Unia Brzeska 1596 r. Geneza i skutki

Katalog wystawy pod redakcją MICHAŁA WOŹNIAKA

Toruń 1997

s. 72

W bieżącym roku mija 400 lat od ustanowienia Unii Brzeskiej. Jej celem było włączenie Kościoła prawosławnego na terenach Rzeczypospolitej w struktury Kościoła Rzymskiego, przy zachowaniu obrządku i zwyczaju wschodniego. Powstały w ten sposób Kościół unicki, greckokatolicki chciał pozostać wierny swej tradycji, a jednocześnie nawiązać łączność z Rzymem, z papiestwem, nie tylko organizacyjną ale i teologiczną.
Dziś inną drogą zmierzają dążenia ekumeniczne. Odmienna jest przy tym postawa przedstawicieli poszczególnych Kościołów chrześcijańskich, inaczej określane bywają środki i drogi osiągnięcia jedności. Różnie też jedność ta jest konkretyzowana. Unia Brzeska pozostaje faktem nie tylko historycznym, ale współkształtującym do dzisiaj rzeczywistość Kościoła powszechnego. Nie była ani pierwszą, ani też ostatnią próbą przywrócenia jedności z czasów pierwszych stuleci, czasów wielkich soborów ekumenicznych. Kościół unicki przetrwał z godnością szykany i prześladowania, krocząc też drogą męczeńską. Od paru lat w intensywnym żywotnym rozwoju przypomina o potrzebie jedności przy zachowaniu odrębności tradycji. Stał i stoi pomiędzy światem zachodnim - łacińskim, a wschodnim - bizantyńskim, ruskim i rosyjskim.
W dniach 28-29 listopada 1996 r. odbywa się w Ratuszu Staromiejskim w Toruniu, głównej siedzibie Muzeum Okręgowego, sesja naukowa zorganizowana przez Urząd Wojewódzki, Kurię Diecezjalną, Urząd Miejski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika i Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Nawiązuje ona świadomie i bezpośrednio do zeszłorocznych obchodów jubileuszu Colloquium Charitativum, których wiodącym tematem była potrzeba ekumenii, osiąganej przez dialog oraz zrozumienie postaw i poglądów przedstawicieli różnych wyznań. Rozmowy Braterskie w Toruniu są zatem kontynuowane w tej samej Aula Maior ratusza toruńskiego.
Podobnie jak w ubiegłym roku istotnym składnikiem obchodów jubileuszowych jest wystawa przygotowana przez nasze Muzeum. W swej zasadniczej koncepcji nawiązuje ona też do swej poprzedniczki. Prezentujemy zatem dokumenty i druki związane bezpośrednio z zawartą Unią, wizerunki jej twórców i zwolenników oraz przeciwników, a także osób, które poglądy swe zmieniły. Zdawano sobie przecież sprawę z doniosłości skutków Unii, choć różnie je oceniano. Część ikonograficzna obejmuje także widoki miejsc i wydarzeń, mających związek z powstaniem i dziejami Kościoła unickiego. [...]