Prawo karne w trzech rewizjach prawa chełmińskiego z XVI wieku
Danuta Janicka

Format: 24 / 17 cm
rok: 1992
stron: 150 st
Nakład: 300 egzemplarzy !!!

OPIS

Celem niniejszej pracy jest prezentacja i analiza przepisów chełmińskiego prawa karnego materialnego, zawartego w trzech projektach jego kodyfikacji, zwanych rewizjami, stworzonych w 2. połowie XVI w, w Prusach Królewskich. Żaden z badanych projektów — ani rewizja lidzbarska z 1566 r., ani nowomiejska z 1580 r., ani toruńska z 1594 r, — nie wszedł w życie jako oficjalnie zatwierdzona kodyfikacja prawa. Wszystkie znalazły natomiast uznanie w prak­tyce sądowej na terenie Prus Królewskich, Warmii oraz w królewskim sądzie asesorskim. Jednocześnie zaznaczyć należy, że rewizje nie były pracami stricte prywatnymi, ponieważ zostały zredagowane przez oficjalnie powołane komisje kodyfikacyjne.
Przedmiotem pracy są więc źródła o charakterze normatywnym, a nie praktyka sądowa, chociaż do tej ostatniej autorka niekiedy się odwołuje. W ramach jednej rozprawy doktorskiej, której częścią jest niniejsza praca, realne było opracowanie wyłącznie tej jednej kategorii źródeł. Zbadanie, w jakim stopniu normy prawne były stosowane w praktyce, przekracza bowiem możliwo­ści jednego badacza, przede wszystkim ze względu na szeroki zakres terytorialny obowiązywania prawa chełmińskiego.
Powstanie i treść pracy stanowi odpowiedź na postulaty badawcze wysunięte przez profesorów Stanisława Salmonowicza i Zbigniewa Zdrójkowskiego w związku z badaniami naukowymi nad prawem chełmińskim, prowadzonymi na toruńskim Wydziale Prawa i Administracji od wielu lat na szeroką skalę, obejmującą edycję źródeł oraz studia monograficzne. Prawo chełmińskie, regionalne z nazwy, stanowi bowiem ważny rozdział w dziejach prawa polskiego, gdyż swymi wpływami w dziedzinie prawnej, ustrojowej i gospodarczej objęło znaczne tereny dzisiejszej Polski, głównie północno-wschodniej, i to zarówno sporą liczbę miast, jak i wsi.
Podstawowym zamiarem badawczym była próba spojrzenia na rewizje z pozycji osiągnięć środkowoeuropejskiego ustawodawstwa i doktryny prawa karnego u schyłku wieków średnich. Dla realizacji tego zamiaru autorka posłużyła się uznanymi i stosowanymi przez historyków prawa metodami
badawczymi: formalno-dogmatyczną i historyczno-porównawczą. Logicz-no-językowej analizie tekstów towarzyszy więc w pracy spojrzenie historyczne, wyrażające się w dążeniu do ukazywania norm prawnych od strony genezy i ewolucji poszczególnych rozwiązań. Dla jasności konstrukcji pracy i toku wywodów oraz dla celów porównawczych autorka zdecydowała się na za­stosowanie współczesnej systematyki prawa karnego, a zwłaszcza na oddzielenie części ogólnej od szczególnej, oraz na pewną modernizacje terminologii, w związku z jej niejednolitością oraz spisaniem źródeł w językach staropolskim lub staroniemieckim.
Stan badań nad dawnym miejskim prawem karnym w Polsce uznać należy ogólnie za dostateczny. Dzięki opracowaniom P. Frauenstadta, E. Lindgenai W. Maisla Wrocław i Poznań doczekały się w tym zakresie monografii. Doczekał się jej również Gdańsk, ale był on tylko jednym z ponad 200 lokowanych na prawie chełmińskim miast. Przepisy obowiązującego w Gdańsku prawa karnego czerpano m.in. z rewizji toruńskiej z 1594 r., która została uwzględniona przez niemieckiego autora A. Meyego w jego zwięzłej monografii na lemat prawa karnego Gdańska. Monografię tę cechuje jednak brak szerszego tła porównaw­czego, poza niemieckim kodeksem z 1532 r. — Caroliną, oraz całkowita izolacja od systemu prawa polskiego. Przepisy karne pozostałych dwóch rewizji nie doczekały się dotychczas naukowego opracowania. 

SPIS TREŚCI

Uwagi wstępne.................... 3

Rozdział 1. Charakterystyka rewizji prawa chełmińskiego w świetle ich genezy, źródeł, treści oraz techniki kodyfikacyjnej..... 6

1. Geneza rewizji prawa chełmińskiego, s. 6. 2. Źródła norm karnych w rewizjach, s. 9. 3. Treść i technika kodyfikacyjna rewizji, s. 12.

Rozdział 2. Przestępstwo............... 15

I. Terminologia................. 15
II. Kryteria podziału przestępstw............ 16
III. Podmiot i strona podmiotowa przestępstwa....... 18
1. Podmiot przestępstwa, s. 18.

2. Problematyka winy, s. 19.
2.1. Wina umyślna i nieumyślna, s. 20. 2.2. Przypadek, s. 22. 3. Okoliczności wyłączające winę, s. 23. 3.1. Nieletniość, s. 24.
3.2. Stan nietrzeźwy, s. 26. 3.3. Błąd, s. 26. 4. Odpowiedzial­ność za cudze czyny, s. 27.

IV. Przedmiot i strona przedmiotowa przestępstwa......28
1. Przedmiot przestępstwa, s. 28. 2. Związek przyczynowy, s. 29.
3. Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, s. 30. 3.1. Ob­rona konieczna, s. 30. 3.2. „Początek", s. 32 3.3, Stan wyższej konieczności, s. 32. 3.4. Działania w granicach wykonywania prawa, s. 33.

V. Udział w przestępstwie.............35
1. Współsprawstwo, s. 35. 2. Pomocnictwo, s. 37. 3. Podżega­nie, s. 38. 4. Poplecznictwo, s. 39. 5, Zaniechanie obowiązku denuncjacji, s. 40.

VI. Stadia realizacji przestępstwa............40
VII. Zbieg przestępstw................42

Rozdział 3. Kara.................. 44

I. Istota kary.................. 44
II. Terminologia................. 45
III. Celekary................... 45
IV. Podziały kar.................. 47
V. System kar.................. 50

1. Kara śmierci, s. 50. 2. Kary cielesne, s. 51. 3. Kary na czci, s. 52. 4. Kary na wolności, s. 53. 5. Kary majątkowe, s. 34.,

VI. Analogia i kary arbitralne.............56
VII. Równość wobec kary...............58
VIII. Okoliczności łagodzące i obciążające.........59

I. Miody wiek, s. 60. 2. Skrucha, s. 61. 3. Zdanie się na laskę rady miejskiej, s. 61. 4. Mała szkodliwość czynu i przebaczenie pokrzywdzonego, s. 61. Recydywa, s. 61. 6. Popełnienie prze­stępstwa w określonym miejscu lub czasie, s. 62. 7. Przyłapanie na gorącym uczynku, s. 62.

IX. Zbieg kar..................63
X. Zamiana kar.................64
XI. Wygaśnięcie i wyłączenie kary............65
1. Śmierć skazanego, s. 65. 2. Niewystąpienie pokrzywdzone­go ze skargą, s. 65. 3. Prawo łaski, s. 66. 4. Prawo azylu, s. 67.
5. Ugoda stron, s. 67,- 6. Przedawnienie skargi, 68.

Rozdział 4. Część szczególna..............70

I. Systematyka przestępstw.............70
II. Rodzaje przestępstw...............75

1. Przestępstwa religijne, s. 75.

1.1. Bluźnierstwo, s. 76.

1.2. Czary, s. 76.

1.3. Krzywoprzysięstwo, s. 78,

2. Przestę­pstwa polityczne, s. 80. 2.1. Bunt przeciwko władzy zwierzch­niej, s. 81. 2.2, Wystąpienie przeciwko radzie miejskiej, s. 82. 2.3.Nieposłuszeństwo wobec zarządzeń rady miejskiej, s. 82. 2.4. Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, s. 85. 2.5. Przestępstwa urzędnicze, s. 87.

3. Przestępstwa prze­ciwko pokojowi publicznemu, s. 89. 3.1. Najście domu, s. 90. 3.2. Rozbój na drodze publicznej, s. 90. 3.3. Wróżda, s. 90. 3.4. Podpalenie, s. 91.

4. Przestępstwa przeciwko życiu i zdro­wiu, s. 92. 4.1. Zabójstwo i jego formy szczególne, s. 93. 4.2. Uszkodzenie ciała, s. 98.

5. Przestępstwa obyczajowe, s. 101. 5.1. Cudzołóstwo i bigamia, s. 102. 5.2. Kazirodztwo, s. 104. 5.3. Zgwałcenie i porwanie, s. 104. 5.4. Sodomia i pederastia s. 106. 5.5. Prostytucja i stręczycielstwo, s. 106.

6. Przestępstwa przeciwko mieniu, s. 108. 6.1. Kradzież i jej formy szczególne, s. 109. 6.2. Rabunek, s. 114. 6.3. Przywłasz­czenie, s. 115.

7. Fałszerstwa, s. 116. 7.1. Fałszowanie doku­mentów, s. 117. 7.2. Fałszowanie monety, s. 118. 7.3. Fałszo­wanie miar i wag, s. 119. 7.4. Oszustwo, s. 119. 7.5. Lichwa, s. 121. 7.6. Bankructwo, s. 122. 7.7. Kary za fałszerstwa, s. 123. 8. Przestępstwa przeciwko czci, 125.

Wnioski końcowe................. 130
Wykaz skrótów.................. 136
Bibliografia................... 137
Streszczenie (Zusammenfassung).......... 146