Celem tej pracy jest ukazanie młodym geografom, przyszlym nauczycielom i pracownikom naukowym, wiekowej pracy społeczeństwa polskiego, które w mozolnym trudzie, w ciężkich nieraz warunkach politycznych zdobywało podstawy swej egzystencji, wyzyskując zasoby przyrody, przekształcając środowisko geograficzne, wnosząc w nie skupienia osadnicze — ośrodki pracy gospodarczej i kulturalnej, spajając je siecią powiązań komunikacyjnych.

Spis treści:

Przedmowa

Wstęp

Rozdział I. Rola sił przyrody i człowieka w kształtowaniu środowiska geograficznego ziem polskich w okresie pradziejów

1.   Rozmieszczenie najstarszych myśliwsko-łowieckich kultur paleolitycznych. Ich zależność od klimatu i cofania się lądolodu

2.   Rola pracy człowieka w przeobrażaniu środowiska geograficznego

3.   Przeobrażenie krajobrazu pierwotnego przez gospodarkę wypaleniskową przenośną. Rozwój metalurgii, przemysłu i osadnictwa rolnego

Rozdział II.   Najstarsze  skupienia  osadnicze i ośrodki polskiej produkcji u progu epoki feudalnej. Rozmieszczenie dawnych grup plemiennych w dorzeczu Wisły i Odry

2.   Krajobraz ziem polskich okresu wczesnośredniowiecznego w świetle dotychczasowych badań

3.   Rozmieszczenie głównych ośrodków produkcji oraz ich  zróżnicowanie

4.   Rola szlaków handlowych w rozwoju gospodarczym ziem polskich w okresie wczesnofeudalnym

5.   Najstarsze regiony osadniczo-gospodarcze na ziemiach polskich w okresie wczesnofeudalnyrn

Rozdział III. Organizacja feudalna jako czynnik akcji osadniczej na terenach puszczańskich (do połowy XIII w.)

1.   Rola społecznych stosunków produkcji w kształtowaniu struktury osadniczej

2.   Przedarcie zapory międzyplemiennych puszcz. Pierwsze wręby w puszczach, granicznych

Rozdział IV. Kształtowanie się sieci miast jako ośrodków eksploatacji górniczej i produkcji przemysłowej. Ekspansja rolnictwa w dobie gospodarki czynszowej na terenach puszczańskich (od połowy XIII do XV w.)

Przypisy

Wykaz ważniejszych pozycji literatury i źródeł

Spis map i rysunków

Wykaz ważniejszych skrótów