Sztuka
Wszystkie rodzaje sztuk: muzyka, taniec, dzieła plastyczne i literackie, widowiska teatralne i filmowe rodzą się w wyniku reakcji twórców na rzeczywistość, a będąc artystycznym jej odbiciem, w różnorodny sposób służą ludziom.
Sztuka wychowuje ukazując wartości i cele w życiu, skłania do angażo­wania się w życie społeczne i polityczne, uwrażliwia na piękno natury, wzrusza, bawi, informuje; czyni piękniejszym człowieka i jego codzienne otoczenie. Tak więc sztuka pełniąc rolę ideową, użytkową i estetyczną, pełni rolę społeczną. Poznanie jej źródeł, charakteru przemian i rozwoju jest konieoene dla pełnego zrozumienia dziejów ludzkich, których część stanowi.
Każda ze sztuk ma właściwy sobie sposób tworzenia dzieł i oddziaływa­nia na odbiorcę. Sztuki plastyczne posługują się dotykalnym tworzywem (materiałem), a ich dzieła są przedmiotami wykonywanymi za pomocą, odpowiednich narzędzi. Percepcja (odbiór) dzieł plastycznych odbywa się poprzez zmysł wzroku.
Należy też pamiętać, że sztuki plastyczne współistnieją z innymi dziedzi­nami sztuki, przenikają się z nimi i wzajemnie warunkują, inspirują też zjawiska z innych dziedzin życia — nauki, techniki, mody, same też korzystając z ich osiągnięć.
Pojęć „sztuka" i „dzieło sztuki" nie można w pełni zdefiniować. Poprzez stulecia, stale na nowo podejmowano próby określenia,czym jest sztuka i jej dzieła, jednak najgłębszy sens sztuki zdaje się wymykać wszelkim klasyfikacjom.
Na s. 9—12 podano uwagi o charakterze pomocniczym. Mają one na celu ułatwienie rozmowy o sztuce, wymianę myśli na jej temat. Terminy, które tam występują są określeniami popularnymi, używanymi do dziś w odniesieniu do sztuki dawnej, lecz wiele z nich traci wyraźnie swą aktu­alność wobec nowych zjawisk w sztuce XX wieku. Bowiem i w naszych czasach szuka się nowych definicji właściwych naszym sposobom pojmo­wania świata i wprowadza nowe podziały dziejów i dzieł sztuki, gdy stare okazują się niewystarczające.
Sztuka wychowuje ukazując wartości i cele w życiu, skłania do angażowania się w życie społeczne, uwrażliwia na piękno świata, wzrusza, bawi, informuje.









I
Podręcznik wiadomości o sztuce dla kl. III rozwija zagadnienia sztuki czasów następnych po średniowieczu.
Zakres materiału obejmuje wiadomości o stylach, renesansowym i ba­rokowym.
Treść podręcznika często odwołuje się do informacji podanych po­przednio, dlatego też wskazane jest zachowanie pierwszej części podrę­cznika (dla kl. II, omawiającego sztukę prehistoryczną, starożytną oraz sztukę okresu średniowiecza), by móc korzystać z podanych tam wiado­mości i materiału ilustracyjnego, zwłaszcza w ćwiczeniach porówna­wczych.
Uczeń klasy trzeciej powinien w sposób dojrzalszy traktować przed- Uczeń klasy trzeciej miot, przez stopniowe uczenie się naukowych metod przyswajania wiedzy. Powiraen
„ . . , , , .- , - , w sposób dojrzalszy
przez
stopniowe uczenie się
naukowych metod
przyswajania wiedzy.
Poważniejsze studia nad sztuką mogą byc rozwijane różnymi sposoba- traktować rzedmiot mi, wraz ze wzrostem zainteresowań. Przede wszystkim należy dołożyć wszelkich starań, by w toku nauki poznawać oryginalne dzieła stylu renesansu i baroku, których wybitne zabytki licznie reprezentowane są na terenie Polski.
Ważne jest również częste oglądanie dzieł w miejscowych lub pobli­skich muzeach, w atmosferze ciszy i skupienia pomagającej nawiązać z nimi osobisty kontakt.
Oglądanie dziel powinno być poparte szkicami i notatkami, dlatego też wskazane jest prowadzenie systematycznych studiów w zeszycie lub szkicowniku. Będą to, prócz szkiców wrażeniowych, próby objęcia cha­rakteru bryły i wnętrza architektonicznego, studia nad proporcjami bu­dowli, rysunki detali architektonicznych, rzeźb, wreszcie analiza formalna dzieł malarskich.
W notatkach, obok osobistych sądów, powinny się znaleźć bardziej szczegółowe wiadomości o dziełach, wyniesione z lekcji i pogłębione od­powiednią lekturą. Nieodzowną pomocą, jak w poprzedniej klasie, będą tu historie sztuki, słowniki i encyklopedie, a także lektura uzupełniająca podana na końcu każdego rozdziału.









