TORUŃ 1[zasłonięte]920-19 PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE 1993

12-07-2012, 16:59
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 39.99 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2442798218

Miejscowość Kraków

Koniec: 03-07-2012 19:53:42

Dodatkowe informacje:
Stan: Używany
Okładka: miękka
Rok wydania (xxxx): 1993
Język: polski

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE MIASTA TORUNIA W LATACH 1[zasłonięte]920-19

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
RYSZARD SUDZIŃSKI

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA, TORUŃ 1993
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 300 + 60 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
DOBRY JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 232
WYMIARY - 23 x 16,5 x 1,1 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,321 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA

KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)

DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKA ROZPRAWY
RYSZARD SUDZIŃSKI
PRZEKSZTAŁCENIA STRUKTURALNE MIASTA TORUNIA W LATACH 1[zasłonięte]920-19
TORUŃ 1993
Recenzenci Henryk Rochnowski, Jerzy Serczyk
Tłumaczenie streszczenia Edward Cichy
Redaktor Agnieszka Bojarska
Korektor Kinga Bojarska

SPIS TREŚCI

WYKAZ SKRÓTÓW.................... 5
WSTĘP......................... ?
ROZDZIAŁ I
CHARAKTER MIASTA I JEGO ROZWÓJ W OKRESIE
II RZECZYPOSPOLITEJ (1[zasłonięte]920-19)............. 14
1. Zmiany w układzie funkcjonalnym i nowe czynniki miastotwórcze ... 14
2. Wpływ stołeczności na przemiany ludnościowe.......... 21
3. Koncepcje i plany rozwoju Torunia............. 27
4. Przebudowa i rozbudowa miasta............... 35
5. Przekształcenia strukturalne w gospodarce.......... 55
6. Kulturotwórcza rola Torunia................ 62
ROZDZIAŁ II
LATA WOJNY I OKUPACJI (1[zasłonięte]939-19)............. 66
1. Usytuowanie strategiczne i położenie administracyjne Torunia .... 66
2. Wpływ polityki narodowościowej okupanta na przemiany ludnościowe . . 69
3. Hitlerowskie plany rozwoju miasta.............. 76
4. Polityka ekonomiczna Niemców i szkody wojenne......... 81
5. Stosunek Armii Czerwonej do wyzwolonego terytorium....... 84
ROZDZIAŁ III
PRZEKSZTAŁCENIA FUNKCJONALNE I STRUKTURALNE MIASTA
PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ (1[zasłonięte]945-19)............ 89
1- Miejsce Torunia w powojennym podziale terytorialno-administracyjnym
kraju........................ 89
2. Przemiany ludnościowe.................. 95
3. Zmiany systemowe w gospodarce miejskiej........... 103
ROZDZIAŁ IV
KONCEPCJE I PLANY ROZWOJU TORUNIA W POLSCE LUDOWEJ . . 120
ROZDZIAŁ V
TORUŃ W OKRESIE SOCJALISTYCZNEJ INDUSTRIALIZACJI
(1949/1[zasłonięte]950-19).................... 148
1. Polityka inwestycyjna oraz etapy uprzemysłowienia miasta.....- 148
2. Skutki forsownej industrializacji dla gospodarki miejskiej...... 163
ROZDZIAŁ VI
WPŁYW UPRZEMYSŁOWIENIA NA PRZEMIANY STRUKTURALNE
SPOŁECZEŃSTWA................... 186
1. Struktura demograficzna................. Igg
2. Struktura społeczno-zawód owa mieszkańców.......... 193
3. Struktura przestrzenna ludności............... 210
ZAKOŃCZENIE.....................214
BIBLIOGRAFIA..................... 220
Die Strukturumbildungen der Stadt Toruń 1[zasłonięte]920-19 (Kurzfassung)..... 230

WYKAZ SKRÓTÓW

AĄN Archiwum Akt Nowych
Amp Akta miasta Podgórza
AmX Akta miasta Torunia
Ap-B Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
AP-T Archiwum Państwowe w Toruniu
AUNC Acta Universitatis Nicolai Copernici
BOW Biuro Odszkodowań Wojennych
BUW Biuro Urbanistyczne Warszawy
CA W Centralne Archiwum Wojskowe
CUP Centralny Urząd Planowania
DOK Dowództwo Okręgu Korpusu
DOT Documenta Occupationis Teutonicae
DVL Deutsche Volksliste
Dz URP Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej
Grupy Operacyjne KERM i Ministerstwa Przemysłu GUS Główny Urząd Statystyczny
IUiA Instytut Urbanistyki i Architektury
KERM Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów
K.M Komitet Miejski
KUiA Komitet Urbanistyki i Architektury
KW Komitet Wojewódzki
MAP Ministerstwo Administracji Publicznej
MK- Miejski Komitet
MKP Miejska Komisja Planowania
Miejska Komisja Planowania Gospodarczego IPiH Ministerstwo Przemysłu i Handlu
IpU Miejska Pracownia Urbanistyczna
^RN Miejska Rada Narodowa
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
Miejscowy Urząd Planowania Przestrzennego
Miejski Urząd Statystyczny
^PlH Oddział Przemysłu i Handlu
PKPC
p ^ Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego
p J Pracownie Konserwacji Zabytków
Powiatowy Oddział
Pom. Dz. Woj. Pomorski Dziennik Wojewódzki
Pom.WRN Pomorska Wojewódzka Rada Narodowa
PPR Polska Partia Robotnicza
PPS Polska Partia Socjalistyczna
PSL Polskie Stronnictwo Ludowe
Pr.MRN Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
Pr, WRN Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej
PUR Państwowy Urząd Repatriacyjny
PZPR Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
RE Referat Ekonomiczny
RO Referat Ogólny
Rocz. Tor. Rocznik Toruński
RS Referat Statystyczny
R Społ.-Polit. Referat Społeczno-Polityczny
RSW Referat Szkód Wojennych
SD Stronnictwo Demokratyczne
SP Stronnictwo Pracy
SRW Samodzielny Referat Wojskowy
SW Sekretariat Wojewody
TNT Towarzystwo Naukowe w Toruniu
TZP Tymczasowy Zarząd Państwowy
UM Urząd Miejski
UWP Urząd Wojewódzki Pomorski
WA Wydział Administracyjny
WB Wydział Budownictwa
WBPP Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego
WBUiArch. Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury
WE Wydział Ekonomiczny
W(C Wydział Kultury
WKip Wydział Kultury i Oświaty
W Kom.-Bud. Wydział Kom unikacyjno-B ud owiany
WKPG Wojewódzka Komisja Planowania Gospodarczego
WKUiA Wojewódzka Komisja Urbanistyki i Architektury
WO Wydział Ogólny
WOiB Wydział Odbudowy i Budownictwa
WOKiS Wydział Oświaty, Kultury i Sztuki
W Org.-Pr. . Wydział Organizacyjno-Prawny
WP Wydział Przemysłu
WPH Wojskowy Przegląd Historyczny
WPPR Wojewódzka Pracownia Planów Regionalnych
W Prez. Wydział Prezydialny
W Społ.-Polit. Wydział Społeczno-Polityczny
WUS Wojewódzki Urząd Statystyczny
WZ Wydział Zatrudnienia
Zap. Hist. Zapiski Historyczne
ZM Zarząd Miejski

WSTĘP

Badanie dziejów miast stanowi bardzo ważny element historii regionalnej. Zagadnienie to znajduje się w polu zainteresowań wielu nauk, a historii i geografii społeczno-ekonomicznej w szczególności. Różnią się one jednak między sobą metodami badawczymi i sposobem prezentacji analizowanych problemów. W ośrodkach naukowych powstają zazwyczaj rzetelnie opracowane monografie, które jednak ukazują wycinkowo dziejemiast, w izolacji od różnego rodzaju uwarunkowań i zjawisk biegnących równolegle. Rzadko prowadzi się tzw. badania interdyscyplinarne. Stąd na przykład historycy piszą zazwyczaj
0 przemianach społeczno-politycznych, geografowie i ekonomiści o życiu gospodarczym, socjologowie zaś o zmianach ludnościowych, ruchach migracyjnych itp. Znacznie mniej uwagi przykłada się do dziejów szeroko pojętej kultury. W ten sposób powstaje rzetelny co prawda od strony danej dziedziny nauki portret miasta, ale zacierający ogólny jego obraz jako zbiorowości ludzkiej, przekształcającej bądź zmieniającej środowisko, gospodarkę, życie polityczne
1 umysłowe, jednym słowem oblicze miasta.
W dotychczasowej historiografii zajmującej się badaniem miast wyraźnie odczuwało się brak opracowań o charakterze interdyscyplinarnym. Niniejsza praca stanowi pierwszą próbę ukazania kompleksowego obrazu miasta, mającego w przeszłości duże znaczenie w państwie, pełniącego rolę wielkiego ośrodka handlowego, politycznego, komunikacyjnego i kulturalnego, które z pewnym, opóźnieniem poddane zostało skomplikowanemu procesowi industrializacji, najpierw kapitalistycznej, a potem „socjalistycznej", i jak ongiś w istotny sposób zaznaczyło swoją obecność na gospodarczej i kulturalnej mapie Polski. Chodziło przy tym nie tyle o prześledzenie rozwoju poszczególnych dziedzin życia miejskiego, co ukazanie ich wzajemnych powiązań. Takie podejście do tematu wymagało znajomości nie tylko problematyki i metodologii badań historycznych, ale również takich dziedzin nauki, jak: geografia, ekonomia, urbanistyka, socjologia itp. Historiografia „miejska" wprowadziła ten krąg problemowy w zasięg swoich badań już pod koniec XIX wieku, a prace francuskiej szkoły ,,Annales" od lat trzydziestych uwzględniają go w najszerszym zakresie.
Zakres chronologiczny opracowania ograniczają dwie niezwykle ważne dla współczesnego rozwoju Torunia daty. W 1920 r. miasto powróciło po ponad
wiekowej niewoli do Macierzy i wraz z usytuowaniem w nim siedziby władz administracji ogólnej II instancji weszło ponownie, po latach stagnacji w czasach pruskich, w okres rozkwitu. Włączenie Torunia w skład Rzeczypospolitej całkowicie zmieniło jego sytuację, tak pod względem położenia geograficznego i komunikacyjnego, roli handlowej i produkcyjnej, jak i stosunków ludnościowych, funkcji administracyjnych, politycznych i kulturalnych. Natomiast rok 1975 zamknął w zasadzie, trwający przez kilkanaście lat, etap forsownej industrializacji. Od drugiej połowy lat siedemdziesiątych notowano bowiem w Toruniu stopniowy spadek zatrudnionych w przemyśle. Tendencję tę statystyki wykazywały w zasadzie we wszystkich większych miastach w Polsce, co oznaczało, że wkraczały one powoli w fazę rozwoju postindustrialnego, w której decydującym czynnikiem powinno być zatrudnienie w usługach. Z drugiej zaś strony rok 1975 rozpoczął nowy okres w rozwoju Torunia, podniesionego wówczas ponownie do roli miasta wojewódzkiego, chociaż ranga tej stołeczności nie jest z wielu względów porównywalna z pozycją, jaką dawał miastu podobny awans w Polsce międzywojennej. Ponadto zakończenie rozważań w połowie lat siedemdziesiątych uzasadnia brak odpowiedniej perspektywy czasowej w stosunku do okresu, w którym Toruń stał się ponownie siedzibą województwa, co dla historyka ma niebagatelne znaczenie. Wreszcie przemawia za tym ograniczony dostęp do źródeł, a zwłaszcza niemożność korzystania w szerszym zakresie z materiałów archiwalnych wytwarzanych od 1973 r. przez nowe instytucje, jak
np. Urząd Miejski.
Opracowania dziejów Torunia w XX wieku są objętościowo znaczne. Rejestruje je uważnie H. Baranowski w zamieszczanej na łamach „Rocznika Toruńskiego" bibliografii Torunia i bibliografii historii Pomorza, publikowanej w „Zapiskach Historycznych" (uzupełniają one wydaną w 1972 r. przez TNT Bibliografię miasta Torunia, tegoż). Oczywiście wartość tych publikacji jest różna, od luźnej publicystyki poczynając, a na poważnych studiach naukowych kończąc, przy czym zainteresowania badaczy w stosunku do poszczególnych etapów rozwoju miasta, jak i problemów nurtujących społeczeństwo, rozkładały się nierównomiernie. Historycy zajmowali się badaniami przedwojennego Torunia, okresem wojny i okupacji hitlerowskiej, znacznie mniej uwagi poświęcając najnowszym dziejom miasta, podczas gdy w badaniach nad powojenną historią Torunia wyraźnie dominowali geografowie, ekonomiści, urbaniści, socjologowie, publikując cenne, chociaż wąsko specjalistyczne, rozprawy, dotyczące problematyki gospodarczo-społecznej. Zdaniem autora taka kolejność rzeczy jest prawidłowa. Chcąc bowiem ukazać w sposób wszechstronny dzieje miasta w epoce industrializacji, historyk musi posiłkować się w większym stopniu niż w stosunku do okresu preindustrialnego ustaleniami nauk pomocniczych, które winny poprzedzać badania historyczne.
Współczesna gospodarka Pomorza i Kujaw, w tym również Torunia, była przedmiotem badań naukowych prowadzonych w wielu komórkach UMK, przy czym dla historyka szczególne znaczenie mają zainteresowania geografów i ekonomistów. Wśród prac, które wyszły spod pióra tych pierwszych, szczegól-
nie ważne okazały się dla autora niniejszej rozprawy publikacje II. Rochnow-skiego o czynnikach lokalizacji, warunkach rozwoju i przekształceniach strukturalnych przemysłu nad dolną Wisłą, E. Kwiatkowskiej i J. Szczepkowskie-go o strukturach przestrzennych miast, L. Czetwertyńskiego-Sytnika dotyczące rozwoju osadnictwa i J. Namysłowskiego w wędrówkach ludności, geografii transportu i komunikacji. Niemniejsze znaczenie ma dorobek nauk ekonomicznych, a zwłaszcza ustalenia G. Litowskiego dotyczące rozwoju funkcjonalnego Torunia i Bydgoszczy, A Mykaja i W. Kosiedowskiego o lokalizacji przemysłu w rejonie dolnej Wisły, E. Dolnego o społeczno-ekonomicznych problemach wynikających z wędrówek ludności, W. Popławskiego w zmianach w strukturze przestrzennej przemysłu województwa bydgoskiego, K. Sienkiewicza o procesach demograficznych w regionie, J. Adamiaka o warunkach mieszkaniowych ludności oraz J. Adamiaka i A. Karwowskiej o problemach ochrony środowiska. Pożyteczne były także badania humanistów, a zwłaszcza J. Bełkota dotyczące kulturotwórczej roli Torunia oraz oddziaływania środowiska naukowego na życie miasta i regionu, L. Kożuchowskiego o atrakcyjności miasta w świetle badań nad absolwentami UMK oraz K. Gregorkiewicza, W. Kalinowskiego i B. Rymaszewskiego o zabytkowych układach przestrzennych i problemach ich ochrony. Dokonujące się procesy urbanizacyjne przybliżyły badania socjologiczne A. Jagielskiego i Z. Pióro nad strukturą społecz-no-ekologiczną Torunia, natomiast w odniesieniu do analizy systemu ekonomicznego i uwarunkowań politycznych rozwoju gospodarki cenne były zwłaszcza najnowsze ustalenia politologów (K. Bolesta-Kukułka) i ekonomistów (S. Kurowski). Wreszcie dość dobrze rozwinięte badania nad najnowszą historią gospodarczą niektórych miast, jak np. Bydgoszczy (G. Kaczmarek) czy Krakowa (K. Z. Sowa, J. Suliński) pozwoliły na dokonanie pewnych analiz porównawczych.
