Grzegorz Łukomski, PROBLEM „KORYTARZA” W STOSUNKACH POLSKO-NIEMIECKICH I NA ARENIE MIĘDZYNARODOWEJ 1919–1939. STUDIUM POLITYCZNE, Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, Warszawa 2000, format A-5, oprawa miękka, ss. 296 + 37 fotografii + mapy + indeks nazwisk. Stan idealny. Pomorze Gdańskie (Nadwiślańskie) od wieków posiadało szczególnie dla Rzeczypospolitej znaczenie, przede wszystkim gospodarcze i polityczne, a historycznie od czasów najdawniejszych stanowiło część polskiego organizmu państwowego. W czasie zaborów natomiast było terenem permanentnej konfrontacji etniczno-kulturowej żywiołu polskiego i niemieckiego. Przyznana Polsce decyzją konferencji pokojowej w Wersalu (1919 r.) część Pomorza zyskała sobie wykreowane przez Niemców propagandowo-publicystyczne miano „korytarza”, „polskiego korytarza”, „gdańskiego” lub „wiślanego korytarza”. Polską część Pomorza określano też – w odróżnieniu od niemieckiej – ogólnym terminem „Pommerellen”, częściowo odpowiadającym obszarowi Prus Zachodnich (Westpreussen), według podziału administracyjnego sprzed 1914 roku. Celem pracy jest całościowe wyjaśnienie na płaszczyźnie stosunków polityczno-dyplomatycznych genezy, mechanizmów funkcjonowania oraz konsekwencji politycznych, ekonomicznych i ideologicznych stereotypu propagandowego jakim był tzw. problem korytarzowy. W okresie międzywojennym urósł on do rangi swoistego, nigdzie nie spotykanego fenomenu polityczno-dyplomatycznego i propagandowo-światopoglądowego w kontekście zagadnienia świadomości morskiej Niemców i Polaków. Praca składa się z czterech rozdziałów opracowanych w porządku chronologiczno-rzeczowym. W pierwszym zaprezentowano genezę problemu „korytarza”, poczynając od paryskiej konferencji pokojowej, poprzez jego dwustronne, polsko-niemieckie odniesienia polityczne i militarne. Wskazano na rolę powstania wielkopolskiego i poznańskiego ośrodka państwowotwórczego w kształtowaniu polskiej myśli zachodniej i morskiej oraz na znaczenie wojny polsko-bolszewickiej w kształtowaniu się międzynarodowej konfiguracji politycznej w powersalskiej Europie. W rozdziale kolejnym natomiast przedstawiono wszechstronne narastanie niemieckiej propagandy rewizjonistycznej wobec Polski oraz swoistą instytucjonalizację problemu „korytarza” w oficjalnej niemieckiej polityce okresu Republiki Weimarskiej – wytworzenie się faktycznego stanu „zimnej wojny” pomiędzy obu państwami. Zwrócono uwagę na przyczyny tej sytuacji – zmianę polityki aliantów zachodnich wobec Niemiec (Locarno) – umożliwiającej temu państwu stopniową odbudowę swojej pozycji polityczno-wojskowej i ekonomicznej na kontynencie oraz demontaż systemu wersalskiego. Zaprezentowano też złożone formy i różnorodne treści propagandy niemieckiej oraz polskie działania obronne. W trzeciej części pracy ukazano rozwój zagadnienia w latach trzydziestych po przejęciu władzy w Niemczech przez nazistów, oraz w kontekście paktu o nieagresji pomiędzy Polską a III Rzeszą, swoisty kontekst tego aktu politycznego i jego wpływ na rozwój instytucjonalnych form propagandowej agresji, aż do chwili, gdy problem „korytarza” (także Gdańska) stał się oficjalnym pretekstem do niemieckiej agresji militarnej na Polskę i wybuchu II wojny światowej. Ostatni rozdział poświęcono w całości międzynarodowemu kontekstowi problematyki, ze szczególnym uwzględnieniem państw mających decydujące znaczenie polityczne lub gospodarcze w ówczesnym świecie (Wielka Brytania, Francja, Włochy, Stany Zjednoczone).
