprogramowania 90 4.7 Sieci komputerowe 91 4.7.1 Wprowadzenie 91 4.7.2 Sprzęt sieciowy 91 4.7.3 Współpraca komputerów w sieci 92 4.7.4 Usługi sieci 93 4.7.5 Bezpieczeństwo sieci 94 4.7.6 Funkcja administratora sieci 94 4.8 Systemy informatyczne 94 4.8.1 Pojęcie systemu 94 4.8.2 Budowa systemu 95 4.8.3 Jakość systemu 95 4.8.4 Bezpieczeństwo systemu 95 4.8.5 Przykłady systemów 96 WPROWADZENIE DO AUTOMATYKI 97 Bogusław Filipowicz 5.1 Podstawowe pojęcia i definicje 97 5.2 Klasyfikacja modeli matematycznych 99 5.3 Identyfikacja obiektów sterowania 101 5.4 Podział obiektów liniowych 101 5.5 Charakterystyki częstotliwościowe 103 5.6 Regulatory konwencjonalne 107 5.7 Wymagania stawiane układom automatycznej regulacji 108 5.7.1 Stabilność, zapas stabilności 108 5.7.2 Błędy statystyczne i dynamiczne 112 5.8 Dobór typu regulatora konwencj onalnego i optymalnych parametrów nastawczych 113 5.8.1 Sformułowanie zadań układu regulacji 113 5.8.2 Kryteria jakości przy standardowym sygnale zewnętrznym 114 5.8.3 Kryteria uniwersalne 119 PODSTAWY TELEKOMUNIKACJI 125 Stanisław Stoch 6.1 Pojęcia podstawowe 125 6.1.1 Telekomunikacja i jej podział 125 6.1.2 Warstwy sieci telekomunikacyjnej i teleinformatycznej 125 6.1.3 Usługi telekomunikacyjne 126 6.2 Media transmisyjne 127 6.2.1 Klasyfikacja 127 6.2.2 Kable symetryczne 127 6.2.3 Kable współosiowe 128 6.2.4 Kable światłowodowe (optotelekomunikacyjne) 128 6.2.5 Łączność bezprzewodowa 129 6.3 Przetwarzanie sygnałów 130 6.4 Systemy teletransmisyjne 133 6.5 Podstawy telekomutacji 135 6.5.1 Metody komutacji 135 6.5.2 Ewolucja technik komutacyjnych 136 6.5.3 Telekomunikacyjne i teleinformatyczne sieci komutowane 136 6.6 Sygnalizacja komutacyjna i sieć SS7 137 6.7 Sygnalizacja abonencka i aparat telefoniczny 138 6.8 Techniki dostępu abonenckiego 140 PODSTAWY ELEKTROTECHNIKI 141 Sumislaw Kiitpa, Stanisław Mitkowski 7.1 Pola skalarne i wektorowe 141 7.2 Równania pola elektromagnetycznego 141 7.2.1 Wielkości opisujące pola elektromagnetyczne 141 ".2.2 Równania Maxwella 143 ".2.3 Przypadki pól elektromagnetycznych 144 7.3 Pole elektrostatyczne 144 7.3.1 Równania pola elektrostatycznego 144 7.3.2 Dielektryki w polu elektrycznym 146 ".3.3 Przewodniki w polu elektrostatycznym 146 ".3.4 Siły w polu elektrostatycznym 148 7.4 Pole przepływowe 148 7.4.1 Prąd elektryczny w przewodniku 148 7.4.2 Równania pola przepływowego 149 7.4.3 Pole przepływowe na granicy środowisk 149 7.5 Stacjonarne pole magnetyczne 150 7.5.1 Wielkości podstawowe 150 7.5.2 Równania pola magnetycznego 151 7.5.3 Magnesowanie środowisk 152 ".5.4 Pole magnetyczne na granicy środowisk magnetycznych 153 7.5.5 Energia pola magnetycznego 153 ".5.6 Obwody magnetyczne 154 7.5.7 Indukcja elektromagnetyczna 156 7.5.8 Zjawisko samoindukcji 158 7.6 Równania Maxwella; potencjały, równanie falowe 159 7.6.1 Poprzeczne fale elektromagnetyczne. Fale płaskie 159 7.6.2 Harmoniczna poprzeczna fala płaska 161 7.6.3 Poprzeczna fala płaska w dielektryku doskonałym 163 7.6.4 Poprzeczna fala płaska w jednorodnym przewodniku 164 OBWODY ELEKTRYCZNE i67 Stanisław Mitkowski, Stanisław Krupa 8.1 Elementy obwodów elektrycznych I67 8.2 Struktura obwodu, graf obwodu, macierze opisujące 169 8.3 Prawa Kirchhoffa 171 8.4 Równania obwodu elektrycznego 8 5 Stany ustalone w obwodach elektrycznych 8.6 Stany nieustalone 8.7 Metody analizy obwodów elektrycznych 182 8.7.1 Metoda praw Kirchhoffa I82 8.7.2 Metoda oczkowa I82 8.7.3 Metoda węzłowa I83 8.7.4 Metoda impedancji (rezystancji) zastępczej 184 8.7.5 Twierdzenie o źródle zastępczym 188 8.8 Układy trójfazowe 190 8.9 Czwórniki 193 UKŁADY ELEKTRONICZNE Andrzej Wolczko 9.1 Wstęp 199 9.2 Pojęcia podstawowe 200 9.3 Złączowa dioda p-n 9.4 Tranzystory 9.5 Wzmacniacze 203 9.6 Integracja układów półprzewodnikowych 204 9 7 Wzmacniacze operacyjne i ich zastosowania 205 9.8 Klucz tranzystorowy zuo 9.9 Funktory logiczne -®° 9.10 Układy kombinacyjne i sekwencyjne 210 9.11 Układy złożone 211 9.12 Przetwarzanie cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe 212 9.13 Zasilacze 215 MATERIAŁY ELEKTROTECHNICZNE 219 Jakub Furgał, Romuald Włodek 10.1 Podział materiałów 219 10.2 Materiały przewodzące 220 10.3 Materiały nadprzewodzące 222 10.4 Materiały półprzewodzące 224 10.5 Materiały elektroizolacyjne 226 10.6 Materiały magnetyczne 233 MIERNICTWO ELEKTRYCZNE 239 Andrzej Zatorski 11.1 Wprowadzenie 11.2 Międzynarodowy układ jednostek miar 240 11.3 Błąd i niepewność pomiaru 241 11.4 Parametry charakteryzujące sygnały pomiarowe 242 11.5 Metody pomiarowe 243 11.6 Narzędzia pomiarowe 244 11.6.1 Pojęcia podstawowe 244 11.6.2 Wzorce miar 245 11.6.3 Przyrządy pomiarowe 246 11.6.4 Przetworniki pomiarowe 251 11.6.5 Rejestratory 253 11.7 Pomiary wybranych wielkości elektrycznych 255 11.7.1 Pomiary prądów i napięć 255 11.7.2 Pomiary mocy i energii 255 11.7.3 Pomiary rezystancji i impedancji 258 11.7.4 Pomiary okresu, częstotliwości i przesunięcia fazowego 260 WYSOKONAPIĘCIOWA TECHNIKA PROBIERCZA 265 Florkowska, Rafał Tarko 12.1 Układy izolacyjne 265 12.1.1 Podział układów izolacyjnych 265 12.1.2 Narażenia w układach izolacyjnych wysokiego napięcia 266 12.1.3 Skutki narażeń eksploatacyjnych 268 12_2 Próby napięciowe 268 12.2.1 Poziomy znamionowe izolacji 268 12.2.2 Zespoły probiercze napięcia przemiennego 272 12.2.3 Zespoły probiercze napięć udarowych 275 12.2.4 Zespoły probiercze napięcia stałego 277 12.3 Wskaźniki oceny stanu izolacji 277 12.3.1 Wskaźnik rezystancyjny 277 12.3.2 Współczynnik strat dielektrycznych 278 12.3.3 Ocena wyładowań niezupełnych 279 12.4 Wytrzymałość elektryczna 281 12.4.1 Definicja 281 12.4.2 Materiały izolacyjne stałe 281 12.4.3 Powietrze i gazy elektroizolacyjne 282 12-5 Laboratoria wysokonapięciowe 283 MASZYNY ELEKTRYCZNE 289 13-1 Informacje ogólne 289 13.1.1 Dane znamionowe 290 13.1.2 Zasady budowy 290 13.1.3 Pole magnetyczne w maszynach elektrycznych 291 13.1.4 Rodzaje pracy, grzanie i chłodzenie maszyn 292 13_2 Maszyny synchroniczne 292 13.2.1 Budowa, zasada działania 292 13.2.2 Określenie punktu pracy i własności maszyny 293 132.3 Synchronizacja maszyn synchronicznych. Rozruch silników synchronicznych 296 132.4 Mikrosilniki synchroniczne 297 13-3 Maszyny indukcyjne trójfazowe (asynchroniczne) 297 13.3.1 Budowa maszyn indukcyjnych 297 13.3.2 Zasada działania silnika indukcyjnego, poślizg 298 13.3.3 Określenie punktu pracy maszyny 298 13.3.4. Podstawowe własności ruchowe 299 13.3.5 Straty i sprawność 300 13.3.6 Rozruch i regulacja prędkości 301 13.3.7 Generator indukcyjny 302 13.3.8 Liniowe maszyny indukcyjne 302 13.3.9 Silniki indukcyjne jednofazowe 303 13.3.10 Mikrosilniki indukcyjne 303 13.4 Maszyny komutatorowe 303 13.4.1 Specyfika budowy maszyn komutatorowych, podstawowe informacje o uzwojeniach wirników 303 13.4.2 Podstawowe typy maszyn komutatorowych i ich zastosowania 304 13.4.3 Współpraca szczotek z komutatorem, bieguny komutacyjne 305 13.4.4. Określenie punktu pracy maszyny 305 13.4.5. Charakterystyki ruchowe silników i podstawowe zależności 306 13.5 Bezszczotkowa maszyna prądu stałego (DC brushless motor) 307 13.6 Silniki z polem osiowym 309 13.7 Silniki skokowe {Stepping Motors) 310 13.8 Silniki przełączalne 312 13.9 Silniki piezoelektryczne 312 TRANSFORMATORY 315 Zbigniew Tertil, Jan Strzałka 14.1 Podstawowe informacje ogólne 315 14.2 Transformator jednofazowy, dwuuzwojeniowy 316 14.2.1 Zasada działania. Strumień i napięcia w transformatorze 316 14.2.2 Stan jałowy, stan obciążenia, stan zwarcia pomiarowego 317 14.2.3 Straty i sprawność 318 14.3 Transformator trójfazowy, układy połączeń 319 14.4 Regulacja napięcia w transformatorach 320 14.5 Autotransformatory 321 14.6 Praca równoległa transformatorów 322 14.7 Transformatory i autotransformatory energetyczne 322 14.7.1 Rodzaje transformatorów energetycznych 322 14.7.2 Zasady doboru transformatorów energetycznych 324 14.8 Zasady eksploatacji transformatorów energetycznych 327 14.8.1 Ogólne zasady eksploatacji transformatorów 327 14.8.2 Badania techniczne transformatorów energetycznych 328 APARATY ELEKTRYCZNE 335 Jan Strojny 15.1 Wiadomości ogólne 335 15.1.1 Określenia i klasyfikacja 335 15.1.2 Narażenia elektryczne aparatów 335 15.1.3 Narażenia środowiskowe 337 15.2 Wielkości znamionowe aparatów i urządzeń 337 15.3 Łączniki 338 15.3.1 Wiadomości ogólne i podział 338 15.3.2 Wyłączanie prądu stałego i prądu przemiennego 338 15.3.3 Łączniki niskonapięciowe 340 15.3.4 Łączniki wysokonapięciowe 341 15.3.5 Łączniki półprzewodnikowe 344 15.4 Przekładniki 344 15.4.1 Przekładniki prądowe 344 15.4.2 Przekładniki napięciowe 346 15.5 Bezpieczniki i ograniczniki prądu zwarciowego 347 15.5.1 Bezpieczniki topikowe 347 15.5.2 Ograniczniki prądu zwarciowego 348 15.6 Zasady doboru aparatów elektrycznych 349 15.6.1 Warunki robocze 349 15.6.2 Warunki zwarciowe 350 15.6.3 Dobór aparatów ze względu na warunki zwarciowe 352 ELEKTROTERMIA 359 Jerzy Pasternak 16.1 Podstawowe określenia 359 16.2 Elektrotermia przemysłowa 359 16.2.1 Nagrzewanie łukowe 359 16.2.2 Nagrzewanie indukcyjne 361 16.2.3 Nagrzewanie rezystancyjne 366 16.2.4 Nagrzewanie urządzeniami elektronicznymi 368 16.2.5 Nagrzewanie pojemnościowe 368 16.3 Elektrotermia bytowa 369 16.4 Bezpieczeństwo urządzeń elektrotermicznych 370 OŚWIETLENIE ELEKTRYCZNE 371 Jam Strojny 17.1 Istota światła, widmo świetlne, wrażliwość wzroku 371 17.2 Podstawowe fotometryczne wielkości świetlne i jednostki 371 17.3 Urządzenia oświetleniowe. Źródła światła 374 17.4 Urządzenia oświetleniowe. Oprawy 377 17_5 Wymagania oświetleniowe 379 17.6 Projektowanie oświetlenia 382 17.6.1 Obliczanie na podstawie biegunowego wykresu światłości (metoda punktowa) 382 17.6.2 Obliczanie natężenia oświetlenia pomieszczeń (metoda sprawności) 382 17.6.3 Obliczanie oświetlenia metodą mocy jednostkowej 384 17.7 Oświetlenie awaryjne 385 17.8 Wskazówki techniczne montażu lamp wyładowczych 386 17.9 Lampy do zastosowań specjalnych 388 17.10 Zagadnienia kompatybilności elektromagnetycznej urządzeń oświetleniowych i sieci zasilającej 388 17.11 Eksploatacja urządzeń oświetleniowych 391 TRAKCJA ELEKTRYCZNA 395 Waldemar Zając 18.1 Systemy trakcji elektrycznej 395 18.2 Obliczenia trakcyjne 396 18.2.1 Opory ruchu pojazdów 396 18.2.2 Przyczepność 398 18-2.3 Maksymalna wartość przyspieszenia rozruchu i opóźnienia hamowania 399 18.2.4 Charakterystyki pojazdu trakcyjnego prądu stałego 400 18.2.5 Przejazd teoretyczny 402 18.3 Zużycie energii 403 18.4 Układy zasilania trakcji elektrycznej prądu stałego 404 18-5 Sieci trakcyjne 407 18.6 Obwody zwarciowe i dobór zabezpieczeń 410 18.7 Klasyfikacja i oznaczenia elektrycznych pojazdów trakcyjnych 412 18.8 Obwody główne lokomotyw z rozruchem rezystorowym 413 18_9 Lokomotywy przekształtnikowe 415 18.10 Przegląd pojazdów trakcji kolejowej 417 ELEKTROTECHNIKA SAMOCHODOWA 421 Stanisław Gad, Grzegorz Słoń 19.1 Wiadomości wstępne 421 19.2 Obwód zasilania 422 19.2.1 Akumulatory samochodowe 422 19.2.2 Prądnice samochodowe 423 19.2.3 Alternatory : 424 19.2.4 Regulatory napięcia prądnic samochodowych 425 19.3 Obwód zapłonowy 426 19.3.1 Wiadomości ogólne 426 19.3.2 Zapłon bateryjny 427 19.3.3 Sterowanie bezstykowe w układach zapłonowych 427 19.3.4 Mikroprocesorowe układy zapłonowe 428 19.3.5 Rozdział wysokiego napięcia w układach zapłonowych 428 19.3.6 Zapłon iskrownikowy 429 19.4 Obwód rozruchu 430 19.4.1 Wiadomości ogólne 430 19.4.2 Dobór obwodu rozruchowego 431 19.4.3 Urządzenia ułatwiające rozruch 431 19.5 Obwód świateł 432 19.6 Układy wtryskowe 433 19.7 Wybrane metody ograniczania toksyczności spalin oraz zużycia paliwa 434 19.8 Elektryczne urządzenia kontrolno - pomiarowe 436 19.9 Hybrydowe układy napędowe w pojazdach samochodowych 436 19.10 Samochód elektryczny 437 19.11 Urządzenia zwiększające bezpieczeństwo ruchu drogowego oraz ochronę pojazdów 438 ENERGOELEKTRONIKA 441 Maciej Tondos 20.1 Co to jest energoelektronika? 441 20.1.1 Definicja energoelektroniki (wg. IEEE-PELS) 441 20.1.2 Historia energoelektroniki 442 20.1.3 Zastosowania energoelektroniki 442 20.2 Elementy energoelektroniczne 443 20.2.1 Klasyfikacja elementów energoelektronicznych 443 20.2.2 Krótki opis działania najważniejszych elementów energoelektronicznych 444 20.3 Podstawowe układy energoelektroniczne 450 20.3.1 Klasyfikacja przetworników energoelektronicznych: 450 20.3.2 Prostowniki (przetworniki AC/DC) 450 20.3.3 Falowniki -. 454 20.3.4 Przetworniki prądu stałego na prąd stały (DC/DC - Chopper/) 455 20.3.5. Cyklokonwertory 457 ELEKTROWNIE 461 Andrzej Siwek 21.1 Postacie i przemiany energii 461 21.2 Podstawy konwersji energii w elektrowniach cieplnych konwencjonalnych 462 21.2.1 Procesy spalania 462 21.2.2 Obiegi cieplne elektrowni 463 21.3 Przemiany w elektrowniach wodnych 465 21.4 Czyste technologie węglowe 466 21.5 Wytwarzanie energii elektrycznej a ochrona środowiska 467 21.6 Klasyfikacja elektrowni 467 21.7 Układy i zespoły elektrowni cieplnych parowych 468 21.8 Wyposażenie podstawowe elektrowni parowych 470 21.8.1 Kotły 470 21.8.2 Turbiny parowe 471 21.8.3 Generatory elektryczne 472 21.8.4 Układ elektryczny elektrowni 474 21.9 Układy i zespoły elektrowni cieplnych gazowych 475 21.10 Wyposażenie podstawowe elektrowni gazowych 476 21.11 Układy i zespoły elektrowni wodnych 477 21.12 Wyposażenie podstawowe elektrowni wodnej 478 ALTERNATYWNE ŹRÓDŁA ENERGII 481 22.1 Wprowadzenie 481 22.2 Podział alternatywnych źródeł i metod przetwarzania 481 22.3 Energetyka słoneczna 483 22.4 Małe elektrownie wodne 486 22_5 Energetyka wiatrowa 488 22.6 Technologia wodorowa 491 22.7 Ogniwa paliwowe 494 22.8 Instalacje rozproszone małej mocy 496 ROZDZIELNIE I STACJE ELEKTROENERGETYCZNE 499 Sowak 23.1 Podstawowe pojęcia 499 23.2 Pola rozdzielni i ich wyposażenie 500 23.3 Układy połączeń rozdzielni 501 23.4 Rozwiązania konstrukcyjne rozdzielni wysokich i najwyższych napięć 503 23.5 Rozwiązania konstrukcyjne rozdzielni średnich napięć 508 23.6 Rozwiązania konstrukcyjne rozdzielni niskich napięć 511 23.7 Prefabrykowane stacje średnich napięć 514 SIECI ELEKTROENERGETYCZNE 517 24.1 Wiadomości podstawowe z zakresu sieci elektroenergetycznych 517 24.1.1 Pojęcia i definicje 517 24.1.2 Wymagania stawiane sieciom 517 24.1.3 Klasyfikacja sieci 518 24.1.4 Układy sieci elektroenergetycznych 518 24.1.5 Wymagania przepisów odnośnie sieci elektroenergetycznych 519 24.2 Zasady obliczeń sieciowych i wybrane problemy eksploatacji sieci energetycznych 520 24.2.1 Obliczanie elementów schematów zastępczych 520 24.2.2 Obliczanie strat i spadków napięcia 521 24.2.3 Zasady doboru przekroju przewodów i kabli 521 24.2.4 Zasady regulacji napięcia i kompensacji mocy biernej 522 24.2.5 Sposoby uziemienia punktu neutralnego sieci 523 24.3 linie napowietrzne 523 24.3.1 Elementy składowe linii napowietrznych 523 34.3.2 Wymagania odnośnie montażu linii napowietrznych 527 24.3.3 Ochrona przeciwporażeniowa w liniach napowietrznych 529 24.3.4 Zasady eksploatacji linii napowietrznych 530 24.4 Laae kablowe 531 24.4.1 Elementy składowe linii kablowych _ 531 24.4.2 Oznaczenie kabli 532 24.4.3 Sposoby układania kabli 532 24.4.4 Zasady eksploatacji linii kablowych 533 24.5 Oddziaływanie linii na środowisko 535 INSTALACJE ELEKTROENERGETYCZNE 537 Jan Strzałka 25.1 Rodzaje instalacji i stawiane im wymagania 537 25.2 Elementy składowe instalacji elektrycznych 537 25.3 Układy sieciowe 540 25.4 Systemy zasilania instalacji 540 25.5 Wyznaczanie obciążeń w instalacjach elektrycznych 540 25.6 Dobór i układanie przewodów i kabli 543 25.6.1 Ogólne zasady doboru przewodów 543 25.6.2 Kryteria doboru przekroju przewodów 543 25.7 Zabezpieczenia w instalacjach elektrycznych 550 25.7.1 Ogólne zasady instalowania zabezpieczeń 550 25.7.2 Rodzaje urządzeń zabezpieczających 551 25.7.3 Zasady doboru zabezpieczeń przeciążeniowych 552 25.7.4 Zasady doboru zabezpieczeń zwarciowych 553 25.7.5 Selektywność zabezpieczeń 553 25.8 Zasady eksploatacji instalacji elektrycznych 554 25.8.1 Ogólne zasady eksploatacji instalacji 554 25.8.2 Badania odbiorcze i eksploatacyjne w instalacjach elektrycznych 554 ELEKTROENERGETYCZNA AUTOMATYKA ZABEZPIECZENIOWA 557 Mirosław Nahotko 26.1 Rola EAZ w systemie elektroenergetycznym i klasyfikacja urządzeń zabezpieczeniowych 557 26.2 Wymagania stawiane automatyce eliminacyjnej 560 26.3 Przekaźniki zabezpieczeniowe 562 26.3.1 Przekaźniki pomiarowe 563 26.3.2 Przekaźniki pomocnicze 565 26.4 Wytyczne doboru zabezpieczeń dla poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego 567 26.4.1 Linie napowietrzne i kablowe 6- 30 kV 567 26.4.2 Linie napowietrzne i kablowe 110 kV 567 26.4.3 Linie napowietrzne i kablowe 230 i 400 kV 568 26.4.4 Linie blokowe 110-400 kV 568 26.4.5 Transformatory 568 26.4.6 Generatory 569 26.4.7 Silniki indukcyjne 569 26.4.8 Szyny zbiorcze rozdzielni 569 26.4.9 Baterie kondensatorów SN 570 26.5 Automatyka restytucyjna 570 26.5.1 Samoczynne ponowne załączanie (SPZ) 570 26.5.2 Samoczynne załączanie rezerwy (SZR) 572 26.6 Automatyka prewencyjna 573 26.6.1 Samoczynne częstotliwościowe odciążanie (SCO) 573 26.6.2 Automatyka przeciwkołysaniowo-odciążąjąca (APKO) 573 26.7 Układ lokalnego rezerwowania wyłącznika (LRW) 574 26.8 Wykorzystanie łącz telekomunikacyjnych dla potrzeb zabezpieczeń i automatyki 576 26.9 Krajowi producenci aparatury zabezpieczeniowej 578 26.10 Podstawowe normy i przepisy dotyczące EAZ 578 OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA 581 27.1 Działanie prądu elektrycznego na człowieka 581 27.2 Zagrożenia porażeniowe i statystyka porażeń prądem 582 27.3 Uziemienia roboczo-ochronne 582 27.4 Środki ochrony przeciwporażeniowej w urządzeniach o napięciu do 1 kV 583 27.4.1 Rodzaje ochron przeciwporażeniowych 583 27.4.2 Równoczesna ochrona podstawowa i dodatkowa 584 27.4.3 Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) 586 27.4.4 Ochrona przy dotyku pośrednim (ochrona dodatkowa) 587 27.5 Kasy ochronności 593 27.6 Przewody ochronne i wyrównawcze 594 27.7 Środki ochrony przeciwporażeniowej w urządzeniach o napięciu powyżej 1 kV 595 27.8 Badania odbiorcze i eksploatacyjne środków ochrony przeciwporażeniowej 596 27-8.1 Ogólne zasady wykonywania badań 596 27.8-2 Zasady wykonywania badań i pomiarów 597 OCHRONA PRZEOCIWPRZEPIĘCIOWA 601 Marek Szczerbiński 28.1 Odnona odgromowa 601 28.1.1 Charakterystyka zjawiska pioruna 601 28.1.2 Ogólne zasady ochrony odgromowej obiektów budowlanych 603 28.1.3 Postanowienia norm obligatoryjnych 604 28.1.4 Postanowienia norm uzupełniających 606 28.2 Ochrana przeciwprzepięciowa urządzeń elektrycznych 608 28.2.1 Zasady koordynacji izolacji 608 28.2.2 Sposoby połączenia punktu neutralnego sieci z ziemią 610 28.2.3 Ochrona linii napowietrznych od przepięć 611 28.2.4 Ochrona urządzeń rozdzielni przed przepięciami 611 28.2.5 Dobór parametrów beziskiermkowych ograniczników przepięć 612 28.2.6 Rezystancja uziemień urządzeń ochrony przeciwprzepięciowej 615 28.2.7 Ochrona instalacji elektrycznych niskiego napięcia od przepięć 616 GOSPODARKA ELEKTROENERGETYCZNA 621 29.1 Wprowadzenie 621 29.2 OBramia gospodarcze w elektroenergetyce 621 29.2.1 Koszty-roczne 621 29.2.2 Metody ekonomicznego porównania wariantów rozwiązań technicznych 625 29.3 Sanny mocy i energii w urządzeniach elektroenergetycznych 627 29.3.1 Obliczanie strat 627 29.3.2 Metody zmniejszania strat w sieciach rozdzielczych 632 29.4 Wrtór rozwiązań optymalnych 632 29.4.1 Wprowadzenie 632 29.4_2 Ekonomiczny przekrój przewodów linii i ekonomiczna gęstość prądu 633 29.4.3 Ekonomiczne obciążenie transformatorów 634 29.4.4 Optymalna kompensacja mocy biernej istniejącego odbioru 636 29.5 Niezawodność układów elektroenerget>"cznych 637 29.5.1 Obliczanie niezawodności 637 29.5.2 Zwiększanie niezawodności układu 639 JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ 643 Zbigniew Hanzelka 30.1 Wprowadzenie 64o 30.1.1 Kompatybilność elektromagnetyczna 643 30.1.2 Jakość energii elektrycznej 643 30.1.3 Normalizacja 645 30.2 Częstotliwość 645 30.3 Wartość napięcia 645 30.4 Wahania napięcia 647 30.4.1 Przyczyny wahań napięcia 647 30.4.2 Skutki wahań napięcia 647 30.4.3 Pomiar wahań napięcia 648 30.4.4 Sposoby redukcji wahań napięcia 649 30.4.5 Dynamiczne stabilizatory napięcia 649 30.5 Zapady napięcia i krótkie przerwy w zasilaniu 650 30.5.1 Przyczyny zaburzenia 650 30.5.2 Skutki zaburzenia 651 30.5.3 Techniczne sposoby przeciwdziałania skutkom zapadów napięcia 652 30.6. Odkształcenie przebiegów czasowych napięć i prądów 652 30.6.1 Klasyfikacja harmonicznych 652 30.6.2 Wielkości opisujące odkształcenie napięć i prądów 653 30.6.3 Źródła wyższych harmonicznych prądu 654 30.6.4 Harmoniczne napięcia 657 30.6.5 Skutki obecności wyższych harmonicznych 657 30.6.6 Sposoby redukcji skutków wyższych harmonicznych 661 30.7 Asymetria napięć i prądów 664 30.7.1 Przyczyny asymetrii 664 30.7.2 Skutki asymetrii 665 30.7.3 Symetryzacja 666 30.8 Zakończenie 667 NORMALIZACJA W ELEKTROTECHNICE 669 Marcin Malinowski 31.1. Wprowadzenie 669 31.2. Normalizacja międzynarodowa IEC 670 31.3. Normalizacja europejska CENELEC 672 31.4. Normalizacja krajowa PKN 674 31.5. Działalność normalizacyjna Stowarzyszenia Elektryków Polskich 678 INDEKS 681
|