Kraków 1982
220 str., wys. 20 cm
stan dobry


SPIS TREŚCI

Wstęp .............. 5

I. Dom rodzinny, czasy szkolne i studia..... 9
1. Kariera ojca........... 9
2. W Szkołach Nowodworskich ...... 19
3. Studia uniwersyteckie........ 27

II. W Szkole Głównej Koronnej....... 33
1. Pierwszy profesor nauk technicznych ...............33
2. Architekt uniwersytecki...............49
3. Udział w zarządzaniu Szkołą Główną ............64
4. W kręgu familijnym......... 72

III. Nowe zainteresowania pięćdziesięcioletniego emeryta . 79
1. Wydawca „Dziennika Gospodarskiego Krakowskiego"......................79
2. Właściciel kurortu w Swoszowicach .... 37

IV. Próby powrotu do życia publicznego..... 91
1. Znowu na Uniwersytecie ....... 91
2. Działalność pisarska......... 97

V. Senator Rzeczypospolitej Krakowskiej..... 110
1. Prace w Komitecie Akademickim..... 116
2. Członek Komisji Włościańskiej...... 120
3. Konserwator zabytków i miłośnik Krakowa .......... 130
4. Walka o Ustawę Górniczą w Rzeczypospolitej Krakowskiej ................... 158

Zakończenie............176
Przypisy..............179
Indeks .............203
Spis ilustracji ............209


WSTĘP

Feliks Radwański — profesor Szkoły Głównej Koronnej, architekt, propagator unowocześnienia rolnictwa i reformy włościańskiej, senator Wolnego Miasta Krakowa oraz miłośnik jego zabytków, interesujący się ponadto górnictwem i naukami technicznymi, nie ma dotąd osobnej monografii. Postać jego, tak bardzo z Krakowem związana, jest stosunkowo mało znana i popularna.
Żył na przełomie XVIII i XIX w., w trudnym okresie ciągłych przemian politycznych. Już w młodości zetknął się z konfederacją barską, zakończoną pierwszym rozbiorem. Po radosnych chwilach Konstytucji 3 maja i początkowych sukcesach powstania kościuszkowskiego przyszła katastrofa trzeciego rozbioru, która wymazała imię Polski z mapy Europy. Kraków przez czternaście lat znajdował się pod panowaniem Austrii, potem przez krótki okres 1809—1815 stanowił część Księstwa Warszawskiego, by wreszcie po kongresie wiedeńskim w 1815 r. uzyskać status Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa z Okręgiem. Ta zmienna koniunktura polityczna miała duży wpływ na życie i karierę naukową Feliksa Radwańskiego.
Jesteśmy w posiadaniu dużej ilości oficjalnych źródeł, które ukazują nam obraz publicznej działalności Radwańskiego, ale jeśli chodzi o życie prywatne,
stosunki rodzinne, o zarysowanie sylwetki człowieka, nie dają dostatecznych informacji. Zachowało się zaledwie kilka jego listów, m.in. dokładne sprawozdanie z pobytu za granicą, skierowane do Kołłątaja. Stosunkowo dużo wiadomości pośrednich znajdujemy w korespondencji Jana Sniadeckiego, prawie w całości wydanej drukiem. Sytuację ratuje mały pamiętniczek córki profesora, Anny Jaworskiej, pisany wprawdzie w podeszłym wieku, ale zawierający sporo drobnych szczegółów codziennego życia i ukazujący atmosferę domu rodzinnego.
Cennym źródłem są prace Radwańskiego. Dają one obraz jego poglądów na różne aktualne sprawy, wskazują na szerokość zainteresowań i na duże oczytanie w literaturze fachowej. Pomiędzy liniami można też znaleźć pewne wiadomości z życia prywatnego. Drukiem ukazały się tylko prace z zakresu rolnictwa, gospodarki krajowej czy też spraw społecznych. Niektóre rozprawy pozostały w rękopisie, inne znamy wyłącznie z tytułów. Czasami można i dzisiaj jeszcze natrafić w krakowskich zbiorach archiwalnych na nieznane manuskrypty pióra Feliksa Radwańskiego. Tak np. przez autorkę niniejszej pracy odnaleziony został Projekt utworzenia przy Szkole Głównej Krakowskiej Instytutów Rolnictwa, Weterynarii i Górnictwa z 1816 r., a ponadto ukryta w papierach Ferdynanda Kojsiewicza rozprawa na temat założenia przy Krakowie fabryki saletry i kwasów mineralnych.
Stosunkowo ubogo przedstawia się spuścizna Radwańskiego, jeśli chodzi o rysunki, plany i projekty architektoniczne. Niektóre trafiły do zbiorów kartograficznych Wojewódzkiego Archiwum Państwowego, parę pozostało w ręku rodziny. O ile nie są datowane, trudno zidentyfikować, czy są to prace seniora, czy też
jego syna Feliksa. Wiele materiałów przechowywał Feliks Radwański młodszy w swoim mieszkaniu przy ulicy Stolarskiej. Nie oszczędził ich wielki pożar Krakowa w 1850 r. Zachowało się jednak w zbiorach Biblioteki Jagiełońskiej 17 teczek materiałów rękopiśmiennych Radwańskiego juniora, głównie notatek do wykładów. Czy i o ile wykorzystywał on prace swojego ojca, nie sposób dziś stwierdzić, jakkolwiek trudno taką możliwość wykluczyć.
Z współczesnych druków posiadamy tylko streszczenie mowy pogrzebowej, wygłoszonej prawdopodobnie przez Feliksa Słotwińskiego, profesora prawa, gdyż wykazuje wiele podobieństwa do Wspomnienia o Feliksie Radwańskim, drukowanego w „Themis" w dziesięciolecie śmierci i sygnowanego przez tegoż profesora. Mowa i owo wspomnienie zawierają podobne sformułowania, a co więcej, takie same błędne dane. W 1872 r. ukazała się broszurka Jana Radwańskiego, przypominająca zasługi jego dziada przy założeniu plantacji i ochronie zabytków Krakowa. Niestety praca ta nie jest wolna od nieścisłości.
W pamiętnikach z tych czasów wiadomości o Radwańskim jest stosunkowo niewiele. Wyjątek stanowią przebogate w treść Opowiadania Kazimierza Girtlera, którego ojciec Sebastian należał do grona bliskich przyjaciół rodziny Radwańskich.
W 1908 r. Stefan Pawlik zajął się osobą Radwańskiego jako ekonomisty. W stulecie śmierci (1926 r.) Adam Chmiel dał krótki, ale źródłowy rys jego życia, uwzględniając przede wszystkim czasy Rzeczypospolitej Krakowskiej. Wówczas też miasto ufundowało tablicę pamiątkową, umieszczoną na zewnątrz Barbakanu, którą po wojnie osadzono na murach miejskich.
Oczywiście we wszystkich monografiach dotyczą-

Słowa kluczowe: