PAU Kraków 1994
274 str., 32 zdj., wys. 24 cm
stan dobry



SPIS TREŚCI
Ryszard Łużny - PRZEDMOWA.................... 5
Część pierwsza: RODZINA.................... 9
Krzysztof Stopka - Historyczne początki rodu Szeptyckich............ 11
Jan Kazimierz Szeptycki - W kręg rodziny Szeptyckich........... 17
Elżbieta z Szeptyckich Weymanowa - Leon i Jadwiga Szeptyccy wobec osoby i dzieło
metropolity Andrzeja Szeptyckiego.................. 25
Anna Szeptycka - Fragmenty listu do o. Jacka Woronieckiego. OP........ 35
ks. Tadeusz Fedorowicz - Moje wspomnienia o ś.p. Księdzu Metropolicie Andrzeju
Szeptyckim........................... 39
Część druga: CZASY...................... 41
Andrzej A. Zięba - W sprawie genezy decyzji Romana Szeptyckiego o zmianie obrządku. 43
Jarosław Hnatiw - Parafia przyłbicka w latach dzieciństwa Romana Szeptyckiego . . 65 Andrew Sorokowski - Z dziejów przemian mentalności greckokatolickiego duchowieństwa
parafialnego w Galicji. 1[zasłonięte]900-19.................. 69
Oleg Łatyszonek - Unia a białoruski ruch narodowy od połowy XVIII do połowy XX w. 75
Andrzej Vincenz - Stanisław Vinecnz w kręgu metropolity Andrzeja Szeptyckiego. . . 91
Część trzecia: DZIEŁO I DZIEDZICTWO.............. 97
s. Sofia Senyk, OSBM - Duchowy aspekt życia i działalności metropolity Andrzeja
Szeptyckiego.......................... 99
Stanisław Stępień -Stanowisko metropolity Andrzeja Szeptyckiego wobec zjawiska terroru
politycznego.......................... 109
Andrii Krawchuk - Metropolita Szeptycki wobec politycznego zaangażowania kleru
greckokatolickiego w Galicji, 1[zasłonięte]900-19............... 123
John-Paul Himka - Metropolita Andrzej Szeptycki wobec zagadnienia reformy wyborczej.
1[zasłonięte]905-19.......................... 143
Maria Klachko - Podróż metropolity Szeptyckiego do Zachodniej Europy i Ameryki
w latach 1[zasłonięte]920-19....................... 155
Maciej Mróz - Unijne plany metropolity Szeptyckiego w Rosji i Polsce w latach 1917-
1922........................... 169
Mirosława Papierzyńska-Turek - Metropolita Andrzej Szeptycki wobec prawosławia.
1[zasłonięte]918-19.......................... 181
ks. Tadeusz Śliwa - Kontakty metropolity Szeptyckiego ze Stolicą Apostolską w okresie
II wojny światowej w świetle „Actes et documents du Saint Siege relatifs a la
seconde guerre mondiale"..................... 191
Iwan Hirnyj - Moje Świadectwo..................... 207
Część czwarta: ARCHIWALIA.................. 211
Orest J. Maciuk - Archiwum metropolity Szeptyckiego we Lwowie........ 213
Borys Gudziak - Metropolita Szeptycki i ks. Slipyj: dzieje korespondencji...... 217
ks. Josyf Slipyj - List do metropolity Andrzeja Szeptyckiego.......... 225
Tetjana M. Sztankowa — Dokumenty Archiwum Historycznego we Lwowie odnoszące się
do kontaktów metropolity Szeptyckiego z Żydami. . ......... 229
Aneks........................... 237
Andrzej A. Zięba - Krakowska konferencja na temat metropolity Szeptyckiego na tle
dotychczasowego dorobku naukowego................. 239
J. E. ks. bp Basil H. Losten - Słowo do uczestników konferencji......... 249
Chronologia życia metropolity Andrzeja Szeptyckiego ......... 253
Noty o autorach....................... 259
Indeks........................... 261
RYSZARD ŁUŻNY
PRZEDMOWA
Dlaczego o Szeptyckim, dlaczego w Krakowie, dlaczego teraz właśnie? Takie, czy podobne pytania może i powinien sobie zadawać każdy, kto weźmie do ręki tę księgę Szeplycjańską, poświęconą głośnemu nazwisku, postaci znacznej w dwu­dziestowiecznej historii nie tylko kościelnej, ale ważnej również w dziejach poli­tycznych, narodowych, kulturowych naszej części Europy. Podobnie zresztą mógłby ktoś pytać przed czterema równo laty, dokładnie w dniach między 22 a 24 czerwca 1990 r.. takie same wątpliwości czy rozterki mogły nurtować tych krakowian, którzy zetknęli się z treścią ogłoszenia informującego o sesji naukowej pt. „Metropolita Andrzej Szeptycki a kultura duchowa narodów Europy środkowo-wschodniej", urzą­dzonej w historycznych pomieszczeniach obu krakowskich Akademii - Oddziału Polskiej Akademii Nauk oraz odradzającej się wówczas akurat, po 40 latach zawieszenia, Polskiej Akademii Umiejętności.
A pytania takie i wątpliwości mogły być wówczas tym bardziej zasadne, a nawet intrygujące czy zgoła bulwersujące, że była to niewątpliwie pierwsza, czy może jedna z pierwszych w tym środowisku naukowym impreza o takiej właśnie tematyce. Tematyce nie tylko historycznej, lecz także poruszającej kwestie ogromnie aktualne na przełomie lat 80/90, a przy tym kontrowersyjne, budzące wiele emocji i napięć w odbiorze społecznym. Konferencja odbywała się z jednej strony bez oficjalnych, urzędowych, bądź środowiskowych zezwoleń lub akceptacji, bez cenzuralnych ograniczeń oraz polityczno-ideologicznej kurateli, a z drugiej strony w poczuciu konieczności podjęcia tego właśnie lematu i w tym akurat momencie, zrozumienia jego aktualności i doniosłości dla współczesnego sposobu myślenia o sobie nawzajem i widzenia własnej, wspólnej historii obu narodów. Polaków i Ukraińców.
Dlaczego więc o Andrzeju Szeptyckim, arcybiskupie-metropolicie lwowskim, głowie ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego, synu rzymskokatolickich rodziców, dziecku Zofii Fredrówny, bracie generała wojsk polskich, który wbrew całej aktualnie
wyznawanej przez jego rodzinę kulturze etnicznej i religijnej wybrał, nawiązując tym do pierwotnych szesnastowiecznych korzeni własnego rodu, narodowość ruską, ob­rządek wschodni i stan mniszy w zakonie bazyliańskim? A więc tym samym wybrał także ojczyznę ukraińską, by uczynić dla niej. dla swego Kościoła i wiary wschodniej -grecko-bizantyjskiej i słowiańskiej zarazem, ale równocześnie i katolickiej - tak wiele w okresie największej dziejowej próby w całej jej dotychczasowej historii, biorącej swój początek od faktu kościelnej unii w Brześciu w r. 1596.
Dlatego, że to postać w duchowych dziejach krajów i narodów Europy środkowo­wschodniej w wieku XX wyjątkowa, a dla swego narodu, ze świadomego wyboru, i jego historii w okresie między dwiema wojnami światowymi mająca znaczenie pierwszorzędne, a przy tym osobowość niezwykła, uznana przez współziomków zaraz po śmierci jesienią 1944 r. za kandydata na ołtarze. A równocześnie jest to postać historyczna, która, w narosłej już bogatej literaturze przedmiotu i w świadomości ludzi, tak bezpośrednich świadków historii, jak i w potocznej opinii kilku już generacji społeczeństwa polskiego, ma stalus specyficzny. „Jego wizerunek - pisał przed kilku laty historyk krakowski. Andrzej A. Zięba, organizator tamtej sesji, a dziś redaktor tej właśnie książki - jaki dziś istnieje to pasjonujące dzieje stuletniego procesu rodzenia się i utrwalania pewnego mitu, ściśle związanego z komplikacjami stosunków polsko-ukraińskich tego czasu. Jednocześnie są to. nieomal tak samo stare, dzieje starań demitologizacyjnych".
Właśnie cele demitologizacyjne. chęć przeciwstawienia się wyobrażeniom ste­reotypowym przyświecały najpierw organizatorom sesji, a obecnie wydawcom sta­nowiącego jej pokłosie tomu. Chodziło nam o to, aby od strony tej jednej sprawy, szczegółowej wprawdzie, ale niezmiernie ważnej ze względu na rangę postaci i dramatyczne splątanie się w niej kwestii narodowych, politycznych i religijnych, rozpocząć przełom w traktowaniu przez obie strony, polską i ukraińską, najbardziej dramatycznych kart w naszej wspólnej dwudziestowiecznej historii.
Miało zaś to znaczenie tym istotniejsze wówczas, w latach 1[zasłonięte]988-19. w lalach drugiej Solidarności, przemian w Związku Radzieckim i w całym obozie komuni­stycznym, w okresie obchodów tysiąclecia chrztu Rusi Kijowskiej i kulminacji działań papieża-Słowianina na rzecz słowiańskiego Wschodu chrześcijańskiego i było potrzebne w Krakowie właśnie, gdyż byliśmy tu. w środowisku słowianoznawczym. bezpośrednio pod wrażeniem niedawnej, nieudanej próby wydania monotematycznego numeru miesięcznika „Znak". poswięconego w całości proble­matyce relacji Polska-Ukraina. Treść tego numeru spotkała się ze stanowczym sprzeciwem cenzury. Sprawa toczyła się i przebiegała dramatycznie na różnych szczeblach oficjalnych, stanowiąc nawet zagrożenie dla egzystencji czasopisma i ogółu stosunków Kościół-państwo. W rezultacie odwołań, uzgodnień, targów i ustępstw zakazany numer, aczkolwiek nigdy nie ukazał się w swej całościowej zaplanowanej postaci (rozszedl się tylko nielegalnie w postaci rozmnożonych odbitek korektowych), rozparcelowany został na poszczególne części drukowane w kilku ratach w poszczególnych zeszytach i rocznikach, przy czym wśród tych pozycji.
które do końca nie mogły uzyskać prawa druku (ogłoszono je dopiero po likwidacji Urzędu Kontroli Publikacji i Widowisk), były właśnie teksty źródłowe, listy i opra­cowania wiażące się z osobą metropolity Szeptyckiego oraz z jego działalnością jako hierarchy kościelnego i polityka w okresie II wojny światowej.
Istotne znaczenie miał wówczas nie tylko moment. w którym podjęto pomysł zorganizowania tego rodzaju sesji naukowej, ale także to, kto i gdzie stworzył warunki, że impreza laka - w której wzięli udział naukowcy z różnych stron świata, by niezależnie od doświadczeń ideowych, rozmaitości warsztatów, odmienności narodowych czy światopoglądowych opcji przedstawić i skonfrontować własne przemyślenia, wyniki badań czy wnioski waloryzujące - mogła się odbyć ku pożytkowi intelektualnemu uczestników, a także przymnożeniu prawdy w danej dziedzinie wiedzy. Otóż całe przedsięwzięcie firmowała i zrealizowała - choć nie pod względem finansowym - Polska Akademia Nauk, oddział w Krakowie, poprzez swoją wyspecjalizowaną komisję naukową. Komisję Slowianoznawstwa.
Komisja ta od lat uwagę szczególną zwracała na sprawy wschodniosłowiańskie, poświęcając ich omawianiu szereg swych okresowych posiedzeń, a także, zwłaszcza w latach 80-tych, kilka specjalnych sesji wiążących się z takimi zgadnieniami, jak rok 1100—lecia śmierci arcybpa Metodego i aktualizująca się problematyka cyrylometodiańska, problemy kultury duchowej Słowian wschodnich na warsztatach polskich słowianoznawców czy unia brzeska i jej konsekwencje kulturowe dla narodów słowiańskich. Przez dwa lata. w r. 1989 i 1990, w obrębie działań lej komisji realizowała swoje odrębne zadania Podkomisja „Europa Słowian - przeszłość i dzień dzisiejszy", w sposób szczególny eksponująca zjawiska i problemy współczesnej, dzisiejszej rzeczywistości narodów słowiańskich.
Dziś. w cztery lata po tamtej konferencji, kiedy oddajemy do druku jej naukowe pokłosie, uzupełnione o nowe opracowania wzbogacające ówczesne nasze ujęcia i zredagowane na nowo z uwzględnieniem postępu badań w danej dziedzinie wiedzy, czynimy to już w jakże odmiennych warunkach ideowych, organizacyjnych i sytu­acyjnych. Koresponduje z tym co zaszło w sferze naszych wewnętrznych, krako­wskich warunków i możliwości naukowo-organizacyjnych, nowy jakościowo stan relacji polityczno-państwowych pomiędzy Polską i Ukrainą i całym naszym bliskim Wschodem słowiańskim oraz z gruntu odmienna sytuacja Kościoła greckokatolic­kiego. Przejawami tego ostatniego zjawiska były m.in.: objęcie stolicy metropolitalnej we Lwowie przez drugiego z kolei następcę Andrzeja Szeplyckiego, kard. Myrosława Lubacziwśkiego, przeniesienie szczątków pierwszego następcy, zmarłego w Rzymie po wypuszczeniu z więzień sowieckich i tytułującego się pod koniec życia palriarchą, kard. Josyfa Slipyja, odbywające się synody episkopatu ukraińskiego z Ukrainy i spoza jej granic, w tym także pierwszego po wielu latach ukraińsko-katolickiego biskupa przemyskiego z Polski, Iwana Martyniaka, odtworzenie sieci parafialnej i struktur diecezjalnych katolickich obrządku łacińskiego na Ukrainie wraz z objęciem katedry lwowskiej przez arcybpa Mariana Jaworskiego.
Tamtą, sprzed lat kilku, sesję naukową o oryginalnym, śmiałym jak na owe
czasy lemacie urządzaliśmy pod firmą Polskiej Akadamii Nauk. Dziś istniejąca nadal Komisja Słowianoznawstwa straciła swój dawny rozmach organizacyjny oraz szerokosć zainteresowań tematycznych. Nie widząc ani możliwości, ani konieczności (może zresztą w nowej sytuacji takowych już w ogóle nie ma) wychodzenia ku szerszej problematyce slowianoznawczej. ogranicza się wyłącznie do realizowania swoich podstawowych, regulaminowych zadań czysto filologicznej natury. Zresztą warunki i możliwości, jakie stwarza macierzysta Akademia swoim komisjom i ko­mitetom naukowym nic pozwalają na prowadzenie praktycznie żadnej działalności wydawnicznej. Trzeba było przeto znaleźć dla materiałów posesyjnych, czekających przez cztery lata lepszych czasów i odpowiednich możliwości organizacyjnych, jakieś całkiem nowe rozwiązanie wydawnicze.
Znaleźliśmy je w ramach Komisji Wschodnioeuropejskiej przy Polskiej Akademii Umiejętności. Istniejąca od wiosny r. 1993 i prowadząca odtąd ożywioną działalność Komisja ta rozpoczęła od obecnego roku wydawanie nowej serii wydawniczej, nazwanej Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej Polskiej Akademii Umiejętności. Mamy w niej zamiar wydawać przemiennie monografie całościowe o stosownej tematyce historycz­nej oraz historyczno-kulturowej - komisja działa bowiem na terenie obu pierwszych, humanistycznych wydziałów PAU: Filologicznego i Historyczno-Filozoficznego - oraz tomy prac zbiorowych o takim samym profilu, składające się głównie z prac naszych współpracowników, referowanych na comiesięcznych posiedzeniach Komisji. Nową serię rozpoczynamy naszą księgą Szeplycjańską, zredagowaną przez dra Andrzeja A. Ziębę. Jest pragnieniem nas obu, aby zapoczątkowała ona godnie tę nową krakowską inicjatywę słowianoznawczą. Chcielibyśmy tę dobrą, wartościową tradycję Komisji Słowianoznawstwa PAN przejąć, a zachowując - wzbogacić w innych już strukturach organizacyjnych, chociaż przy pomocy głównie tych samych specjalistów, znawców spraw słowiańskich, jakich mamy wielu w krakowskim środowisku naukowym, którzy się dotychczas tak kompetentnie i ofiarnie angażowali w podejmowane przedsięwzięcia badawcze oraz upowszechnianie wiedzy o narodach słowiańskich oraz ich kulturze.
Ufamy, że się nasze zamierzenie uda, że będzie miało należyty odbiór społeczny, tak w środowiskach profesjonalnych jak i szerszym kręgu ludzi daną problematyką zainteresowanych, że wreszcie nowa seria wydawnicza, podobnie jak sama Komisja Wschodnioeuropejska, której ta seria właśnie ma być organem, stanie się płaszczyzną spotkania i zgodnej współpracy tych reprezentantów nauk humanistycznych w Kra­kowie, filologów i historyków, znawców sztuki i etnologów, badaczy dziejów kultury i Kościoła, historyków kultury i myśli filozoficznej, którzy mają za obiekt swych zainteresowań i kompetencji zawodowych universum wchodnioeuropejskie, słowiańskie głównie, a którzy działają w obu niezależnie od siebie istniejących strukturach akademijnych, wciąż jeszcze usiłujących wypracować odpowiedni modus vivendi wzajemnego bytowania w tym samym środowisku naukowym.
Kraków, dnia 24 czerwca 1994 r.

Słowa kluczowe:

KOSZT WYSYŁKI:

- Niezależnie od ilości kupionych książek koszt wysyłki liczony jest tylko raz i wynosi:

- 7,50 polecony/paczka ekonomiczna

- 9.00 polecony/paczka priorytet

DODATKOWE INFORMACJE O WYSYŁCE I PŁATNOŚCI:

- Wysyłkę realizujemy 2 razy w tygodniu za pośrednictwem Poczty Polskiej

- Książki wysyłamy w bezpiecznych "bąbelkowych" kopertach

- Nie wysyłamy za pobraniem, za granicę, nie ma także możliwości odbioru osobistego

- Forma płatności: płatne z góry (zwykły przelew/Płacę z Allegro)

- W przypadku większej ilości zakupionych książek, prosimy o wpłatę w terminie 10 dni - niestety nie przetrzymujemy zakupionych książek "na później":)

KATALOG: