Autor

George Bidwell

Tytuł

Diabelski Pomiot

Ryszard III

Rok wydania

1974

OPIS:

Wydawnictwo

Śląsk

Opowieść biograficzna o Ryszardzie III z dynastii Yorków, królu Anglii od roku 1483. Został pokonany w wojnie Dwóch Róż przez Henryka Tudora, poległ w roku 1485 w bitwie pod Bosworth.

Autor, opierając się na tekstach źródłowych i badaniach naukowych, przedstawia niektóre okoliczności towarzyszące tajemnicom jego życia w świetle odmiennym od tego, w jakim je przedstawili pisarze epoki Tudorów, a zwłaszcza sam Szekspir ? Bidwell staje się obrońcą Ryszarda III.

Ilustracje

tak

stron

292

Okładka, oprawa

Twarda

Stan i inne informacje

Db+, pieczątki

Kilka słów o autorze:

George Bidwell urodził się 3 maja 1905 w Reading w Wielkiej Brytanii. W latach trzydziestych pracował jako dziennikarz, a następnie urzędnik bankowy. Podczas drugiej wojny światowej dowodził kompanią w Ósmej Armii marszałka Montgomery'ego od Alamein do Tunisu. W roku 1946 przyjechał do Polski jako dyrektor British Council. Dwa lata później poślubił Annę Wirszyłło, późniejszą tłumaczkę swoich książek, przyjął obywatelstwo polskie i na stałe tu osiadł. Opublikował w Polsce ponad sześćdziesiąt książek, w większości zbeletryzowanych biografii wielkich postaci angielskiej historii. Zmarł w Warszawie 20 czerwca 1989 roku.

CIEKAWOSTKI

Urodził się w zamku Fotheringay na pograniczu walijskim. Tam też spędził pierwsze 7 lat życia. Był bardzo chorowitym dzieckiem, nadworny poeta księcia Yorku układając wiersze o książęcej rodzinie pisał o małym księciu tylko Ryszard żyw jeszcze. Jego ojciec był pretendentem do angielskiej korony i walczył z lancasterskim królem Anglii, szalonym Henrykiem VI, chociaż pierwsze skrzypce w stronnictwie Czerwonej Róży grała żona Henryka, ambitna Małgorzata Andegaweńska. W 1459 r. książę Yorku przegrał bitwę pod Ludford Bridge i musiał uciekać do Irlandii. Żona księcia, Cecylia, i jej najmłodsze dzieci, w tym Ryszard, znalazły się w Londynie, pod kuratelą Lancasterów. Rok później książę Yorku powrócił, pokonał przeciwników i uwolnił rodzinę. 30 grudnia 1460 r. zginął jednak w bitwie pod Wakefield. Ryszard wówczas, wraz ze swoim starszym bratem Jerzym, został wysłany do Burgundii, na dwór księcia Filipa III.

Wiosną 1461 r. najstarszy brat Ryszarda, hrabia Marchii, pokonał wojska lancasterskie pod Mortimer Cross i Towtown i został królem Anglii jako Edward IV. Natychmiast po objęciu tronu sprowadził do Anglii swoich młodszych braci, którzy towarzyszyli mu we wjeździe do Londynu 26 kwietnia 1461 r. Rychło obaj bracia zostali kawalerami Orderu Łaźni. 1 listopada 1461 r. Ryszard został mianowany księciem Gloucester (kilka dni wcześniej Jerzy został księciem Clarence). Przez następne 3 lata Ryszard przebywał w Middleham, w zamku swojego kuzyna, hrabiego Warwick, głównego stronnika Edwarda IV. Tam oddawał się z zapamiętaniem ćwiczeniom rycerskim, co sprawiło, że miał bardziej rozwinięte mięśnie prawej ręki. Podczas pobytu w Middleham poznał Francisa Lovella, swojego wieloletniego przyjaciela i wiernego stronnika. Poznał też żonę Warwicka Anne de Beauchamp (córkę 13. hrabiego Warwick) oraz jedną z jego córek Annę, swoją przyszłą żonę.

W latach 1461 i 1464 r. Ryszard był Komisarzem Królewskim odpowiedzialnym za zaciągi w północno-zachodnich hrabstwach. W 1462 r. został Lordem Wielkim Admirałem. Towarzyszył bratu podczas kampanii przeciwko Lancasterom w latach 1[zasłonięte]464-14. W 1466 r. został kawalerem Orderu Podwiązki. W tym samym czasie doszło do zerwania między Edwardem IV a hrabią Warwickiem (Warwick chciał ożenić króla z jedną z francuskich księżniczek, ale król poślubił szlachciankę Elżbietę Woodville). Hrabia poczuł się również zawiedziony tym, że Edward nie stał się marionetką w jego rękach. Zaczął spiskować przeciwko królowi i przeciągnął na swoją stronę ambitnego i próżnego księcia Clarence, którego ożenił ze swoją córką, Izabelą. Próbował również przeciągnąć na swoją stronę Ryszarda, ale książę Gloucester pozostał wierny swojemu bratu, mimo iż też nie darzył sympatią krewniaków królowej, którzy po ślubie rozpanoszyli się na dworze.

John Morton oskarżał również Ryszarda o szereg innych zbrodni. Było to:

zamordowanie króla Henryka VI

zamordowanie księcia Clarence

zamordowanie Edwarda Westminstera

zmuszenie Anny Neville do poślubienia siebie

następnie jej zamordowanie by móc poślubić swoją bratanicę Elżbietę

oskarżenie Elżbiety Woodville o czary

zamordowanie króla Edwarda V i jego brata w Tower

bycie nieślubnym dzieckiem

Wiele z tych oskarżeń pojawia się następnie w Historii Ryszarda III pióra Thomasa More'a, który dodał jeszcze inne "ciekawostki" do Ryszardzie, takie jak to, że urodził się wyższy niż normalne dziecko, ze wszystkimi zębami oraz fizycznie zdeformowany. Zanim się urodził miał również 2 lata przebywać w łonie swojej matki. Wystarczy jednak spojrzeć na dowolny portret Ryszarda z epoki, żeby wyrobić sobie zdanie o jakości takich wywodów. Morton zresztą należał do głównym oponentów króla, wiecznie spiskował przeciwko niemu tak, że w końcu musiał uciekać do Flandrii. Później przystał do Henryka Tudora i stał się jednym z jego głównych doradców.

Tymczasem Ryszard podjął próbę zdobycia korony dla siebie. 22 czerwca 1483 r. przed katedrą św. Pawła, Ryszard ogłosił swoje pretensje do korony. Na posiedzeniu Parlamentu 25 czerwca zebrani usłyszeli od biskupa Bath i Wells, Roberta Stillingtona, że Edward zanim poślubił Elżbietę Woodville, był już zaręczony z lady Eleonorą Talbot, co czyniło jego małżeństwo nieważnym, a dzieci z tego małżeństwa bękartami bez praw do korony. Parlament uznał racje Ryszarda i pozbawił Edwarda V tronu. Edward i jego młodszy brat zostali osadzeni w Tower. Widziano ich jeszcze w lipcu 1483 r. Później słuch o nich zaginął.

 Król Anglii  [edytuj]

Ryszard III i Anna Neville

 Pierwsze miesiące panowania  [edytuj]

Koronacja Ryszarda i Anny odbyła się w katedrze westminsterskiej 6 lipca 1483 r. Od razu po koronacji Ryszard poczynił nadania na rzecz swoich najwierniejszych stronników. 13 lipca przekazał Buckinghamowi resztę ziem hrabstwa Hereford, które po wygaśnięciu męskiej linii hrabiów przejął król Henryk IV Lancaster i których zwrotu od dawna domagała się rodzina Staffordów. Książę Norfolk uzyskał prawo do robienia zaciągów w 1/3 kraju. Northumberland został strażnikiem szkockiego pogranicza. Robert Brackenbury został mincerzem królewskim, zarządcą giełdy i komendantem Tower. Lord Lovell otrzymał godność Lorda Wielkiego Szambelana i wielkiego cześnika. Syn Ryszarda, Edward Middleham, został 19 lipca Lordem Namiestnikiem Irlandii.

Ryszard przebywał w Yorku do połowy września 1483 r. Pod koniec sierpnia ustanowił na prośbę Rady dwie porządkowe komisje "Oyer and terminer", jedną dla Londynu, jedną dla okolicznych hrabstw. Z Yorku król wyruszył z powrotem do Pontefract. 10 października przybył do Gainsborough. Następnie udał się do Lincoln. Tam otrzymał wieści o rebelii swojego dotychczasowego wiernego stronnika, księcia Buckingham.

 Trudna jesień 1483 roku  [edytuj]

XVIII-wieczny wizerunek Henry'ego Stafforda, 2. księcia BuckinghamNiepokoje w południowych hrabstwach rozpoczęły się już latem 1483 r. Wywoływali je dawni stronnicy Domu Lancasterów, zwłaszcza członkowie rodziny Courtenay'ów - Peter, biskup Exeteru, i Edward, który ze swojego zamku w Devon siał niepokoje w okolicy. Na wieść o rozruchach uaktywnił się w Yorkshire markiz Dorset, który uciekł z azylu westminsterskiego. Ruszył on rychło na południe, do Wiltshire, gdzie wspólnie ze swoim wujem, Lionelem, biskupem Salisbury, rozpoczął podburzanie mieszkańców diecezji. W Kencie i Surrey działał krewny byłego stronnika Lancasterów, Richard Guildford.

Rebelia nabrała rozmachu we wrześniu 1483 r., kiedy poparcie dla niej ogłosił książę Buckingham. Stafford, mimo iż obsypywany przez Ryszarda zaszczytami, miał ambicje o wiele większe. Kiedy Ryszard ruszał w podróż po kraju powierzył mu pieczę na biskupem Mortonem. Ten szybko uzyskał wielki wpływ na ambitnego księcia, roztaczając przed nim wizję nowych zaszczytów i godności, jakich może doświadczyć pod rządami konkurenta Ryszarda do tronu, Henryka Tudora, 2. hrabiego Richmond. Przebywał on od 1471 r. na wygnaniu we Francji. Po śmierci Henryka VI i Edwarda, syna Henryka VI, stronnicy Lancasterów uznali go za prawowitego dziedzica tronu. Prawa do tronu Henryka były bardzo nikłe. Poprzez matkę, Małgorzatę Beaufort, wywodził się od nieślubnych potomków Jana z Gandawy, przyrodnich braci pierwszego króla z dynastii Lancasterów, Henryka IV. Beaufortowie zostali jednak odsunięci od dziedziczenia tronu aktem Parlamentu z 1407 r. Dlatego Henryk, aby wzmocnić swoje pretensje do korony i zyskać przychylność chociaż części stronnictwa Yorków, ogłosił, że poślubi Elżbietę, najstarszą córkę Edwarda IV.

Po zapoznaniu się z informacjami 15 października Ryszard III ogłosił Buckinghama zdrajcą i buntownikiem. 18 października Buckingham rozpoczął działania wojenne. Rychło spostrzegł, że przez własne ambicje i intrygi wpadł w pułapkę. Jego działania nie spotkały się z tak szerokim odzewem jak sądził. Zawiodło również współdziałanie z buntownikami z innych części kraju. 24 października Ryszard uspokojony wieściami od Norfolka, że Londyn jest bezpieczny, wyruszył na czele swoich wojsk do Coventry. Wieści o marszu Ryszarda sprawiły, że stronnicy Buckinghama utracili wolę walki. Kiedy 28 października Ryszard przybył do Salisbury rebelia praktycznie wygasła.

Jeszcze wcześniej Buckingham porzucił przegraną sprawę i uciekł z terenu walk. Ukrył się u swojego dawnego służącego, Ralfa Bannestera. Ten jednak przestraszył się, że musi ukrywać buntownika i doniósł o miejscu pobytu księcia szerofowi Shropshire. Ten aresztował Buckinghama i 2 listopada przyprowadził go do Salisbury. Ryszard nie chciał słuchać usprawiedliwień księcia, który po szybkim procesie został ścięty jeszcze tego samego dnia na rynku w Salisbury. 25 listopada Ryszard powrócił do Londynu. Większość dóbr Buckinghama przypadła lordowi Stanleyowi, który został również konstablem Anglii.

 Polityka zagraniczna i wewnętrzna Ryszarda w 1484 roku  [edytuj]

Zimę z 1483 na 1484 r. Ryszard spędził w Londynie. Na morzu trwały walki ze stronnikami Henryka Tudora. Tudor przybywał w Bretanii, na dworze księcia Franciszka II. Od początku swojego panowania Ryszard dążył do porozumienia z Franciszkiem, ale książę zajmował niezdecydowane stanowisko. Ryszard przedsięwziął więc kroki uderzające w bretońską żeglugę. Działania morskie prowadzone na wiosnę 1484 r. sprawiły, że Bretończycy stali się bardziej skłonni do rozmów. Dodatkowy wpływ na to miał atak choroby psychicznej u Franciszka. Rządy w jego imieniu sprawował jego skarbnik i pierwszy minister, Pierre Landois, znienawidzony przez bretońską szlachtę. Jego słaba pozycja również sprzyjała szybkim rokowaniom. Zakończyły się one traktatem podpisanym w 18 czerwca, w którym Landois przystawał na warunki Ryszarda i obiecywał otoczyć ściślejszą opieką Henryka Tudora.

Rok 1484 r. to również czas zakończenia wojen ze Szkocją. Już latem 1483 r. król Jakub III podjął pewne kroki mające na celu zawarcie traktatu pokojowego, ale zostały one storpedowane przez szkockich wielmożów. Dopiero nieudana ofensywa latem 1484 r. i zniszczenie szkockiej floty sprawiły, że 14 września obie strony podpisały traktat w Nottingham. Na jego mocy następca szkockiego tronu, książę Jakub, miał poślubił siostrzenicę Ryszarda, Annę de la Pole. Obie strony miały prawo umieścić na traktacie imiona swoich "przyjaciół". Ryszard wymienił w tym miejscu króla Aragonii Ferdynanda II Katolickiego, króla Portugalii Jana II Doskonałego, arcyksięcia Maksymiliana Habsburga i jego syna Filipa oraz Franciszka Bretońskiego. Jakub również wymienił księcia Bretanii, a ponadto króla Francji Karola VIII i króla Danii Jana I.

Niecały rok później, pod koniec marca 1485 r., również w zamku Nottingham Ryszard otrzymał wieść o śmierci swojej żony (nastąpiła ona 16 marca). Zamek Nottingham został więc nazwany przez króla "zamkiem jego żałoby".

 Sprawa pretendenta  [edytuj]

Sen z powiek Ryszarda spędzała również sprawa Henryka Tudora. Jego powrót do Anglii starano się zsynchronizować z działaniami Buckinghama jesienią 1483 r., ale flota Tudora nie wyszła w morze z powodu złej pogody. Aby wzmocnić swoje słabe pretensje do tronu 25 grudnia 1483 r. przed ołtarzem katedry w Rennes Henryk uroczyście zaprzysiągł, że po zdobyciu korony ożeni się z najstarszą córką Edwarda IV, Elżbietą. Jego matrymonialne plany uległy komplikacji na wiosnę 1484 r., kiedy Ryszard nakłonił Elżbietę Woodville, która wraz z córkami przybywała wciąż w azylu westminsterskimi, aby opuściła katedrę. Królowa-wdowa dała się przekonać. Po śmierci Anny pojawiły się pogłoski, że Ryszard ma zamiar poślubić Elżbietę. Nie ma na to jednak żadnych dowodów. Ta groźba mocno jednak przestraszyła Tudora.

Jego sytuacja uległa pogorszeniu po angielsko-bretońskim porozumieniu z 18 czerwca 1484 r. Henryk został o tym jednak powiadomiony przez Johna Mortona, który przybywał na wygnaniu we Flandrii. Przybył on do Henryka, który razem ze swoimi stronnikami uciekł z Bretanii na dwór króla Francji. Tam uzyskał poparcie Karola VIII i pary regentów. Ryszard dopiero zimą 1484 na 1485 r. wydał dekrety piętnujące pretendenta i jego stronników. Na początku 1485 r. na kontynent uciekł hrabia Oxford, jeden z najważniejszych lancasterskich stronników. Wywołało to nową falę antylancasterskich dekretów króla Ryszarda.

 Bosworth Field  [edytuj]

Ta sekcja wymaga dopracowania.

Należy w niej poprawić: zmienić opowiadanko w artykuł encyklopedyczny.

Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz w dyskusji tego artykułu lub na odpowiedniej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Henryk Tudor, 2. hrabia Richmond, pretendentW połowie maja 1485 r. Ryszard opuścił Londyn i w towarzystwie Kendalla, Catesby'ego i Stanleya udał się do Windsoru. Stamtąd wyruszył do Nottingham, gdzie rozpoczął zbieranie armii, gdyż dotarły do niego pogłoski, że otrzymawszy poparcie francuskie pretendent wyruszy walczyć o koronę. Przypuszczenia Ryszarda sprawdziły się. 11 sierpnia goniec przyniósł mu wieść o lądowaniu Henryka Tudora w Walii.

Tudor wylądował 7 sierpnia 1485 r. Milford Haven na czele niewielkich oddziałów, składających się głównie z francuskich najemników. Towarzyszyli mu jego dwaj najwierniejsi stronnicy - stryj Jasper Tudor, hrabia Pemborke, i John de Vere, hrabia Oxford, obydwaj doświadczeni żołnierze i dowódcy. Rodzina Tudorów wywodziła się z Walii, więc Henryk spodziewał się zdobyć tu spore poparcie. Przedstawiając sam siebie jako potomek dawnych walijskich królów i przyjmując sztandar z czerwonym walijskim smokiem, Henryk rzeczywiście uzyskał spore poparcie w Walii i zanim przybył do Midlands dysponował już 5-tysięczną armią. Król Ryszard maszerował przeciw niemu na czele 8000 żołnierzy. Wynik bitwy zależał jednak od operującej w pobliżu trzeciej armii lorda Stanleya i jego brata, sir Williama. Obiecali oni pomoc zarówno królowi Ryszardowi jak i Henrykowi Tudorowi. Ponadto Ryszard nie ufał do końca dowódcy swojej straży tylnej, hrabiemu Northumberland. Przyszłość pokazała, że miał ku temu podstawy.

19 sierpnia Ryszard znalazł się w Leicester. Spotkanie obu armii nastąpiło 21 sierpnia na polach pod wsią Bosworth. Bitwa rozegrała się następnego dnia. O świcie starły się straże przednie obu armii dowodzone przez lorda Oxforda po stronie Lancasterów i księcia Norfolk po stronie Yorków. Bitwa początkowo była wyrównana, ale kiedy Norfolk został zabity, linia Yorków zaczęła się chwiać. Ryszard wezwał wówczas Northumberlanda, aby ten wsparł go ze świeżymi siłami, ale ten odmówił. Przestraszony Cateby zaapelował do króla aby uciekł póki czas. Jedna przegrana bitwa nie oznacza przegranej wojny - argumentował. Król odrzucił sugestie Catesby'ego i zdecydował się postawić wówczas wszystko na jedną kartę i poprowadzić frontalny atak na orszak Henryka Tudora. Jedziemy poszukać Henryka Tudora - obwieścił król swoim towarzyszom i poprowadził ich do szarszy, przejeżdżając przed frotem wojsk Stanleyów.

Ryszard od samego początku bitwy kazał wybranym ludziom wypatrywać w szeregach przeciwnika Henryka Tudora. W końcu jeden z nich pokazał królowi rycerza stojącego pod sztandarem z czerwonym smokiem. Kiedy podjechał doń inny rycerz i mu się ukłonił przypuszczenia potwierdziły się. Ryszard ruszył więc na jego straż przyboczną. W tej szarży towarzyszyli mu Radcliffe, sir James Harrington, sir Marmaduke Constable, sir Thomas Burg, sir Ralf Assheton, sir Thomas Dillington, John Sapcote, bracia Humphrey i Thomas Staffordowie, John Kendall, Robert Brackenbury, lord Lovell i sir Robert Percy.

Widok zbliżającego się Ryszarda wywołał zamieszanie w orszaku Tudora. Stronnicy Lancasterów zwarli szeregi i ruszyli na orszak Ryszarda. Na czoło wysunął się słynny z tuszy i wzrostu sir John Cheyney. Ryszard obalił go jednak jednym ciosem topora. Oba oddziały starły się ze sobą. Ryszard uporczywie wyrąbywał sobie drogę do Tudora. Henryk przeżywał ciężkie chwile. Obawiał się starcia z Ryszardem, ale nie mógł okazać paniki, gdyż spowodowałaby ona panikę w armii i klęskę jego sławy. Kiedy Ryszard zabił chorążego Tudora, sir Williama Brandona, wydawało się, że już nic nie uratuje Henryka. Wtedy do bitwy zdecydował włączyć się lord Stanley. Zdecydował się ostatecznie wypowiedzieć po stronie Henryka Tudora[1].

John Sponer przyniósł wieść o śmierci króla do Yorku. Na zebraniu Rady Miasta ogłosił, że król Ryszard, miłościwie nam panujący, został bezlitośnie ubity i zamordowany ku ciężkiej żałobie miasta tego.

Śmierć króla oznaczała koniec starcia. Armia yorkistów uciekła albo poddała się zwycięzcy. Lord Stanley, lub jego brat, zdjął z głowy Ryszarda małą, pogiętą koronę i wśród wiwatów wojska nałożył ją na głowę Henryka Tudora. Hołd nowemu monarsze przybył również oddać hrabia Northumberland. Ciało Ryszarda odarto ze zbroi i przerzucono przez konia z powrozem u szyi. W ten sposób zwycięzcy wprowadzili go do miasta Leicester. Ciało króla zostało pochowane w miejskiej katedrze (wrzucono je do rzeki Soar za czasów Henryka VIII). Ryszard był drugim i ostatnim królem Anglii, który zginął w bitwie. Henryk Tudor rychło zajął Londyn i został okrzyknięty królem jako Henryk VII, założyciel nowej dynastii.