HERMAN Alojzy (1897–1972), sędzia Sądu Apelacyjnego w Toruniu, działacz społeczny, kurator i reorganizator Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego i Konserwatorium Muzycznego w Toruniu

Pochodził z rodziny włościańskiej.

Urodził się 19 listopada 1897 r. w Bojanie w powiecie wejherowskim, w rodzinie włościańskiej Augustyna i Heleny z Pohnków. Ukończył szkołę podstawową i gimnazjum w Wejherowie. 

Po wybuchu pierwszej wojny światowej złożył, z konieczności przyspieszony, egzamin dojrzałości i wcielony został do armii niemieckiej, skąd po przeszkoleniu wysłano go na front francuski. Ranny, po długim leczeniu i rekonwalescencji doczekał zakończenia wojny i demobilizacji.

Po powrocie do miejscowości rodzinnej i optowaniu na rzecz Polski rozpoczął Alojzy Herman studia teologiczne na Uniwersytecie w Getyndze, jednakże po dwuletnim pobycie na tych studiach przeniósł się na Wydział Prawa Uniwersytetu Poznańskiego. Po ukończeniu studiów prawniczych i uzyskaniu dyplomu rozpoczął pracę w ówczesnym Komisariacie Generalnym RP w Gdańsku, a następnie odbył aplikację sądową.

Po złożeniu egzaminu sędziowskiego przybył 27 lutego 1924 r. z Wejherowa do Torunia; był sędzią powiatowym, a 14 maja 1928 r. uzyskał nominację na naczelnika Sądu Powiatowego w Toruniu. Wkrótce został naczelnikiem Sądu Grodzkiego (dawny powiatowy) w Toruniu, zaś po wygraniu konkursu, w grudniu 1929 r., uzyskał nominację na stanowisko prokuratora Sądu Okręgowego w Grudziądzu. Zwycięsko przeszedłszy procedurę kolejnego konkursu, około 1932 r. został sędzią Sądu Apelacyjego w Toruni

Tego też roku uległ ciężkiemu wypadkowi samochodowemu pod Grudziądzem. Po wielomiesięcznym leczeniu szpitalnym i ponad półrocznej wycieczce do północnej Afryki, m. in. w celach rekonwalescencji, wrócił do kraju, gdzie komisja lekarska w 1935 r. uznała go za kwalifikującego się do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Po opuszczeniu sądownictwa Alojzy Herman został doradcą prawnym i członkiem zarządu Młynów Lubickich, w których znacznymi udziałowcami byli rodzice jego żony.

Prezes  Komitetu Budowy Domu Społecznego w Toruniu.

Poza pracą zawodową był Alojzy Herman wybitnym działaczem społecznym, pełniącym funkcje prezesa i członka zarządów różnych organizacji i towarzystw w Toruniu. M. in. pełnił funkcję sekretarza i wiceprezesa w zarządzie wojewódzkm Ligi Obrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej oraz prezesa tej organizacji w Komitecie Miejskim w Grudziądzu; za działalność tę odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi.

Jako prezes Towarzystwa Ogrodów Działkowych i Małych Osiedli Podmiejskich im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Toruniu w latach 1934–1936, zaangażowany był, wraz z żoną i redemptorystą o. Stanisławem Solarzem, w budowę osiedla Wrzosy dla mniej zamożnych mieszkańców Torunia. Budowa tego osiedla została wysoko oceniona przez władze miejskie i państwowe, które w 1936 r. odznaczyły Alojzego Hermana Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W tym też czasie działał aktywnie jako prezes Komitetu Budowy Domu Społecznego w Toruniu. Dom ten noszący im. Marszałka J. Piłsudskiego został wybudowany w krótkim czasie przy ul. Adama Mickiewicza i był siedzibą różnych organizacji społecznych wojewódzkich i miejskich (obecnie Dom Studencki nr 1).

Ponadto działał aktywnie w Polskim Związku Zachodnim, organizacji zdecydowanie antyniemieckiej, co po agresji Niemiec hitlerowskich na Polskę doprowadziło do aresztowania go i osadzenia w obozie koncentracyjnym.

W 1936 r. wojewoda pomorski Stefan Kirtiklis powierzył Hermanowi funkcje kuratora upadającego wówczas Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego (PTM) i Konserwatorium Muzycznego. Dzięki jego staraniom w stosunkowo krótkim czasie nastąpiło ożywienie działalności Towarzystwa, powołano kilka nowych jego oddziałów w większych miastach województwa, w samym zaś Toruniu Towarzystwo Muzyczne organizowało wówczas w sali koncertowej Dworu Artusa liczne koncerty symfoniczne i recitale znanych muzyków polskich.

Niepomiernie też wzrosło znaczenie roli Konserwatorium, którego dyrekcję powierzono młodemu zdolnemu kompozytorowi Piotrowi Perkowskiemu, zaangażowano wówczas także do Konserwatorium kilku młodych utalentowanych muzyków-pedagogów z Henrykiem Sztompką, Zofią Godlewską i Lucjanem Guttry na czele. Po dokonaniu reorganizacji Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego i Konserwatorium Muzycznego Alojzemu Hermanowi powierzono godność prezesa Zarządu Głównego PTM. W tym roku też kandydował na stanowisko prezydenta Torunia, lecz po pierwszym głosowaniu zrezygnował z powodu równego rozłożenia się głosów na niego i kontrkandydata, byłego prezydenta Antoniego Bolta

Alojzy Herman zajmował się też publicystyką – zamieszczał artykuły w prasie pomorskiej, m. in. na temat przyszłości Wejherowa oraz o celach i zadaniach LOPP.

Losy wojenne i powojenne.

Po wybuchu drugiej wojny światowej Alojzy Herman został zmobilizowany i skierowany do Dowództwa Okręgu Korpusu VIII w Toruniu; brał udział w kampanii wrześniowej – wzięty do niewoli sowieckiej pod Kowlem, zbiegł z transportu. Z końcem października 1939 r. wrócił do Torunia i dwa tygodnie później za działalność społeczno-polityczną został aresztowany przez Gestqpo i osadzony w toruńskim Forcie VII. Po kilku miesiącach wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Stutthofie, a następnie w 1943 r. do Oranienburga; tam zbliżył się do grupy komunistów z Torunia. Po wyzwoleniu obozu przez wojska angielskie został skierowany na leczenie do Szwecji w ramach akcji hrabiego Folke Bernadotte, skąd pod koniec 1945 r. wrócił do Torunia i zgłosił się do pracy w sądownictwie.

Dzięki wstawiennictwu kolegów z obozu powierzono mu funkcję sędziego Wojewódzkiej Komisji Specjalnej do zwalczania nadużyć i przestępstw gospodarczych, lecz już w 1948 r. został ze służby w sądownictwie zwolniony, jako przedwojenny sędzia apelacyjny, kapitalista i ziemianin.

Po bezskutecznych staraniach o wpisanie go na listę adwokatów, podjął pracę w prywatnej firmie chemicznej “Słońce” w Toruniu. Po nacjonalizacji tego zakładu został zwolniony z pracy i po kilku tygodniach aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa (UB). Po roku śledztwa w UB przy ul. Chodkiewicza w Bydgoszczy odbyła się rozprawa we Włocławku, w wyniku której został uniewinniony i oczyszczony ze wszystkich zarzutów. Mimo odwołania się komunistycznej Prokuratury od tego wyroku, Sąd w Bydgoszczy wyrok Sądu I instancji utrzymał w mocy.

Po zwolnieniu z więzienia Alojzy Herman poważnie zachorował i pełnego zdrowia już nie odzyskał. Przez pewien czas był jeszcze radcą prawnym w toruńskiej “Elanie”.

Alojzy Florian Herman zmarł w Toruniu 14 kwietnia 1972 r. i pochowany został na cmentarzu staromiejskim św. Jerzego.

Alojzy Herman był dwukrotnie żonaty. W małżeństwie z Małgorzatą Anną z Grosserów, córką przedsiębiorcy budowlanego Juliusza i Anny z Beżerowskich,  miał trzech synów: Jerzego Józefa Eustachego, magistra prawa, Witolda, prof. zwyczajnego Akademii Muzycznej w Krakowie i Mariana, prof. zwyczajnego Instytutu Fizyki w Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Drugą jego żoną była koleżanka jego zmarłej żony – Felicja Chmurzyska.

Hermanowie w Toruniu mieszkali w domu teścia Juliusza Grossera przy ulicy Stanisława Moniuszki 25, po którym odziedziczyli ponadto domy przy ulicy Adama Mickiewicza 18 i Juliusza Słowackiego 19. Poza tym Alojzy Herman był właścicielem wykupionego w 1937 r. z rąk niemieckich 300-hektarowego majątku ziemskiego Niewieścin w powiecie świeckim.