W „Pieśniach” Jan Kochanowski wyłożył całą swoją filozofię życiową. Zarówno w utworach o tematyce biesiadnej, jak i filozoficzno-refleksyjnej czy patriotyczno-obywatelskiej, poeta jawi się jako piewca humanizmu, głęboko wierzący w harmonię świata i człowieka.

Jedną z najbardziej charakterystycznych, oddających ducha filozofii stoickiej pieśni, jest utwór „Nie porzucaj nadzieje”. Autor daje tu receptę na szczęśliwe i spokojne życie, niepozbawione zarówno goryczy, jak i radości. Już w pierwszych słowach:

„Nie porzucaj nadzieje,
Jakoć się kolwiek dzieje”

namawia do spokoju, cokolwiek by napotkało człowieka. Kochanowski nawiązuje do filozofii starożytnych myślicieli: Marka Aureliusza, Cycerona, Arystotelesa. Tłumaczy, że los jest odmienny, przynosi na przemian dobro i zło. Jest to naturalny proces, tak samo, jak naturalna jest zmiana pór roku. Po zimie zawsze nastaje wiosna, tak jak po rozpaczy – szczęście, co odzwierciedlają słowa pieśni:

„Nic wiecznego na świecie:
Radość się z troską plecie”

„Wszystko płynie”, wszystko się zmienia i nie ma nic trwałego. Jedyną odpowiednią postawą człowieka jest zachowanie spokoju i umiaru. Z jednakowym dystansem powinien on przyjmować sukcesy, jak i ponoszone porażki.

Polski humanista podkreśla zasadę, że „Fortuna kołem się toczy” i nigdy nie można przewidzieć, co komu przyniesie. Filozofia „złotego środka” ma według niego polegać na umiarze. Na zachowaniu równowagi pomiędzy skrajnościami, jednakowym podchodzeniu do tego, co przynosi los. Powstrzymanie emocji to jedna z zalet szczęśliwego człowieka:

„Lecz na szczęście wszelakie
Serce ma być jednakie”

Pogoda ducha, cnoty godności i mądrości to jedyne co może pomóc w zniesieniu szyderczej Fortuny. Ważna jest przede wszystkim świadomość odmienności losu, która pozwala głęboko wierzyć, że po chwilach goryczy nastąpi czas wesela.

Połączeniem filozofii starożytnych z chrześcijaństwem są ostatnie słowa pieśni:

”Siła Bóg może wywrócić w godzinie;
A kto mu kolwiek ufa, nie zaginie.”

Jan z Czarnolasu ostateczną pociechę i ostoję w zmiennym świecie dostrzega w wierze. Zaufanie do Boga, obok stoickiej filozofii, może pomóc przetrwać nawet najtrudniejsze chwile.

W pieśni „Nie porzucaj nadzieje” Kochanowski w prosty, kunsztowny literacko sposób przedstawił model humanistycznego widzenia świata. Przedstawił swoją stoicką postawę, która zmienić się miała w obliczu prywatnej tragedii – śmierci ukochanej córeczki.