Na tle zasygnalizowanych wyżej kierunków i zainteresowań badawczych stosunkowo ubogo prezentują się badania historyków nad najnowszymi dziejami Torunia, zwłaszcza zaś nad problematyką gospodarczą i społeczną w okresie Polski Ludowej. O ile bowiem w odniesieniu do II Rzeczypospolitej już przed wojną ukazało się dużo publikacji traktujących o wybranych zagadnieniach życia miejskiego (różne sprawozdania, księgi pamiątkowe, kroniki itp.), wzbogaconych po wojnie o ważne monografie i syntezy, o tyle badania historyczne nad rozwojem miasta po 1945 r. nie wyszły dotąd poza stadium przyczynkarstwa. Jeśli chodzi o lata międzywojenne, niewątpliwie na czoło wysuwają się badania K. Przybyszewskiego, których uwieńczeniem stała się obroniona w 1983 r. dysertacja doktorska o przemianach gospodarczo-społecznych w Toruniu w latach 1[zasłonięte]920-19. Nie została wprawdzie opublikowana w całości, ale większość materiału autor pomieścił w cyklu artykułów drukowanych na łamach różnych czasopism regionalnych. Uzupełniają je m.in. publikacje M. Woj-ciechowskiego i Z. H. Nowaka o stosunkach ludnościowych. Cennym materiałem ukazującym problemy międzywojennego Torunia są pisane z perspektywy ćwierćwiecza wspomnieniowe prace architekta miejskiego I. Tłoczka oraz
historyka J. Serczyka. Również piśmiennictwo o Toruniu okresu wojny i okupacji hitlerowskiej - głównie za sprawą badań J. Szilinga - dość dobrze obrazuje sytuację miasta w tym czasie, ze szczególnym jednak uwzględnieniem polityki narodowościowej okupanta. Natomiast dzieje Torunia po II wojnie światowej nie znalazły jak dotąd należnego im miejsca w literaturze historycznej. Stosunkowo lepiej prezentuje się piśmiennictwo historyczne nad dziejami miasta w pierwszych latach Polski Ludowej (1[zasłonięte]945-19), głównie za sprawą publikacji odnoszących się do przeobrażeń społeczno-politycznych, ludnościowych i ustrojowych w ówczesnym województwie pomorskim (badania R. Kozłowskiego i R. Sudzińskiego). Natomiast okres po 1950 r. stanowi wciąż „białą plamę", na której jedynie problematyka kulturalna i naukowa - głównie w pracach J. Bełkota i R. Sudzińskiego - jest wyjątkiem potwierdzającym regułę, nie zapominając oczywiście o zasygnalizowanym wyżej dorobku nauk geograficznych czy ekonomicznych.
Dla historyka pierwszorzędnym tworzywem są nie publikowane wcześniej źródła archiwalne (akta i dokumenty), z których autor niniejszej pracy, dzięki życzliwości służb archiwalnych, mógł obficie czerpać wiadomości. Podstawę badań stanowiły źródła o różnorodnej proweniencji, zdeponowane w archiwach centralnych i regionalnych, a także wykorzystane w szerokim zakresie druki wewnętrzne, opracowania planistyczne i dokumentacja specjalistyczna nie znajdująca się w publicznym obiegu. Uzupełniały je materiały statystyczne, źródła drukowane, czasopisma i prasa. Dane zawarte w wydawnictwach statystycznych traktowano jako drugorzędne, sięgając po nie głównie w tych przypadkach, gdy niewystarczające okazały się materiały archiwalne (zwłaszcza w odniesieniu do zmian ludnościowych). Chcąc zaś uzyskać jak najbardziej wiarygodny obraz danego zjawiska, w wielu miejscach posiłkowano się danymi ujednoliconymi, przetworzonymi wcześniej przez przedstawicieli innych dyscyplin, zwłaszcza geografów, ekonomistów i socjologów. Wprawdzie noszą one bardziej znamiona szacunku statystycznego niż dokładnej wielkości statystycznej, niemniej jednak pozwalają zilustrować proces przemian i przedstawić ogólną ocenę analizowanych zjawisk. Część z nich była już przedmiotem publikacji, teraz jednak wmontowane zostały one w nowe konteksty interpretacyjne, przez co nabrały innej wartości. Dodatkową trudność sprawiało stosowanie przez organy statystyczne niejednolitych kryteriów obliczeniowych i różnej klasyfikacji (np. gałęzi i branż przemysłowych). Toteż często zachodziła konieczność konfrontacji danych zawartych w źródłach oficjalnych, zwłaszcza w rocznikach statystycznych, z materiałami archiwalnymi.
Archiwalia obrazujące rozwój Torunia w XX wieku są bardzo bogate, z tym jednak, że w stosunku do okresu II Rzeczypospolitej oraz wojny i okupacji hitlerowskiej, a także pierwszych lat Polski Ludowej, mają w znacznej mierze charakter opisowy i analityczny, natomiast w odniesieniu do lat 1[zasłonięte]950-19 są bardziej rozproszone i zróżnicowane. Ponadto w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych nie była w zasadzie prowadzona lub funkcjonowała w bardzo ograniczonym zakresie miejska sprawozdawczość statystyczna. Dla rozważań,
które stały się przedmiotem niniejszej pracy, szczególną wartość miały protokoły z posiedzeń różnych organów, sprawozdania dokumentujące przebieg procesów gospodarczych, korespondencja między władzami miasta a organami planowania i różnymi instytucjami, projekty rozbudowy i przebudowy Torunia, bilanse siły roboczej, materiały statystyczne, informacyjne i planistyczne, kwestionariusze dotyczące na przykład pomiaru i regulacji miasta, referaty, memoriały, oceny wykonania planów gospodarczych itp.
W odniesieniu do okresu II Rzeczypospolitej pierwszorzędne znaczenie miały akta wytworzone przez poszczególne komórki najpierw Magistratu, a od 1933 r. Zarządu Miejskiego, zwłaszcza zaś nie penetrowane dotąd szerzej zasoby Wydziału Budownictwa, zawierające cenne materiały dotyczące rozbudowy miasta, które zostały zdeponowane w Archiwum Państwowym w Toruniu. Uzupełniały je akta Wydziału Komunikacyjno-Budowlanego Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, przechowywane w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Materiały regionalne wzbogacały źródła znajdujące się w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie, dotyczące głównie przemian ludnościowych w Toruniu, roli w nim wojska (Dowództwo Okręgu Korpusu nr VIII) oraz sytuacji militarnej i przygotowań do zbliżającej się wojny (Główny Inspektorat Sił Zbrojnych). Ze względu na stosunkowo dobrze rozwinięty stan badań nad przemianami gospodarczo-społecznymi w międzywojennym Toruniu nie zachodziła potrzeba ponownego penetrowania źródeł odnoszących się m.in. do rozwoju gospodarki miejskiej i w znacznej części ludności.
W stosunku do lat wojny i okupacji szczególnie interesujące były przechowywane w Wydziale do Spraw Zakładów Publicznych i Popierania Rozwoju Gospodarczego nie publikowane dotąd hitlerowskie plany rozwoju miasta oraz materiały dotyczące przebudowy niektórych jego elementów w duchu narodo-wosocjalistycznej ideologii. Dokumentację tę uzupełniały akta Policji Miejskiej oraz księgi urodzeń i zgonów w Urzędzie Stanu Cywilnego, obrazujące przemiany demograficzne.
Bardzo bogaty zestaw źródeł archiwalnych dotyczy rozwoju Torunia w okresie Polski Ludowej. Został on zdeponowany w archiwach państwowych w Toruniu i w Bydgoszczy oraz częściowo w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Spośród akt wytworzonych przez komórki Zarządu Miejskiego i Miejskiej Rady Narodowej w latach 1[zasłonięte]945-19 wykorzystano ciekawe i uporządkowane materiały obrazujące przekształcenia systemowe w gospodarce, przemiany społeczne i ludnościowe w pierwszych latach po II wojnie światowej. Zespół ten uzupełniały akta wytworzone przez delegatury Państwowego Urzędu Repatriacyjnego i Rejonowego Urzędu Likwidacyjnego w Toruniu oraz referaty Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy. Natomiast w źródłach zawartych w zespołach Archiwum Akt Nowych, które częściowo dublują się z archiwaliami regionalnymi, a częściowo je uzupełniają, odnaleziono informacje dotyczące strat i szkód wojennych, raporty sytuacyjne obrazujące stosunki między Armią Czerwoną a tworzącą się administracją gospodarczą w 1945 r.
oraz materiały związane z planami zagospodarowania przestrzennego i rozwoju gospodarczego miasta i regionu.
N iezwykle ciekawa i obszerna, chociaż mniej usystematyzowana, jest różnież dokumentacja wytworzona przez komórki Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Toruniu, a zwłaszcza Miejską Komisję Planowania Gospodarczego, Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury, Wydział Zatrudnienia oraz Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy, a zwłaszcza Biuro Regionalne Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, przekształcone następnie w Wojewódzką Komisję Planowania Gospodarczego. Dzięki uprzejmości Dyrekcji Archiwów Państwowych w Bydgoszczy i w Toruniu autor mógł wykorzystać również nie uporządkowane jeszcze materiały wytworzone przez Wojewódzką Komisję Planowania Gospodarczego w Bydgoszczy (przed 1973 r.) i Miejską Komisję Planowania przy Urzędzie Miejskim w Toruniu (w latach 1[zasłonięte]973-19). W celu ukazania politycznych uwarunkowań podejmowanych decyzji gospodarczych i planistycznych uwzględniono źródła wytworzone przez komórki partyjne, najpierw Polskiej Partii Robotniczej (1[zasłonięte]945-19), a następnie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1[zasłonięte]948-19), przechowywane do końca lat osiemdziesiątych w Archiwum Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Bydgoszczy, a następnie przejęte przez Archiwum Państwowe tamże.
W pracy traktowanej jako interdyscyplinarna kwestią dyskusyjną jest jej konstrukcja. Uważając z historycznego punktu widzenia czynnik czasu za decydujący, zastosowano układ chronologiczno-problemowy, który pozwalał śledzić zmiany w strukturach miasta w każdym z wyodrębnionych okresów. Umożliwiło to autorowi wyodrębnienie i uwypuklenie cech i zjawisk właściwych dla okresu II Rzeczypospolitej, wojny i okupacji, pierwszych lat Polski Ludowej i etapu „socjalistycznej" industrializacji oraz tych, które przetrwały dłużej. W związku z tym niemożliwe byto uniknięcie pewnych dysproporcji w układzie tematycznym, bowiem wielkość i ranga prezentowanych zjawisk były w poszczególnych etapach rozwoju miasta różne. Dotyczy to głównie takich zagadnień, jak industrializacja, plany i koncepcje rozwoju Torunia oraz przemiany ludnościowe, którym w okresie po 1950 r. poświęcono oddzielne rozdziały. Specyficzne znaczenie mają lata 1[zasłonięte]945-19, kiedy dokonały się zasadnicze zmiany systemowo-ustrojowe, które w istotny sposób wpłynęły na przekształcenia strukturalne miasta w okresie późniejszym. Dla przyjęcia takich założeń konstrukcyjnych ważna była również baza źródłowa i stan badań. W stosunku do tych zagadnień, co do których wiedza jest zadowalająca, autor w pewnym stopniu ograniczył się do wniosków uogólniających, natomiast w tych przypadkach, gdzie wcześniejsze badania okazały się niewystarczające, opracowanie ma charakter bardziej analityczny i informacyjny. Dotyczy to zwłaszcza całego okresu po II wojnie światowej.
Punktem wyjścia do głównych rozważań było usytuowanie administracyjne i polityczne Torunia oraz podstawowe dla danego etapu czynniki miastotwórcze, a następnie ich wpływ na rozwój poszczególnych elementów organizmu miejskiego. Zarówno bowiem funkcje administracyjne i kulturotwórcza rola Torunia
w okresie międzywojennym, jak i funkcje związane z uprzemysłowieniem po II wojnie światowej, warunkowały proces urbanizacji, a zwłaszcza wzrost liczby mieszkańców, zatrudnienia i funduszu płac. Z kolei przyrost ludności, zatrudnienia i siły nabywczej powodował konieczność przekształcenia oraz rozbudowy infrastruktury technicznej (urządzenia i usługi o charakterze komunalnym) i społecznej (urządzenia i usługi socjalno-bytowe). Ponieważ podstawowym czynnikiem określającym wielkość miasta jest liczba mieszkańców, podstawą zaś rozwoju praca lokalnej społeczności, stosunkowo więcej miejsca poświęcono społeczeństwu, ukazując zmiany, jakie dokonały się w strukturze demograficznej, społeczno-zawód owej i przestrzennej. Specyficzny problem stanowiła tu polityka narodowościowa okupanta, której skutki były odczuwane przez długie lata. Z drugiej zaś strony starano się ukazać pozytywny bądź negatywny wpływ czynników miastotwórczych na funkcjonowanie gospodarki miejskiej, przede wszystkim zaś wpływ funkcji administracyjnych na rozwój ludnościowy i urbanistyczny Torunia w okresie międzywojennym oraz zmiany, jakie dokonały się w życiu miasta i społeczeństwa w okresie Polski Ludowej, będące skutkiem fałszywie pojętej industrializacji, powodowanej głównie partykularnym interesem rządzącej elity politycznej i względami doktrynalnymi. Przeobrażenia dokonujące się w Toruniu pokazano na tle zmian, jakie zachodziły w regionie (województwo pomorskie w granicach sprzed 1938 r. oraz województwo bydgoskie w granicach sprzed 1975 r.), a zwłaszcza w jego najważniejszych ośrodkach miejskich leżących nad Wisłą. Były nimi głównie: konkurująca z Toruniem Bydgoszcz, miasta o porównywalnej skali, jak Grudziądz czy Włocławek, a także częściowo ośrodek o podobnych tradycjach i czynnikach rozwoju w XX wieku, mianowicie Kraków.
Ze względu na ograniczone ramy objętościowe publikacji i trudności badawcze wiele ciekawych i ważnych z merytorycznego punktu widzenia problemów omówiono bardzo ogólnikowo, bądź tylko zasygnalizowano, zwłaszcza w odniesieniu do infrastruktury technicznej, społecznej i całej sfery usług, a więc warunków życia mieszkańców. Niektóre autor omówił wcześniej w innych publikacjach (np. uwarunkowania życia kulturalnego Torunia, w tym problemy ochrony i rewaloryzacji Zespołu Staromiejskiego). Ich marginalne potraktowanie nie wpłynęło jednak na ogólną ocenę analizowanych procesów i przekształceń w strukturach wewnętrznych miasta.

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI