ANDRZEJ SAMULOWSKI
1[zasłonięte]840-19
O NARODOWE OBLICZE WARMII
JANUSZ JASIŃSKI
Wydawca: Pojezierze
Rok wydania: 1976 Olsztyn
Liczba stron: 224 + kartka z erratą
Stan: BARDZO DOBRY, twarda oprawa płótno, obwoluta (przybrudzenia, drobne uszkodzenie obwoluty - naderwanie w dolnej prawej krawędzi przy zagięciu na długości mniejszej niż 1 cm ), wewnątrz książka wygląda na nie używaną
Koszt wysyłki: 6
NISKI NAKŁAD 1 750 EGZEMPLARZY
_________________________
SPIS TREŚCI
Przedmowa ................ 7
Warmińska wieś Sząbruk............. 11
Dzieciństwo i młodość.............. 17
Początki działalności publicznej........... 29
Księgarnia polska w Gietrzwałdzie. Założenie rodziny..... 47
Społeczność gietrzwałdzka............. 65
Działalność kulturalna.............. 75
O Centralny Komitet Wyborczy. Wiece z 1885 roku i założenie
„Gazety Olsztyńskiej"............ 97
Działalność polityczna w latach 1890—1914 ........ 117
Ostatnich dziesięć lat życia............ 143
Przypisy ................. 159
Aneksy.................. 179
Wybór artykułów publicystycznych i wierszy...... 179
Wykaz odszukanych druków autorstwa Andrzeja Samulowskiego lub
wydanych jego staraniem........... 201
Andrzej Samulowski 1840—1928 (Zusammenfassung)..... 205
Bibliografia ................ 211
Spis ilustracji................ 221
Tablica genealogiczna przodków i potomków Andrzeja Samulowskiego (po s. 157).
| kliknij aby powiększyćGaleria zdjęć |
    |
SPIS ILUSTRACJI
Fotografia Andrzeja Samulowskiego, z 1902 r....... 2
Rękopis wiersza Andrzeja Samulowskiego, z 1870 r...... 33
Narzędzia introligatorskie Andrzeja Samulowskiego, z ok. 1871 r. . 36
Księgarnia Andrzeja Samulowskiego w Gietrzwałdzie. Widok z r$75 r. 54
Fotografia rodziny Tomasza Nowackiego z Mikołowa, z ok. 1874 r. . 60
Portret Andrzeja Samulowskiego, wykonany według fotografii
ślubnej, z ok. 1880 r.............. 62
Portret Andrzeja Samulowskiego pędzla Antoniego Sznarbacha,
namalowany w 1878 r.............. 76
Druczek z wierszem Andrzeja Samulowskiego, wydany u Seweryna
Pieniężnego w Olsztynie w 1902 r.......... 91
Druczek z pieśnią Andrzeja Samulowskiego, wydany u S. Busz-
czyńskiego w Toruniu w 1902 r........... 93
Obraz wydany nakładem Andrzeja Samulowskiego w 1909 r. . 94
Fotografia rodziny Andrzeja Samulowskiego, z ok. 1910 r..... 138
Fotografia najmłodszego syna Andrzeja Samulowskiego, Lucjana
(z prawej), z ok. 1911 r............. 144
Fotografia córek Andrzeja Samulowskiego, z ok. 1913 r..... 146
Sztandar z Białym Orłem, powiewający w dniach plebiscytu 1920 r.
na księgarni Andrzeja Samulowskiego w Gietrzwałdzie. . . . 151
Fotografia Marty i Andrzeja Samulowskich z córką Bronisławą
i wnukiem Władysławem, z lipca 1925 r........ 153
Rękopis jednego z ostatnich wierszy Andrzeja Samulowskiego,
z ok. 1927 r................ 154
Grób Andrzeja Samulowskiego na cmentarzu w Gietrzwałdzie . . . 155
PRZEDMOWA
Postać Andrzeja Samulowskiego nierozerwalnie wiąże się z dziejami ruchu polskiego na Warmii u schyłku XIX oraz na początku XX wieku. Księgarz z Gietrzwałdu, pierwszy ludowy poeta warmiński, współzałożyciel „Gazety Olsztyńskiej", organizator wieców politycznych, mówca, publicysta, niestrudzony obrońca ojczystego języka, był osobistością popularną nie tylko na Warmii. Znali go działacze w Poznaniu, na Śląsku, Pomorzu. Popierał go Ignacy Danielewski, Józef Chociszewski, Teodor Donimirski. Jako księgarz współpracował z Tomaszem Nowackim, Karolem Miarką, Walentym Fiałkiem, Stanisławem Romanem. W sprawach politycznych kontaktował się z Romanem Szymańskim, Ludwikiem Rzepeckim, z księdzem doktorem Antonim Wolszlegierem, także z Erazmem Parczewskim. Przez wiele lat był najważniejszym przedstawicielem Warmii w ruchu narodowym całego zaboru pruskiego. Pieśni jego śpiewano w czasie pielgrzymek, wiersze recytowano na różnych uroczystościach narodowych, rodzinnych i towarzyskich. Oddał mu hołd w 1920 roku Jan Kasprowicz, sejmik ludu warmińskiego wiwatował na jego cześć. Był postacią oryginalną i niezwykle barwną. Cechowała go duża odwaga. Potrafił żartować z landrata, wysłał wieniec kłosów z pól warmińskich dla uczczenia Mickiewicza. Wyzywał niebezpieczeństwo, zatykając na swym domu w dniach plebiscytu sztandar z Białym Orłem. Przemawiał do serc i wyobraźni. Tworzyła się legenda o nieustraszonym „wiarusie" z Gietrzwałdu. Jeszcze kilkanaście lat po zakończeniu II wojny światowej krążyły o nim liczne anegdoty, opowieści, także o jego dobrej żonie, Marcie. Powstało wiele popularnych artykułów, drukowanych w gazetkach, biogramy trafiły do różnych leksykonów, również do Wielkiej encyklopedii powszechnej. W 1947 roku utworzono Komitet Budowy Pomnika...
Andrzej Samulowski
(ur. 2 kwietnia 1840 w Sząbruku, zm. 10 kwietnia 1928 w Gietrzwałdzie) – poeta ludowy, działacz oświatowy i społeczny, nauczyciel, Warmiak, żył i pracował w Gietrzwałdzie, gdzie założył w 1878 r. pierwszą księgarnię na Warmii. Budynek ten zachował się do dzisiaj.
Zostawił po sobie bogatą spuściznę literacką. Pisał wiersze o tematyce patriotycznej i religijnej. Jego główna działalność przypada na lata 1
[zasłonięte]870-19. W tym czasie osiadł w Gietrzwałdzie i założył polską księgarnię. Zaopatrywał niemal całą Warmię w elementarze, podręczniki szkolne, książki beletrystyczne. Wraz z Franciszkiem Szczepańskim i Janem Liszewskim zainicjował powstanie polskojęzycznej Gazety Olsztyńskiej, która zaczęła wychodzić od 1885 roku. Brał czynny udział w akcji wyborczej do sejmu pruskiego w 1893 roku na rzecz jedynego polskiego kandydata Franciszka Szczepańskiego. Mimo podeszłego wieku zaangażował się w akcję plebiscytową. Na łamach pism regionalnych pojawiły się listy Warmiaków, uskarżających się na brak polskiej gazety na Warmii. Jedno z takich orędzi napisał Andrzej Samulowski w 1872 roku. W lipcu 1873 roku Karol Horn, nadprezydent Prowincji Pruskiej, wydał zarządzenie ze szczegółowym programem nauczania w szkołach ludowych, którego celem było, by dzieci płynnie i możliwie poprawnie używały języka niemieckiego ustnie i pisemnie. Smutne efekty tego rozporządzenia opisywał Andrzej Samulowski, który kazał przygotować kamienne tabliczki z napisem Du sollst deutsch sprechen. Otrzymywały je dzieci mówiące w szkole po polsku.
Przez wiele lat był najważniejszym przedstawicielem Warmii w ruchu narodowym całego zaboru pruskiego. Pieśni jego śpiewano w czasie pielgrzymek, wiersze recytowano na różnych uroczystościach narodowych, rodzinnych i towarzyskich. Oddał mu hołd w 1920 r. Jan Kasprowicz, sejmik ludu warmińskiego wiwatował na jego cześć. Był postacią oryginalną i niezwykle barwną.
Został pochowany w Gietrzwałdzie, gdzie spędził większą część swojego życia.
Ulica Samulowskiego znajduje się w Olsztynie w śródmieściu i również w Kętrzynie.