Wprowadzenie
Zakres materiału. Sprawy terminologiczne

Podręcznik obejmuje problemy sztuki od połowy XVIII do początków XX wieku. Podobnie jak w poprzednich częściach, omówione są w nim zjawiska w sztuce decydujące dla ciągłości jej rozwoju (tradycji) oraz najbardziej charakterystyczne. Przyswajając material trzeba więc zawsze pamiętać, że nie jest to historia sztuki w zarysie, a tylko wybrane jej zagadnienia podane w kontekście historycznym.
Między stylem baroku a stylem przełomu XIX i XX wieku miały miejsce różnorodne tendencje, prądy, kierunki nie tworzące jednolitego systemu formalno-treściowego, niekiedy przenikające się wzajemnie, współżyjące z sobą, kiedy indziej następujące szybko jeden po drugim.
Historycy sztuki nie są do dziś całkowicie zgodni w określaniu niektó­rych z nich, np. klasycyzmu, romantyzmu, postimpresjonizmu, sztuki przełomu XIX i XX wieku. Dla ułatwienia pracy uczniowi podręcznik nie wdaje się w spory terminologiczne i przyjmuje pewne określenia, które w świetle ostatnich badań nad sztuką omawianych czasów wydają się coraz powszechniej przyjmowane; pamiętajmy, że są jednak nadal dys­kusyjne.
Dla klasycyzmu i romantyzmu przyjęto określenie ruch klasyczno-ro-mantyczny. Przejawiał się on w sztukach plastycznych, literaturze, muzy­ce, modzie i obyczajach; postawy klasyczne i romantyczne współżyły z sobą i nader często przenikały się wzajemnie. Niemniej klasycyzm da się wyodrębnić w styl o charakterystycznycn tormach i ideach.
Historyzmem nazywana jest tendencja dominująca od połowy XVIII wieku do osiemdziesiątych lat wieku XIX, a nawet dłużej. Przejawiała się inspiracją stylami dawnymi. Zapoczątkowany przez klasycyzm i roman­tyzm przetrwał bardzo długo, występował powszechnie i reprezentowany był najliczniej. W XIX wieku na jego tle rozwijały się kierunki awangar­dowe, głównie w malarstwie, tworzone przez grupy artystów złączonych wspólnymi zainteresowaniami i celami całkowicie odmiennymi od histo-ryzmu. Są to przede wszystkim realizm, symbolizm i impresjonizm.
Postimpresjonizm to okres w sztuce zawarty między impresjonizmem
Między stylem baroku a stylem przełomu XIX i XX wieku miały miejsce różnorodne tendencje, prądy, kierunki nie tworzące jednego systemu formalno-treściowego.









W podręczniku dla klasy piątej zawarte są wiadomości o sztuce dwudziestego wieku. Jej dzieje nie stały się w pełni historią, żyją jeszcze ci, którzy ją tworzyli i nadal tworzą, nie przeżywamy jej z dystansu, a czas nie przeprowadził selekcji dzieł.
Sztuka naszego wieku, bardziej jeszcze niż w ubiegłym stuleciu, reprezentowana jest przez liczne kierunki, ugrupowania, szkoły, tendencje i środowiska.
Ogromny wpływ na odbiór dzieła sztuki ma dzisiaj informacja wizualna: przede wszystkim filmy i udoskonalona technika re­produkcyjna. Udostępniają one dzieła sztuki wszystkich czasów i kontynentów, a więc i dzieła współczesne na niespotykaną dotąd skalę, ale i nieco narzucają sposób ich przeżywania, powielają w nieskończonej liczbie unikatowe dzieła, spłycają atmosferę kon­taktu z nimi.
Wszystko to utrudnia znalezienie formuły, sposobu przekazy­wania wiadomości o przemianach w sztuce naszych czasów. Wy­licza się po kolei kierunki czy tendencje, a przecież wiele z nich rozwijało się równocześnie wpływając na siebie. Szuka się „stylu epoki" nie mogąc spojrzeć na nią z perspektywy. Dokonuje się wyboru dzieł i artystów obecnie najgłośniejszych ze świado­mością, że czas może ujawnić i wysunąć na pierwsze miejsce tych, którzy tworzą w ukryciu.
Sądy o dziele czy kierunku sztuki — zawsze ryzykowne i z na­tury dość subiektywne — mogą tu być mylące bardziej niż kiedy­kolwiek. Niech więc ten podręczników większym stopniu niż poprzednie, stanie się punktem wyjścia do swobodnej wymiany myśli i spostrzeżeń, osnutych tylko na wiadomościach o sensie i celach kierunków czy szkół, podanych zgodnie z intencjami sa­mych twórców, zawartymi w ich własnych teoriach, rozpra­wach, pojedynczych wypowiedziach. Tak więc, teksty źródłowe podane w książce mają nieco inną funkcję niż w podręcznikach poprzednich. Nie są tylko formą wprowadzenia do omawianych zagadnień, lecz stanowią integralną część poszczególnych roz­działów.
W podręczniku dla klasy piątej celowo nie posługuję się jedno­litą zasadą podawania materiału, gdyż jest to niemożliwe. Sztuka dwudziestego wieku kształtowała się w różnych międzynarodo-
Dzieje sztuki XX wieku nie stały się w pełni historią; nie przeżywamy jej z dystansu, a czas nie przeprowadził selekcji dzieł.
Sztuka naszego wieku, bardziej jeszcze niż w ubiegłym stuleciu, reprezentowana jest przez liczne kierunki, ugrupowania, szkoły, tendencje i środowiska.

