W naszych ogrodach rośnie mnóstwo roślin, których widok cieszy oczy, uspokaja, oddziela od hałasu miasta, chroni przed słońcem i wzrokiem cie­kawskiego sąsiada. Kwitnące rośliny - oprócz typowo wzrokowych doznań - działają na nasze powonienie, czyniąc przebywanie w ogrodzie niebywałą przyjemnością. Rośliny ozdobne stanowią również bardzo istotny element środowiska naturalnego. Kwiaty są pożytkiem dla pszczół i innych owadów, a w koronach drzew ptaki wiją swoje gniazda. Wszyscy chcielibyśmy, aby taki właśnie był nasz ogród - piękny, zielony, pachnący, cieszący oczy i dusze. Często jednak bywa zupełnie inaczej - liście żółkną, kwiaty usychają i przedwcześnie opadają. Pojawia się wiele objawów wskazujących na to, że rośliny zaczynają chorować.

Przyczyn chorób roślin jest wiele i składają się nań zarówno czynniki nieinfekcyjne, infekcyjne, a także błędy człowieka: źle zdiagnozowana choroba, nieodpowiednio dobrany środek ochrony roślin, sposób wykonania zabiegu, stężenie preparatu, nieprawidłowo działający opryskiwacz itd.

Jak uniknąć tych wszystkich błędów?

Jak prawidłowo określić przyczynę choroby?

Jak wy­konać prawidłowo zabieg, aby był skuteczny i bezpieczny?

Jaki wybrać opry­skiwacz?

Na tak postawione pytania ma odpowiedzieć niniejsza książka.

Książka skierowana jest zarówno do tych osób, które zaczynają swoją przygodę z ogrodem lub działką, jak i tych, które już dłuższy czas zajmują się hobbystycznie uprawą roślin. Kieruję ją również do sprzedawców środ­ków ochrony roślin, społecznych instruktorów działkowych, pracowników firm zajmujących się pielęgnacją terenów zieleni, a także do uczniów szkół rolniczych oraz studentów kierunków rolniczych i ogrodniczych, którzy chcą poszerzyć swoją praktyczną wiedzę z zakresu ochrony roślin. Moim zamierzeniem jest przekazanie wiedzy - opartej na doświadczeniu zarówno merytorycznym, jak i praktycznym, zdobywanym od kilkunastu lat podczas pracy w ochronie roślin - w sposób jak najbardziej prosty i czytelny. Mam nadzieje, że po przeczytaniu książki czytelnik będzie efektywniej radził so­bie z chorobami i szkodnikami występującymi w ogrodach i na działkach.

Spis treści

Wstęp   5

1.  Przyczyny chorób roślin   6

1.1. Czynniki abiotyczne   8

1.2. Czynniki biotyczne    17

2.  Postępowanie diagnostyczne w ochronie roślin   23

2.1. Uwzględnianie czynników abiotycznych  24

2.2. Uwzględnianie czynników biotycznych  26

2.3. Określanie przyczyny choroby    35

2.4. Próg szkodliwości i wybór metody ochrony roślin    36

2.4.1. Metody agrotechniczne   36

2.4.2. Metody mechaniczne  37

2.4.3. Metody fizyczne   38

2.4.4. Metody biologiczne   38

2.4.5. Metoda integrowana - kompleksowe podejście do problemu  42

3.  Metoda chemiczna ochrony roślin   43

3.1. Bezpieczne stosowanie środków ochrony roślin   45

3.2. Mechanizmy działania środków ochrony roślin  48

3.2. l. Środki grzybobójcze (fungicydy)   49

3.2.2. Środki przeciwko szkodnikom (zoocydy)   50

3.2.3. Środki chwastobójcze (herbicydy)   50

3.3. Opryskiwacze  51

3.4. Warunki skutecznego działania środków ochrony roślin   56

3.5. Środki ochrony roślin zalecane w ogrodach przydomowych i na działkach  57

3.5.1. Oleje i mydła owadobójcze   57

3.5.2. Fungicydy biotechniczne   58

3.5.3. Czy preparaty wykonywane samodzielnie są bezpieczne?   58

4.  Najczęściej występujące w ogrodach choroby i szkodniki  60

4.1. Choroby roślin sadowniczych   60

4.1.1. Choroby liści  60

4.1.2. Choroby owoców i pędów  67

4.2. Choroby warzyw   71

4.3. Choroby i szkodniki roślin ozdobnych   76

4.3.1. Choroby i szkodniki iglaków  76

4.3.2. Choroby i szkodniki drzew i krzewów liściastych   78

4.3.3. Choroby i szkodniki różaneczników  80

4.3.4. Choroby i szkodniki róż   81

4.3.5. Choroby i szkodniki roślin balkonowych  83

4.3.6. Choroby i szkodniki roślin doniczkowych   85

4.4. Szkodniki wielożerne w ogrodach i metody ich zwalczania   87

5.   Środki ochrony roślin zalecane do stosowania w ogrodach przydomowych i działkowych   95