Zamieszczone w tym tomie eseje obejmują pięć ostatnich wieków naszych dziejów. Na czoło wysuwa się tu kwestia stosunków polsko-rosyjskich, zwłaszcza zaś sprawa obchodów nowego święta narodowego, jakim w Rosji stał się 4 listopada, czyli dzień kapitulacji polskiej załogi Kremla w 1612 roku. Osobne dwa działy ukazują historyczne korzenie i tradycje bolączek społecznych, po dziś dzień dających się nam we znaki, a mianowicie korupcji i emigracji, szczególnie zarobkowej. Na przykładzie "kłopotów z królem" autor stara się przedstawić stosunek do władzy mieszkańców państwa, w którym opozycja polityczna zawsze była uważana za cnotę obywatelską, a cenzura - za instytucję zaslugującą na likwidację. Tak się też stało, nadal jednak istnieje cenzura "narodowa", czyli presja opinii społecznej idealizującej naszą przeszłość. Cenzura ta wpływa na kształt życiorysów polskich bohaterów narodowych, tych prawdziwych i tych legendarnych, oraz na kult, jakim bywają otaczani.