Tytuł:

Autor: Barbara Osińska

Wydawnictwo i rok wydania: WSIP

T1 Wyd. II 1982
T2 Wyd. III 1986
T3 Wyd. I 1984
T4 Wyd. I 1986

Stan: Stan:
T1 +db przytarcia okładki, zadarcie u góry i na dole grzbietu
T2 db wyrazne przytarcia okładki i grzbietu
T3 +db przytarcia okładki, zadarcia na dole grzbietu
T4 db lekkie przytarcia okładki, zadarcie u gory strony wstepnej i tej ze spisem tresci, slad zagiecia gornego rogu stron

Oprawa: twarda

Ilość stron: T1 212
T2 248
T3 232
T4 280str. str.

Format: 17x24 cm

Ilustracje: posiada

Spis treści:
Spis treści:
Spis treści
Wprowadzenie 8
Sztuka -9
Podział dziąjów sztuki 10
Podział dzieł sztuk plastycznych 10
Budowa dzieła sztuki plastycznej 11
Jak korzystać z podręcznika 13
Sztuka prehistoryczna 17
Warunki rozwoju sztuki prehistorycznej 19
Sztuka okresu paleolitu 21
Warsztat artysty prehistorycznego 22
Sztuka okresu neolitu i brązu 24
Sztuka starożytna 28
Sztuka starożytnego Egiptu 29
Warunki rozwoju sztuki w Egipcie 30
Artysta i dzieło 33
Architektura 34
Rzeźba 36
Barwny relief i malarstwo 37
Kanon 39
Sztuka za czasów Echnatona 40
Sztuka kreteńska i mykeńska 43
Sztuka starożytnej Grecji 46
Warunki rozwoju sztuki 48
Architektura ' 53
Rzeźba 57
Malarstwo 60
Ceramika 60
Kanon ' 61
Kompozycja klasyczna 62
Sztuka Etrusków 64
Warunki rozwoju sztuki 64
Sztuka Etrusków 65
Sztuka starożytnego Rzymu 67
Warunki rozwoju sztuki 67
Architektura starożytnego Rzymu 69
Rzeźba 73
Malarstwo 74
Liternictwo 76
Sztuka wczesnego chrześcijaństwa II—VI w 78
Warunki rozwoju sztuki 78
Sztuka 79
Wpływ sztuki antycznej na europejską 81
Sztuka okresu Średniowiecza 84
Sztuka islamu .. '. 85
Warunki rozwoju sztuki : * 85
Architektura 86
Motywy dekoracyjne 88
Sztuka europejskiego Średniowiecza V—XV w. 89
Sztuka bizantyjska 91
Warunki rozwoju sztuki 91 .
Architektura 93
Mozaiki , 94
Ikony i freski 95
Rzemiosło artystyczne 97
Sztuka przedromańska i romańska 99
Warunki rozwoju sztuki ' 100
Sztuka przedromańska VIII—X w 103
Styl romański X—XIII w ¦ ,...' 104
Architektura 104
Rzeźba 108
Malarstwo 109
Styl romański w Polsce 110
Styl gotycki 113
Warunki rozwoju sztuki "4
Styl gotycki poł. XII—XV w "6
Architektura sakralna 1 '6
Architektura świecka 118
Rzeźba 119
Malarstwo l21
Styl gotycki w Polsce poł. XIII—poł. XVI w "... I22








Spis treści
Wprowadzenie 8
Wokół renesansu 12
Warunki rozwoju stylu renesansowego ., 16
Znaczenie tradycji 16
Średniowiecze, które przygotowało Odrodzenie 17
Ogólne tlo rozwoju 17
Uwagi o kulturze 19
Mecenat, miejsce artysty w społeczeństwie 21
Sztuka przełomu 24
Prekursorzy renesansu 24
Sztuka późnego gotyku 25
Współżycie renesansu i gotyku 26
Zagadnienia architektury renesansowej 28
Typowe dzieło 28
Elementy konstrukcyjne 29
Kształtowanie murów zewnętrznych, dekoracja 30
Wnętrza 31
Typowe budowle 31
Wybitni architekci i historyczny rozwój form architektury wło­
skiej 34
Podsumowanie wiadomości o architekturze 40
Uwagi o architekturze Niderlandów i Francji 41
Zagadnienia rzeźby renesansowej 43
Typowe dzieło 43
Uwagi ogólne 43
Wybitni przedstawiciele i historyczny rozwój form rzeźby włoskiej 44
Podsumowanie wiadomości o rzeźbie 49
Zagadnienia renesansowego malarstwa 51
Typowe dzieło 51
Uwagi ogólne 51
Współzależność techniki i formy artystycznej 53
Wybitni artyści i historyczny rozwój form malarstwa 54
Podsumowanie wiadomości o malarstwie Włoch, zagadnienia
kompozycji 66
Malarstwo renesansu w Niderlandach 68
Podsumowanie wiadomości o malarstwie niderlandzkim 74
Malarstwo renesansu w Niemczech 75
Uwagi o malarstwie francuskim 78
Ogólne zagadnienia grafiki /. 81
Styl renesansu w Polsce 84
Architektura 85
89 89 91 92 92 93 94 96 98 [zasłonięte] 103
Rzeźba
Malarstwo
Rzemiosło artystyczne
Problemy renesansu. Zagadnienia do powtórzenia materiału
Humanizm
Poznawcze aspekty sztuki
Odkrycie przestrzeni
Nowy stosunek do natury
Odrodzenie starożytności
Poglądy na piękno i sztukę
Manieryzm
Tło rozwoju 146
Architektura, rzeźba i malarstwo wczesnego okresu 147
Architektura, rzeźba i malarstwo okresu dojrzałego i późnego. 149
Problemy baroku. Powtórzenie i utrwalenie materiału 154
Zagadnienie światła 154
Zagadnienie ruchu 157
Przestrzeń 157
Poglądy estetyczne 159
Rokoko 161
Uwagi ogólne 161
Malarstwo 162
Architektura wnętrz, sztuki dekoracyjne 163
Powtórzenie materiału 155
Wokół baroku .110
Warunki rozwoju stylu barokowego 112
Ogólne tło rozwoju 112
Mecenat, miejsce artysty w społeczeństwie 113
Sztuka przełomu 115
Architektura stylu barokowego 117
Typowe dzieło 117
Uwagi ogólne: plany, kompozycja bryły, dekoracja a konstrukcja 118
Wybitni przedstawiciele włoskiej architektury 120
Podsumowanie wiadomości o architekturze 121
Uwagi o architekturze Hiszpanii i krajów Cesarstwa Niemieckie­
go 121
Rzeźba stylu barokowego 124
Typowe dzieła 124
Podsumowanie osiągnięć rzeźby 125
Malarstwo baroku 126
Caravaggio 1 ^6
Malarstwo Flandrii i Holandii 127
Malarstwo hiszpańskie 136
Podsumowanie osiągnięć malarstwa 137
Okres baroku we Francji 140
Sztuka oficjalna 140
Barok francuski 144
Podsumowanie wiadomości o sztuce baroku francuskiego .... 145







Spis treści
Wprowadzenie 8
Zakres materiału. Sprawy terminologiczne 9
Sztuka i czas 11
Uwagi o korzystaniu z podręcznika 12
Analiza dzieła sztuki 13
Ruch klasyczno-romantyczny w sztuce od połowy XVIII do polowy
XIX wieku 16
Warunki rozwoju sztuki 20
Zainteresowanie przeszłością 20
Wydarzenia polityczne 21
Postęp techniczny 23
Filozofia 23
Ogólne uwagi o kulturze . .. 26
Mecenat. Sytuacja społeczna artysty 27
System pracy, techniki 28
Muzealnictwo 29
Sztuka 31
Spojrzenie na sztukę klasycystyczną i romantyczną 31
Źródła ruchu. Barok, rokoko, a klasycyzm i romantyzm 34
Anglia: Uwagi wstępne. Architektura. Malarstwo 36
Niemcy: Uwagi wstępne. Architektura. Malarstwo 41
Hiszpania 43
Francja: Uwagi wstępne. Architektura. Malarstwo 46
Uwagi o architekturze rosyjskiej i włoskiej 56
Rzeźba klasycystyczno-romantyczna 57
Polska: Uwagi wstępne. Sztuka 59
Poglądy na piękno i sztukę 66
Podsumowanie: Myśl klasyczna i formy klasyczne poprzez wieki. 67
Klasycyzm. Myśl i forma „romantyczna" poprzez wieki. Roman­
tyzm 69
Ruch klasyczno-romantyczny w sztukach plastycznych 72
Wybrane zagadnienia sztuki II połowy XIX wieku 78
Warunki rozwoju sztuki 85
Wydarzenia polityczne i problemy społeczne. Odkrycia naukowe. 85
Filozofia 86
Uwagi o kulturze, mecenacie, miejscu artysty w społeczeństwie 88
Sztuka 90
Zagadnienia architektury i rzemiosła artystycznego 90
Akademizm 93
Realizm: we Francji, w Rosji 96
Uwagi o sztuce angielskiej 100
Symboliści 101
Impresjoniści 102
Neoimpresjonizm 106
„Czterech samotnych": Paul Cezanne, Vincent van Gogh, Paul
Gauguin, Henri de Toulouse-Lautrec 108
Polska: Uwagi wstępne. Malarstwo 113
Podsumowanie 120
Styl przełomu wieków — secesja 128
Warunki rozwoju sztuki 131
Sprawy polityczne 131
Ważniejsze wynalazki, odkrycia i teorie naukowe 132
Wybrane problemy filozofii 132
Uwagi o kulturze i sytuacji społecznej artysty 134
Literatura i muzyka 135
Sztuka 137
Terminologia 137
Źródła, inspiracje i zapowiedzi secesji 137
Dwa nurty secesji 139
Architektura 142
Podsumowanie 143
Rzeźba przełomu XIX i XX wieku 144
Polska: Uwagi wstępne. Sztuka 145








Spis treści
Wprowadzenie 8
Spojrzenie na sztukę XX wieku 11
Warunki rozwoju sztuki 13
Sytuacja polityczna 13
Osiągnięcia nauki i techniki 14
Filozofia 16
Środowiska artystyczne 17
Sztuka awangardowa 1900—1970 . .: 22
Fowizm ./' 23
Ekspresjonizm 27
Protoekspresjonizm 28
Ekspresjonizm w Niemczech 30
Ekspresjoniści meksykańscy 38
Ekspresjonizm we Francji i 41
Kubizm 43
Historia kubizmu 43
Przedstawiciele kubizmu 48
Futuryzm 56
Wasyl Kandinsky i początki malarstwa abstrakcyjnego . . 62
Konstruktywizm 65
Neoplastycyzm i grupa De Stijl 75
Bauhaus 81
Dadaizm ( 87
Nadrealizm 91
Realizm socjalistyczny 100
Artyści poza kierunkami 102
Informel 108
Grupa „Zero" 109
Happeningi 110
Popular art 113
Optical art 117
Minimal art i sztuka biedna 118
Konceptualizm 119
Hiperrealizm 120
Nowa figuracja i sztuka zaangażowana 123
Architektura 124
Rewolucja konstrukcyjna 128
Wybitni twórcy architektury współczesnej i ich dzieła .. 130
Uwagi o rzeźbie 140
Wiadomości o sztuce polskiej 144
Uwagi ogólne 145
Formiści 147
Przedstawiciele formizmu 148
Rytm 149
Koloryzm 152
Grupa „Artes" 154
Konstruktywizm 155
Grupa Krakowska 160
Artyści poza kierunkami 161
Uwagi o architekturze 164
Wiadomości o rzeźbie 165
Zebranie i podsumowanie wiadomości 173
Wspólne cechy, powiązania między ruchami artystycznymi,
kierunkami, szkołami 173
Malarstwo a inne dziedziny sztuki 174
Znaczenie kubizmu 175
Czas — przestrzeń — ruch w sztuce 175
Inspiracje sztuki XX wieku 177
Sztuka a technika, nauka, maszyna 178
Uwagi ogólne 180



Strona o mnie

Moje aukcje (książki o zbliżonej tematyce. Kliknij.)

Uwaga! Na zdjęciach wokół liter możliwe charakterystyczne zniekształcenia - wynikają z konieczności kompresji zdjęć. W rzeczywistości zniekształcenia nie występują. Możliwe też błędy w opisie - z powodu niedoskonałości odczytu OCR, za co przepraszam.