Obecnie zioła znajdują szerokie zastosowanie w lecznictwie i kosmetyce, zarówno do zabiegów zewnętrznych jak i wewnętrznych. Zioła z powodzeniem stosowane są w leczeniu rozmaitych chorób i dolegliwości, m.in. w chorobach skóry, układu pokarmowego, moczowego, nerwowego, oddechowego. Swą skuteczność zawdzięczają zawartości wielu cennych związków, z których najważniejsze to:
Niepokalanek pospolity 50g – Vitex agnus-castus L.,
z rodziny werbenowatych – Verbenaceae – pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego i Azji Środkowej. Jest krzewem dorastającym do 5 m wys. W Polsce panują zbyt ostre zimy, aby przetrwała, dlatego wymarza, szczególnie nadziemna część. Może odrastać od korzenia, jednak przez to nie osiąga dużych rozmiarów. Może nie zdążyć zakwitnąć i owocować przed zimną jesienią. Konieczne jest okrywanie niepokalanka na zimę.
Niepokalanek roztarty wydziela korzenny zapach. Liście dłoniastozłożone, 5-7-listkowe. Listki długości do 10 cm, zaostrzone, lancetowate. Kwiaty drobne, wonne, fioletowe, różowe, rzadko białe, zebrane w kłosokształtne kwiatostany. Kielich dzwonkowaty, 5-ząbkowy, do 1,5 mm długości. Korona lejkowata, asymetrycznie 2-wargowa, długości do 9 mm, na zewnątrz owłosiona. Warga dolna 3-łatkowa; warga górna – 2-ząbkowa. Pręcików 4. Owocem jest pestkowiec, kulisty, mięsisty, czerwono-czarny, o korzennym, ostrym smaku. W Południowej Europie kwitnie od czerwca do września. Rośnie nad brzegami rzek i zbiorników wodnych, preferuje tereny wilgotne, a nawet podmokłe. Uprawiany również jako krzew ozdobny oraz do celów leczniczych. Wysuszone i rozdrobnione owoce są cenną przyprawą.
Nalewka z owoców niepokalanka – Tinctura Agni casti 1:5 na alkoholu 65-70%: 3-5 ml 2 razy dziennie.
Oficjalnym surowcem zielarskim jest owoc niepokalanka – Fructus Agni casti, zebrany jesienią i wysuszony w temp. pokojowej. Z owoców sporządzany jest wyciąg płynny i suchy. Suche owoce można zażywać po sproszkowaniu w dawce 250-500 mg 1-2 razy dziennie. Na rynku są dostępne preparaty oparte na wyciągach standaryzowanych na zawartość glikozydów irydoidowych lub diterpenów.
Działanie:
- dopaminergiczne (receptory D2)
- estrogenne (receptory alfa i beta)
- zmniejsza wydzielanie prolaktyny
Wskazania:
- nadmierny poziom prolaktyny
- nieregularne miesiączkowanie wywołane nadmiernym uwalnianiem prolaktyny
- zespół napięcia przedmiesiączkowego
- bóle piersi
- klimakterium
- trądzik prolaktyno-zależny
Składniki aktywne surowca: glikozydy irydoidowe (agnuzyd do 0,5%; aukubina), diterpeny labdanowe (rotundifuran do 0,3%, klerodadienol); garbniki, flawonoidy (luteolina, kastycyna do 0,2%, penduletyna, chrysosplenol, izowiteksyna, orientyna), tłuszcze (olej tłusty); olejek eteryczny bogaty w alfa-pinen, beta-felandren, sabinen, 4-terpineol, beta-kariofilen, germakran B).
