 |
|
POLSKA MUZYKA RELIGIJNA
— MIĘDZY EPOKAMI I KULTURAMI
pod redakcją
KRYSTYNY TUREK
i
BOGUMIŁY MIKI
wyd. Katowice 2006 , stron 205, rys., summ., Zsfg.,
oprawa miękka foliowana, format ok. 17 cm x 24 cm
Nakład tylko : 300 + 50 egz. !!!
Z notatki wydawniczej :
Książka opisuje szeroko pojętą muzykę religijną, rozwijającą się w różnych epokach,
gatunkach, stylach czy nurtach. Przynosi informacje o repertuarze religijnym istniejącym w dawnej muzyce polskiej,
o wykorzystywanych dawniej i współcześnie śpiewnikach religijnych, o pielęgnowanych w polskiej tradycji
obrzędach religijnych, którym towarzyszy muzyka. W pracy zaprezentowany został także
współczesny repertuar koncertowy, powstały z inspiracji religijnych,
przeznaczony do wykonywania przez zespoły zarówno instrumentalne, jak i wokalne.
WPROWADZENIE :
„Jestem bardzo głęboko przekonany — mówi ksiądz prof. dr hab. Jerzy Szymik — że relacja między chrześcijaństwem
a kulturą jest relacją wzajemną, zwrotną. Tak chrześcijaństwo kulturze, jak kultura chrześcijaństwu mają sobie bardzo wiele
do zaoferowania. [...] Chrześcijaństwo potrzebuje kultury po to, by się wyrazić. [...] Ale jest też odwrotnie: kultura
potrzebuje chrześcijaństwa, żeby być sobą, czyli kulturą właśnie. Jestem przekonany, że bez treści duchowych,
nieustannie otrzymywanych od chrześcijaństwa, kultura wyjałowieje".
Słowa te wydają się trafnym mottem dla niniejszego zbioru przynoszącego teoretyczną refleksję nad polską muzyką religijną.
Muzyka bowiem jako szczególny przejaw kultury (czy to wysokiej, artystycznej czy ludowej) od wieków czerpała
i nadal czerpie swe impulsy z chrześcijaństwa, z wartości przez nie oferowanych, z owych przebogatych treści duchowych.
Równocześnie — właśnie jako swoisty przejaw kultury — stawała się dobitnym wyrazem tych chrześcijańskich idei, ich trafną ekspresją.
Muzyka i chrześcijaństwo, muzyka i religijność podnoszą się więc wzajemnie, ubogacają się sobą.
Dlatego pewnie wspólny obszar odkrywczy tych odrębnych zakresów tematycznych nieustannie dostarcza impulsów do rozważań,
do wymiany myśli w gronie przedstawicieli różnorakich środowisk naukowych.
Tym samym poznawcza płodność omawianego pola badawczego bynajmniej nie maleje, a wręcz przeciwnie: rośnie.
Prezentowany tom stanowi rezultat przemyśleń i badań prowadzonych nad polską muzyką religijną z wielorakich perspektyw:
muzykologicznej, historycznej, analitycznej, etnomuzykologicznej, folklorystycznej i socjologicznej.
Zawiera on piętnaście studiów, traktujących szeroko o polskiej religijności, przejawiającej się w sztuce dźwięków,
zgodnie z założeniami tematycznymi zbioru, żeby ową polską muzykę religijną umiejscowić właśnie pomiędzy epokami i kulturami.
Tom rozpoczyna tekst Aleksandry Patalas (Między sacrum a profanum. O dyskusji wokół pojęcia „styl kościelny"
w pismach teoretycznych Marka Scacchiego), prezentujący myśl teoretyczną Marca Scacchiego — XVlI-wiecznego
kapelmistrza na dworze króla Władysława IV, a potem Jana Kazimierza — w której znalazły odbicie dyskusje
o możliwości przenikania się elementów gatunków muzyki świeckiej i religijnej, toczące się w nawiązaniu do postanowień
Soboru Trydenckiego.
Ksiądz Tadeusz Przybylski (Polska muzyka kościelna od końca XVIII do początku XX wieku) obszerniej natomiast charakteryzuje
polską muzykę Kościoła katolickiego, uwzględniając jej przemiany zachodzące wskutek przyczyn politycznych,
wyznaniowych czy wpływów reformatorskich w ciągu 200 lat.
Na zbiorze pieśni galicjanki Agaty Michaleckiej, która w wieku XIX w modelowy wręcz sposób połączyła w nich religijność
z patriotyzmem, koncentruje się Magdalena Stawowy (Śpiewnik religijny Agaty Michałeckiej z 1875 roku jako przykład
kobiecej twórczości muzycznej). Zbiór, będący przykładem twórczości typowo amatorskiej (zarówno pod względem muzyki,
jak i poezji), stanowi interesujący przyczynek do badań z zakresu historii muzyki i czytelny ślad wpływów,
jakim ulegał gust muzyczny kompozytorek owego okresu.
Ksiądz Antoni Reginek (Twórcy pieśni kościelnych na Górnym Śląsku w XX wieku — na podstawie repertuaru
„Śpiewnika kościelnego archidiecezji katowickiej") szczegółowo przedstawia sylwetki trzech — spośród piętnastu
— twórców pieśni Śpiewnika kościelnego archidiecezji katowickiej. Informacje o ich życiu i działalności to interesujące
świadectwo aktywności śląskich muzyków w dziedzinie krzewienia muzyki kościelnej.
Wyniki własnych badań nad założeniami teoretycznymi i praktyką wykonawczą muzyki liturgicznej w największym
sanktuarium maryjnym w Piekarach prezentuje ksiądz Wiesław Hudek (Muzyka liturgiczna w sanktuarium piekarskim 1925—2000).
Badania obejmujące 75 lat działalności sanktuarium oparte zostały w głównej mierze na archiwach kościelnych,
a rezultat poszukiwań dowiódł iż piekarska świątynia stanowiła w omawianym okresie ośrodek szczególnej troski o muzykę
liturgiczną. W krąg nieco innej, bo etnomuzykologicznej, tematyki wprowadza nas tekst Arlety Nawrockiej-Wysockiej
(Śpiewy religijne społeczności katolickich i protestanckich w zbiorach Instytutu Sztuki PAN). Autorka charakteryzuje pieśni
religijne przechowywane w archiwum Instytutu Sztuki PAN. Mieszany charakter tego zasobu zachęca do dokonywania porównań,
ukazywania odrębności, ale także wzajemnych wpływów pomiędzy repertuarem społeczności katolickich i protestanckich.
Interesującym dopełnieniem badań etnomuzykologicznych jest również artykuł Piotra Dahliga (Przyczynek do badań ludowych
śpiewów religijnych. Pasja chorałowa na Spiszu), który koncentruje się na omówieniu pasyjnego śpiewu w Krempachach na Spiszu.
Ukazuje on twórcze przeplatanie się pieśni słowackich i polskich, co wzmaga przeżycie religijne w tej szczególnej wspólnocie terytorialnej.
Krystyna Turek (Polska pieśń nabożna na Górnym Śląsku w ocenie Jana Kudery) skupia się na ważnej publikacji księdza Jana Kudery,
pisarza, historyka, działacza narodowego i oświatowego na Śląsku. Ta pionierska praca o górnośląskiej pieśni religijnej
stanowi cenne źródło wiedzy o tradycjach wydawniczych i kulturze religijnej XIX wieku, co Autorka przekonująco dowodzi.
W czasy nam współczesne, wraz z całą ich złożonością i wszystkimi rozterkami przeżywanymi przez wrażliwego muzycznie człowieka
religijnego, wprowadza nas tekst księdza Stanisława Ziemiańskiego (Pieśni i piosenki religijne). Autor dokonuje tu
znakomitego rozróżnienia pomiędzy pieśniami i piosenkami religijnymi w zakresie takich elementów, jak: melodia, rytmika, teksty.
Zwraca ponadto uwagę na czas i miejsce wykonywania tych różnych utworów składających się na szeroko pojęty repertuar
śpiewów religijnych. Obecnością elementów sakralnych we współczesnej artystycznej muzyce polskiej zajmuje się
Kinga Kiwała (Elementy sakralne w wybranych utworach polskich kompozytorów współczesnych). Autorka wskazuje na rolę łaciny
i źródeł liturgicznych, momenty epifaniczne i użyte środki muzyczne, wreszcie na sposoby budowania czasu i przestrzeni sakralnej
w Beatus vir H.M. Góreckiego, Te Deum K. Pendereckiego oraz Hymnus pro gratiarum actione R. Palestra.
Bogumiła Mika („Psalmy Dawida" Edwarda Bogusławskiego) uwagę swoją koncentruje na cyklicznej kompozycji E. Bogusławskiego
zatytułowanej Psalmy Dawida. Jej tekst dostarcza informacji na temat szeroko rozumianego gatunku psalmu i inspiracji
czerpanych z owej poezji psalmowej we współczesnych kompozycjach polskich. Autorka analizuje też najistotniejsze elementy muzyczne
służące w muzyce Bogusławskiego podkreśleniu ładunku znaczeniowego i emocjonalnego zawartego w wybranych przez niego
fragmentach starotestamentalnych Psalmów Dawida.
Na temat sposobów interpretacji średniowiecznej sekwencji Stabat Mater w polskiej muzyce współczesnej pisze Renata Borowiecka
(Sekwencja „Stabat Mater" w interpretacji muzycznej kompozytorów Szkoły Krakowskiej: Macki, Penderecki. Bujarski).
Autorka zatrzymuje się nad relacją słowa do dźwięku w trzech wybranych kompozycjach, w interesujący sposób dowodząc
odmienności języka muzycznego, formy i ekspresji owych opracowań sekwencji — powstałych przecież w podobnym czasie
i tym samym miejscu. Agnieszka Draus (Krąg infernalny i niebiański w „Raju utraconym". Milion a Penderecki i Fry)
z kolei wprowadza nas w tematykę biblijną (stworzenie świata i człowieka oraz jego upadek i wygnanie z Raju),
której literacką interpretację dał angielski poeta John Milion, a współcześnie opracował libretto wraz z Christopherem Frym
Krzysztof Penderecki. W latach 1975—1978 powstało w ten sposób dzieło sceniczne określane gatunkowo jako
sacra rappresentazione, którego wnikliwej analizie poświęcony jest omawiany tekst.
Sposoby opracowania Bogurodzicy, jednej z najstarszych polskich pieśni religijnych, przez dwóch śląskich twórców
Józefa Świdra (w jego Ewokacjach na fortepian i orkiestrę smyczkową) oraz Ryszarda Gabrysia (Preambulum na organy)
omawia Anna Kochańska („Bogurodzica" w utworach instrumentalnych J. Świdra i R. Garysia).
Tom kończy tekst Doroty Susuł (Muzyka religijna w ramach XII Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich „Confiteor"),
która przedstawia kompozycje religijne prezentowane podczas XII Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich „Confiteor".
Opisywany repertuar Autorka poprzedza notami biograficznymi jego twórców.
Bogactwo prezentowanej w niniejszym zbiorze tematyki dowodzi niezbicie potrzeby podejmowania refleksji badawczej
nad wzajemnymi zależnościami między religią a muzyką. Różnorodność ujęć prezentowanych w zebranych tekstach
świadczy o głęboko zakorzenionej w człowieku potrzebie doświadczania sacrum.
Mamy nadzieję, że adresatami tomu okażą się nie tylko muzykolodzy, teolodzy czy badacze obu dyscyplin naukowych
(muzyki i religii), ale też ci wszyscy, którym religijność i wartości z nią związane są nieobce, którzy pragną
prześledzić losy polskiej muzyki religijnej, toczące się szeroko — jak głosi tytuł książki — właśnie między epokami i kulturami.
Krystyna Turek, Bogumiła Mika
SPIS TREŚCI :
Wprowadzenie
Aleksandra Patalas
Między sacrum a profanum. O dyskusji wokół pojęcia „styl kościelny" w pismach teoretycznych Marka Scacchiego
Tadeusz Przybylski SDB
Polska muzyka kościelna od końca XVIII do początku XX wieku
Magdalena Stawowy
Śpiewnik religijny Agaty Michałeckiej z 1875 roku jako przykład kobiecej twórczości muzycznej
Ks. Antoni Reginek
Twórcy pieśni kościelnych na Górnym Śląsku w XX wieku (na podstawie repertuaru Śpiewnika kościelnego archidiecezji katowickiej)
Ks. Wiesław Hudek
Muzyka liturgiczna w sanktuarium piekarskim 1925—2000
Arleta Nawrocka-Wysocka
Śpiewy religijne społeczności katolickich i protestanckich w zbiorach Instytutu Sztuki PAN
Piotr Dahlig
Przyczynek do badań ludowych Śpiewów religijnych. Pasja chorałowa na Spiszu
Krystyna Turek
Polska pieśń nabożna na Górnym Śląsku w ocenie Jana Kudery
Stanisław Ziemiański SJ
Pieśni i piosenki religijne
Kinga Kiwała
Elementy sakralne w wybranych utworach polskich kompozytorów współczesnych
Bogumiła Mika
Psalmy Dawida Edwarda Bogusławskiego
Renata Borowiecka
Sekwencja Stabat Mater w interpretacji muzycznej kompozytorów Szkoły Krakowskiej: Machl, Penderecki, Bujarski
Agnieszka Draus
Krąg infernalny i niebiański w Raju utraconym. Milton a Penderecki i Fry
Anna Kochańska
Bogurodzica w utworach instrumentalnych Józefa Świdra i Ryszarda Gabrysia
Dorota Susuł
Muzyka religijna w ramach XII Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich „Confiteor"
KAŻDY OFEROWANY EGZEMPLARZ JEST SPRAWDZANY
W CELU WYKLUCZENIA EWENTUALNYCH
DEFEKTÓW DRUKARSKICH !
ZAPRASZAM DO PRZEJRZENIA OFERTY KSIĘGARNI E-KODEKS
NA AUKCJACH ALLEGRO !!!
W przypadku dodatkowych pytań proszę przesłać wiadomość.
|
|
|
|
|
|
