Czy zmierzch kultury pisma? O synestezji i analfabetyzmie funkcjonalnym

ALDONA SKUDRZYK

220 s., 170 x 240 mm, 400 g

oprawa broszurowa matowa

bibliogr., aneks, indeksy

summ., rez.

Katowice, 2005

ISBN/ISSN 83-[zasłonięte]-1438-1

Index 60.91-065

Recenzja książki ukazała się w „Poradniku Językowym” nr 7/2007.

O zmianach w kulturze i języku wiele już napisano, przyjmując najrozmaitsze perspektywy tego opisu. W prezentowanej książce autorka zajmuje się zagadnieniem piśmienności rozumianej jako sposób myślenia i porządkowania rzeczywistości oraz wskazuje na tendencje mogące "zagrozić"trwałości piśmiennego stylu myślenia.

Jednym z częściej przywoływanych i dyskutowanych zjawisk zmieniającej się dynamicznie współczesnej kultury jest stopień alfabetyzacji Polaków. Alarmujące wyniki socjologicznych badań nad kompetencją polskiej młodzieży w zakresie rozumienia tekstów skłoniły autorkę do podjęcia badań językoznawczych. Poziom rozumienia tekstów może być według niej świadectwem braku przyswojenia reguł piśmiennego myślenia. Czytelnik znajdzie więc w opracowaniu nie tylko diagnozy co do przyczyn nierozumienia tekstu, ale także co do przyczyn nieumiejętności budowania współczesnych tekstów pisanych. W tym aspekcie służyć może także tym, którzy zajmując się edukacją, dostrzegają mentalną i kulturową wyrwę międzypokoleniową. Odrębność stylu myślenia - piśmiennego i przedpiśmiennego - może być jej ważnym powodem.

Przemiany w obrębie pisanej odmiany języka zmierzają w stronę ponownego zbliżenia z odmianą ustną z jednej strony, z drugiej zaś w kierunku zdominowania komunikacji przez obraz. Powstaje dziś już wiele tekstów pisanych (uczniowskich, studenckich - nieartystycznych, niestylizowanych), których sensu nie sposób odebrać jedynie na drodze rozumienia słowa, ponieważ ich autorzy w znacznym stopniu podlegają opisanym przemianom kultury komunikowania się. Zjawisko określone zostało mianem nowej piśmienności. W jego opisaniu i wskazaniu istotnych cech podstawową rolę ma w tym ujęciu pojęcie synestezji. Opisana jako istotny czynnik sensotwórczy i tekstotwórczy dzisiejszych wypowiedzi pisanych, nie zaś jako wynik zabiegów stylistycznych, jest cechą postrzegania i konceptualizacji rzeczywistości jako wypadkowa obu najsilniejszych dziś kulturowo impulsów: dominującej oralności i ekspansywnej wizualności kultury.