Jerzy Maternicki (ur. w 1935 r. w Warszawie) studia historyczne u-kończyl na Uniwersytecie Warszawskim w 1958 r., w 1966 r. uzyskał stopień doktora, a w 1971 r. — doktora habilitowanego. Od 1977 r. kieruje Zakładem Historii Historiografii i Dydaktyki Historii UW.
Ogłosił ponad 150 prac naukowych i popularnonaukowych, w tym następujące publikacje książkowe: Wstęp do badań historycznych (1960), Literatura piękna w nauczaniu historii (1963, wyd. 2, 1965), Szkolne kółka historyczne (1966), Literatura popularnonaukowa w nauczaniu historii (1968, wyd. 2, 1977), Warszawskie środowiska historyczne 1832— 1869 (1970), Dydaktyka historii w Polsce 1773—-1918 (1974), Idee i postawy. Historia i historycy polscy 1914—-1918 (1975), Polska dydaktyka historii 1918—1939 (1978), Kultura Historyczna daiona i współczesna (1979).
Jest także redaktorem i współautorem pracy zbiorowej Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX w. (1981).
Historiografia polska w okresi rozbiorów niezwykle głęboko zrosi się z życiem narodu, reagował wsze żywo na wszystko, co czyło jego aktualnej niedoli i t>** spektyw przyszłości [...]¦ Kraj by podzielony na trzy zabory: ros> pruski i austriacki, ale historio fia polska była jedna: właśnie ska. Fakt ten spowodował, iż zyskanie niepodległości w 191 nie zmieniło w sposób zasadti oblicza nauki historycznej. Re zentowala ona polską rację s od dawna, tak iż stosunkowo ko, bez wielkich wstrząsów, ir przekroczyć próg niepodległo kontynuować swoje dzieło s narodowi i — zarazem — wa ciom uniwersalnym, o których Śleli zawsze wielcy historycy



Wstęp



Praca mniejsza stanowi pierwszą część obszerniejszego zarysu syntetycznego poświęconego dziejom współczesnej historiografii polskiej; część druga obejmuje lata 1918—1945, część trzecia — okres Polski Ludowej (do 1980 r.). Zgodnie z charakterem opracowania autor skupił uwagę na głównych nurtach i tendencjach rozwojowych nauki historycznej reprezentowanych przez czołowych jej przedstawicieli; wśród postaci drugoplanowych, a także przedstawicieli nauk pokrewnych (historia literatury, sztuki, filozofii itd.) dokonano daleko idącego wyboru, uwzględniając jedynie te, które wniosły wkład do badań historycznych lub też odegrały aktywną rolę w toczonych przez historyków dyskusjach naukowych dotyczących zagadnień metodologicznych, a także oceny dziejów dawnej Rzeczypospolitej. Dotyczy to także tych filologów, prawników, ekonomistów, filozofów i pedagogów, którzy swoimi zainteresowaniami naukowymi ogarniali szersze zagadnienia historyczne.
Oddając tę pracę do druku, autor zdaje sobie sprawę z jej rozlicznych niedostatków, uwarunkowanych w dużym stopniu słabym zaawansowaniem badań nad historiografią okresu Młodej Polski. Najwięcej trudności przysporzyła mu systematyka zjawisk historiograficznych. Zrezygnowano z podziału historyków na szkoły „geograficzno-środowis-kowe", okazał się on bowiem zupełnie nieprzydatny dla analizy (i syntezy) przemian dokonujących się w historiografii polskiej w XX w. Przeprowadzone badania wykazały, iż nie było żadnej ,,nowej szkoły krakowskiej" ani też nowej warszawskiej czy lwowskiej. Szkoły „geograf iczno-śr odo wiskowe" zakończyły swój żywot w końcu XIX w., natomiast w XX w. zasadniczą rolę odgrywały kierunki badań oraz względy ideowo-polityczne i metodologiczne. Szczegółowa analizia wykazała, iż mamy tu do czynienia z trzema powiązanymi ze sobą, ale bynajmniej nie pokrywającymi się kryteriami. W rezultacie zastosowano podział wielopłaszczyznowy, różnicujący a) postawy metodologiczne, b) postawy ideowo-polityczne i związane z nimi zapatrywania na dzieje Polski i c) kierunki zainteresowań badawczych. W pierwszym wypadku mowa jest m.in. o historiografii „socjologizującej" i „historyzującej", w drugim o narodowodemokratycznej, niepodłegłościowo-socjalistycznej, konserwatywnej itd., w trzecim — o mediewistyce, naukach pomocniczych, historii społeczno-gospodarczej itp. Podział ten, jak każda próba
systematyki zjawisk historycznych, ma rzecz jasna charakter dyskusyjny i może ulec modyfikacji w toku dalszych poszukiwań.
Wyodrębniając kierunki badań, autor chciał uniknąć podziałów nazbyt drobiazgowych, zmuszających do kilkakrotnego omawiania twórczości jednego i tego samego historyka. Czasami, niestety, nie dało się tego uniknąć. Wielu historyków uprawiało dwie, a nawet więcej dziedzin, wypadało więc nieraz o nich mówić dwu- lub trzykrotnie. Wyjaśnienia wymaga, jak się wydaje, powiązanie historii wojskowości z badaniami nad wiekiem XIX. Nie jest to sprawą przypadku, historycy XIX w. najbardziej bowiem przyczynili się do wyodrębnienia się historii wojskowej jako odrębnego kierunku badań. O historii Kościoła mowa jest parokrotnie, w działach poświęconych mediewistyce, prawu i historii kultury. Sprawy kościelne omawiano na ogół w latach 1900— —1918 w powiązaniu z całokształtem procesu historycznego, zrezygnowano więc z tworzenia osobnego działu pod nazwą „Historia Kościoła". Skromny wówczas dorobek polskich badań w zakresie historii starożytnej uwzględniony został w odpowiednich działach „problemowych".
Przemiany dokonujące się w historiografii polskiej w-latach 1900— —1918 pozostawały w ścisłym związku z przeobrażeniami historiografii powszechnej. Autor wspomina o nich bardzo zwięźle, niemal równocześnie z niniejszą książką ma się bowiem ukazać obszerny podręcznik dziejów historiografii powszechnej przygotowany dla PWN przez Jerzego Serczyka. Wypada tedy łaskawego Czytelnika prosić, aby obie książki czytał równolegle. Pozwoli to na porównawcze widzenie spraw polskich i na ich prawidłową ocenę.
Integralną częścią opracowania jest zamieszczona na końcu książki obszerna, licząca ponad 1000 pozycji, bibliografia. W części osobowej uwzględnia ona blisko 270 historyków działających w latach 1900—1918; dla pozostałych (około 30), w tym niektórych uczniów Oswalda Balze-ra, Szymona Askenazego i Wacława Tokarza, nie udało się znaleźć nawet nekrologu. Bibliografia ma charakter selektywny, uwzględnia jedynie pozycje najważniejsze, wykorzystane w toku prac nad niniejszą książką. W tym miejscu pragnę złożyć serdeczne podziękowanie Profesorowi Andrzejowi F. Grabskiemu za koleżeńską pomoc okazaną przy wyborze opracowań dotyczących historiografii powszechnej. Osobno chciałbym podziękować inicjatorom tej książki, Prof. Prof. Józefowi Miąso, Bogdanowi Suchodolskiemu i Marianowi Woj decho wskiemu, za pomoc okazaną przy jej wydaniu.



SPIS TREŚCI



Wstęp......, . . . ........ .... 5
I. Środowisko historyczne................ 7
II. Organizacja i narzędzia pracy............. 19
Galicja ..... _.. ;;. .............. 19
Królestwo Polskie .......... . . .' . . . . • 25
Zabór pruski.................. 33
III. Poglądy i postawy metodologiczne........... 37
IV. Reorientacja zapatrywań na dzieje narodowe....... 59
V. Główne kierunki badań ..*,..;. • * '.* ? .... . . . . 77
Charakterystyka ogólna . . r...........• 77
Mediewistyka i nauki pomocnicze....., . .-'.,, .; 80
Historia nowożytna (XVI—XVIII w.)........ , , 89
Badania nad wiekiem XIX oraz_ historia wojskowa ,..... 99
Historia państwa i prawa............ . H2
Historia spoleczno-gospodarcza......... •,... • • ł29
Historia kultury................ 1 *2
VI. Uwagi końcowe................ 166
Bibliografia.................... 169
Indeks nazwisk.................. 239



INDEKS NAZWISK
(nie obejmuje Bibliografii)



Abraham Władysław 8, 15, 20—23, 33, 84, 124—126
Adamowicz Albert 149
Aleksander Jagiellon czy k 134
Aleksander I, cesarz rosyjski 100
Aleksy, święty 82
Alfons, król 155
Alopeus Maksym Maksymowicz 96
Archetti Jan Andrzej 97
Arystoteles 144
Askenazy Szymon 6, 8—11, 14, 20, 22, 24, 26, 28, 50, 55, 58, 60—63, 69, 70, 78, 80, 94—106, 109, 140—141, 166
Asnyk Adam 14
Astryk Atanazy 83
August III Sas 95
Avenarius Richard 14
Awdańce, ród rycerski 87
Baczyński Stanisław 74
Baliński Micnał 142
Balzer Oswald 6, 8, 15, 20, 22—25, 33,
47, 58, 59, 72—76, 80, 83, 84, 112—
118, 120, 124, 129, 166 Bałaban Majer 13, 141 Bandtkie Jerzy Samuel 112, 129, 142 Baranowski Bolesław 148 * Baranowski Ignacy Tadeusz 13, 16, 20,
27, 29, 30, 32, 124, 133, 135—137,
139 Bardach Juliusz 113, 116, 118, 122, 123,
127
Barss Franciszek 106 Barth Paul 51 Bartkiewicz Bronisław 148 Bartłomiej, święty 90 Bartoszewicz Julian 160 Bartoszewicz Kazimierz 14, 107
Baruch Maksymilian 28, 29, 139 Barwiński Eugeniusz 19, 25
Barycz Henryk 143, 145, 146, 153, 156,
164
Baryczkowie, rodzina 139 Betę Henryk de Malines 155 Bąkowski Klemens 139 Beard Charles 38 Below Georg 38, 42 Beneventano Marco 148 Bergson Henri 38 Bernacki Ludwik 158 Berr Henri 38 Białkowski Leon 87, 138 Bibcrsteinowie 87
Bieliński Józef 7, 32, 149, 150, 155 Biernat z Lublina 158 Birkenmajer Ludwik Antoni 8, 147,
148, 155
Bizon Franciszek 148 Bobińska Celina 123, 132 Bobrzyński Michał 19, 24, 67, 69, 112,
129, 133
Bogatyński Władysław 76 Bogusławski Edward 30 Bogusławski Wilhelm Józef 26 Bojasiński Józef 101, 102 Bolesław Śmiały (Szczodry) 12, 81, 82 Bolognetti Albert 89 Boner Jan 162 Bonerowie 162
Boniecki-Fredro Adam Józef 87 Bonifacy, święty 82 Boratyński Ludwik 89 Branicki Ksawery 97 Breysig Kurt 51, 58 Bróg J. (pseud.) patrz: Siemieński
Józef
Bruchnalski Wilhelm 157 Bruckner Aleksander 8, 28, 33, 73, 156,
157, 163, 165 Brzeski Tadeusz 76 Bucher Karl 16, 129, 130
Buckle Henry Thomas 14
Bujak Franciszek 13, 14, 16, 20, 21,
39, 51, 53, 54, 58, 73—75, 88, 133,
134, 138, 139, 165—167 Buzek Józef 108 Bylica Marcin z Olkusza 147
Caugari Jan Andrzej 89
Cederbaum Henryk 108 Celichowski Józef 7 Celichowski Zygmunt 33 Chlebowski Bronisław 29, 148, 157, 160 Chłapowski Franciszek 33 Chłędowski Kazimierz 160, 161 Chmiel Adam 86, 139 Chmielnicki Bohdan 94 Chmielowski Piotr 26, 148 Chodynicki Henryk 24, 116 Chodynicki Kazimierz 17, 167 Chołoniecki Antoni 74, 76 Chreptowiczowie, rodzina 101 Chrystian, biskup pruski 82 Chrzanowski Ignacy 28, 66, 73, 75,
157, 160
Chrzanowski Wojciech 88 Cichowicz Augustyn 103 Cola di Rienzo 85 Comte Auguste 44 Croce Eenedetto 38 Czachowski Dionizy 103, 108 Czacki Tadeusz 91, 112, 129, 140, 144,
155
Czapla Brunon 35 Czaplewski Paweł 34 Czapliński Władysław 92 Czarnowski Stefan 13, 16, 159 Czartoryski Adam Jerzy 149 Czerkawski Włodzimierz 39, 47 Czermak Wiktor 9, 14, 19, 20, 24, 41, 46, 85
Danysz Antoni 144, 148
Dąbkowski Przemysław 13, 16, 20—25,
73, 116—118, 124, 129, 167 Dąbrowski Jan 17, 20, 21, 83, 84, 119,
139, 167
Dąbrowski Jan Henryk 9, 63, 96, 103 Dekert Jan 95 DembińsM Bronisław 8, 15, 24, 25, 28,
31, 39, 42—44, 46—48, 95, 96, 98 Dickstein Samuel 14, 20, 28, 29, 142,
148
Dilthey Wilhelm 38, 51 Długosz Jan 109 Długosz Stanisław 103, 108 Draper John William 14 Dubieński Aleksander 116 Duda Franciszek 88 Dunin Karol 26 Dutkiewicz Józef 105, 106, 141 Dwernicki Józef 103
Dzwonkowski Włodzimierz 17, 18, 20, 97, 102
Ehrenkreutz Stefan 29, 31, 32, 124 Ehrlich Ludwik 25, 116 Elżbieta Ł-okietkówna 84 Erazm z Rotterdamu 158 Erzepki Bolesław 33 .Estreicher Stanisław 9, 21, 73, 128
Feldman Wilhelm 9, 74, 108 Fijałek Jan 9, 21, 34, 84, 142, 159 Finkel Ludwik 8, 15, 20, 22, 23, 41,
42, 45, 51, 89, 148 Franciszek Józef I 141 Friedberg Jan 25, 112, 116, 117 Fryderyk Wielki 95, 138 Fuggerowie 162
Garampi Józef 97
Gawroński-Rawita Franciszek 93, 94,
108 Gąsiorowska Natalia 13, 16, 13, 101,
102, 140, 167
Gembarzewski Bronisław 111 Gentz Fryderyk 100 Giedroyć Dowmont Franciszek 29 Gieysztor Aleksander 12, 123 Giżycki Jan Marek 144, -148 Gliczner Erazm 144 Gloger Zygmunt 159, 160 Glotz Gustaw 38
Golińska-Daszyńska Zofia 18, 130 Gollenhofer Józef 107 Gołębiowski Łukasz 160 Gorzycki Kazimierz 50, 58 Gostomski Anzelm 136 Górka Olgierd 85, 86 Górski Jakub 143 Górski Konstanty 28, 109, 111
Grabiec-Dąbrowski Józef 16, 60, 64,
70, 108 Grabowski Tadeusz 158
;'
Grabscy (rodzeństwo: Władysław, Sta-
¦ nislaw, Zofia) 132, 139 Grabska Zofia 132 Grabski Andrzej Feliks 6 Grabski Stanisław 130—132 Grabski Władysław 13, 16, 38, 130—
—132
Grażyński Michał 88 Gródecki Roman 17, 20, 84, 86, 88, 127,
130, 136—138, 167 Gromnicki Tadeusz 85 Grużewska Bolesław 116 Grynwaser Hipolit 17, 55, 56, 124 Gumowski Marian 13, 21, 85—88, 167 Gumplowicz Ludwik 28, 39, 50, 84 Gustaw Adolf 91
Habsburgowie 83, 92
Halban Alfred 127
Halecki Oskar 17, 18, 20, 74, 75, 80,
84, 87, 88, 90, 93, 98, 167 Hammurabi 128, 141 Handelsman Marceli 13, 15, 16, 20, 26,
29—32, 39, 51, 56, 69, 74, 78, 80, 84,
85, 99, 100 104—106, 123, 124, 166, 167
HanotauK Gabriel 38, 52 Hartleb Kazimierz 25, 161, 163 Helcel Antoni Zygmunt 112 Henryk Brodaty 86 Henryk IV, król francuski 90 Hilhen Henryk 139 Hruszewski Michał 22 Hubę Romuald 112 Hulewicz Jan 157
Innocenty III, papież 125 Iwaszkiewicz Janusz 32, 100, 101, 102
Jabczyński Mieczysław 33 Jabłonowski Aleksander 8, 20, 24, 28,
29, 88, 94, 129, 135, 148' ¦ Jagiellonowie 17, 82, 89 Jagielski Władysław 111 Jakub, biskup płocki 126 Jakub z Paradyża 84 Jakubowski Jan. Feliks 30 Jan Olbracht 158 J_an Kazimierz 93 J*an III Sobieski 76, 110, Ul Jan z Głogowy 88 Janik Michał 14, 151
Janowicz Ludwik 1.40 Janowski Ludwik 152—154 Jasiński Jakub 97 Jerzy II Rakoczy 93 Jordan, biskup 125
Kaczmarczyk Zdzisław 27
Kadłubek Wincenty 81, 83
Kalinka Walerian 10
Kalinowski Benedykt 106
Kallenbach Józef 75, 157
Kaliimach 88
Kamieniecki Witold 32, 74, 84, 138
Kandel Dawid 141
Kant Immanuel 14
Kantak Kamil 33
Karbowiak Antoni 8, 28, 34, 144—147,
152, 155
Kariejew Nikołaj 38 Karwowski Stanisław 33 Katarzyna II, cesarzowa rosyjska 96 Kazimierz I Odnowiciel 83 Kazimierz Wielki 83, 86, 113, 114, 123,
162 Kazimierz IV Jagiellończyk 27, 81—84,
86, 87
Kelles—Krauz Kazimierz 50 Kętrzyński Stanisław 13, 20, 26—29,
53, 78, 83, 86, 90, 167 Kętrzyński Wojciech 8, 20, 34 Kieniewicz Stefan 105 Kieszkowski Jerzy 158 Kindelski Jan 139 Kipa F.mil 17, 100, 102 Kirkor-Kiedroniowa Zofia 18, 131 Kirszrot Jakub 141 Klemens, święty 82 Kłodziński Adam 83 Kochanowski Jan Karol 9, 28, 30, 31,
39, 50, 53, 57, 58, 65, 73, 77—80,
96, 97, 148 Kodisowa Józefa 39 Kolankowski Ludwik 13, 21, 25, 90, 92,
167
Kolumb Krzysztof 73 Kołłątaj Hugo 98, 104, 142, 151, 152,
155
Komeński Jan Amos 144 Konarski Kazimierz 17, 29—31, 94 Konarski Stanisław 151 Koneczny Feliks 9, 74, 85, 165 Konie Henryk 30, 124. Konopczyński Władysław 13—16, 20,
21, 28, 30, 51, 55, 59, 65, 66, 74— Leszczyński Jan 101, 102
—76, 78, 80, 95, 98, 102, 122, 123, Lewicki Anatol 14
165—167 Lewicki Józef 152, 154, 155
Konopka Kazimierz 86 Liebknecht Karl 14
Konstanty Pawlowicz, wielki książę Likowski Edward 33, 159
rosyjski 100 Likowski Henryk 85
Kopera Feliks 158 Limanowski Bolesław 8—10, 14, 60,
Kopernik Mikołaj 44, 147, 148 61, 63, 64, 70, 74, 107, 165
Korzon Tadeusz 8, 9, 15, 20, 26, 27, Lippert Juliusz 50, 51
39—43, 45, 50, 58, 59, 66, 67, 76, Lubecki-Drucki Franciszek Ksawery
95, 110, 111, 129 20, 60, 62
Koszutski Stanisław 140 Lubomirski Jan Tadeusz 26, 104, 129
Kościałkowski Stanisław 139 Ludwik Wielki 84
Kościuszko Tadeusz 20, 76, 96, 97, 110 Luksemburg Róża 132, 133, 139, 140
Kot Stanisław 17, 21, 152, 153, 155, 167
Kotlufaaj Edward 109 Łabęcki Hieronim 91, 129
Kozierowski Stanisław 33, 85, 87, 83 Laguna Stosław 26, 149
Krajewski Józef Gustaw 107 Łempicki Stanisław 17, 143, 152, 154,'
Krasicki Ignacy 155 155, 160, 161, 163, 167
Krasiński Walerian 142 Łodyński Marian 20, 86
Kraszewski Józef Ignacy 142 Łodziowie, ród rycerski 87
Kraushar Aleksander 8, 27—30, 33, Łopaciński Wincenty 32.
106, 107, 140, 150—152, 155, Łoyko Feliks 91, 129
Kreczmar Michał 15, 31, 39, 53 Łoziński Bronisław 28, 60, 107
Krotoski-Szkaradek Kazimierz 33, 81 Łoziński Władysław 8, 139, 160, 161
Krzemiński Stanisław 39—41, 45, 151, Łubieńska Zofia (Cecylia) 96
160 Łukasiński Walerian 62, 99, 100
Krzywicki Ludwik 14, 39, 47, 50, 159 Łukaszewicz Józef 142
Krzyżanowski Stanisław 9, 19, 21, 47,
80, 85, 86, 139 Maciejowski Wacław Aleksander 112,
Kubala Ludwik 8, 93, 94 129, 142
Kucharzewski Jan 107, 151, 152, 167 Mahrburg Adam 14, 39
Kujot Stanisław 8, 34, 35, 82 Makarewicz Juliusz 39, 123
Kukieł Marian 17, 18, 60—64, 80, 97, Malecki Antoni 24, 86
101—104, 110, 111, 167 Manteuffel Gustaw 24, 28, 33
Kukulski Zygmunt 152, 154, 167 Marchlewski Julian 9, 132, 133, 139
Kula Witold 105, 132 Marks Karol 14
Kupczyński Tadeusz 98 Maternicki Jerzy 40
Kutrzeba Stanisław 13, 16, 20, 21, 28, Mayer Ernest 38
30, 48, 54, 69, 73—76, 78, 80, 84, Meinecke Friedrich 38
112, 118—122, 124, 127, 129, 139, Mejbaum Wacław 97
165—167 Miaskowski Kazimierz 33
Miąso Józef 6
Lacombe Paul 38, 129 Mickiewicz Adam 55
Lafargue Paul 14 Mienicki Ryszard 94
Lamprecht Karl 16, 38, 42, 43, 48—50, Mieszko I 83, 128
58, 129 Migurski Wincenty 106
Lassalle Ferdinand 14 Mili John Stuart 14
Lehman Max 44 Mochnacki Maurycy 107
Lelewel Joachim 107, 112, 129, 140, Modelski Teofil Emil 25
142, 151 Modrzewski Andrzej Frycz 152, 153
Leniek Jan 142 Mon^d Gabriel 38, 52
Lepszy Leonard 139, 158 Morawski Kazimierz Marian 17, 18,
21, 39, 51, 57, 76, 96, 97, 143, 155, Prochaska Antoni 8, 20, 24, 25, 28, 33, .
163 81, 85
Mościcki Henryk 97, 101, 112 Przemysław II 86
Muczkowski Józef 142 Przezdziecki Aleksander 160
Muskata, biskup 125 Przyborowski Walery 60, 69, 108
Mycielski Jerzy 158 Przybyszewski Stanisław 74
Pseudo-PIutarch 144
Naglerowa Herminia 107 Ptaśnik Jan 13, 16, 19—21, 80, 84—86,
Nagodzicowie, ród rycerski 87 119, 130, 139, 161—164, 167
Napoleon Bonaparte 9, 55, 63, 99, 102, Pułaski Franciszek 28
105—106, 124 Pułaski Kazimierz 87, 95
Naruszewicz Adam 53, 90, 109 Puzyna Józef 87
Newton Izaak 44
Nidecki Andrzej Patrycy 143 Radlińska Helena 152
Nietzsche Friedrich 38 Badziejowski Hieronim 94
Nowicki Eustachy 86 Badzikowski Stanisław Eliasz 107
Nowosilcow Nikołaj 100, 107, 141 R^dzimiński-Luba Zygmunt 87
Radziszewski Henryk 139
Odescalchi Livio 89 Radziwiłłowie 101
Odrowążowie, ród rycerski 87 Rakowiecki Ignacy Benedykt 112
Odyniec Antoni Edward 160 Rakowski Kazimierz 138
Ohanowicz Alfred 116, 117 Ranke Leopold 49
Oleśnicki Zbigniew 126 Rastawiecki Edward 160
Oraczewski Feliks 96 Ratzel Friedrich 16
Ossoliński Jerzy 93 Rej Mikołaj z Nagłowić 157
Rembowski Aleksander 20, 27, 112, 117,
Palukowie, ród rycerski 87 124
Papee Fryderyk 8, 22, 25, 75 Renan Ernest 44
Patkaniowski Michał 121, 128 Rickert Heinrich 38, 51, 55
Patryk, święty 159 Rodkiewicz Aleksander J. 101, 102
Pawiński Adolf 26, 72, 112, 129, 134, Rolle Michał 144
135 Romer Eugeniusz 75
Pawlik Stefan 138 Rostworowski Emanuel 123
Pawlowski Bronisław 17, 97, 103, 110, Rostworowski Michał 123
111, 167 Rudnicki Kazimierz 96
Pazdro Zbigniew 116—117, 139 Rundstein Szymon 116, 117
Perl Feliks 108 Rusiński Władysław 135
Piasecki Paweł 91 Rutkowski Jan 17, 20, 133—137, 166—
Piast, legendarny 11 —167
Piastowie 12, 113, 114 Rybarski Antoni 30, 32, 87
Piekosiński Franciszek 19, 20, 22, 33, Rybarski Roman 139, 167
86—88, 112, 129, 134
Piłsudski Józef 60—62, 103, 108, 110 Samolewicz Janusz 116
Piotrowicz Ludwik 17, 166 Schipper Izaak (Ignacy) 141
Plebański Józef Kazimierz 26 Schmoller Gustav von 91, 129
Polaczkówna Helena 18 Schopenhauer Arthur 14
Poniatowski Józef 9, 30, 61—63, 99, 100, Schorr Mojżesz 14, 2,0, 141
103 Schwarz Hans 88
Poniatowski Stanisław 39 Semkowicz Aleksander 8, 22, 23, 25
Potkański Karol 9—10, 12, 20, 80, 84, Semkowicz Władysław 14, 20, 22, 25,
87, 134, 138 30, 33, 85, 87, 112, 116, 167
Potocki Ignacy 61, 96, 142 Sempołowska Stefania 152
Potocki Stanisław Kostka 154 Serczyk Jerzy 6, 34
Serejski Marian Henryk 53, 90 55, 56, 59, 67—69, 78 80, R5
Siemieński Józef 16, 20, 2.1, 29, 31, 59, 90—92, 98, 116, 117, 130, 139, 166,
65—67, 72, 74i 117, 124 167
Sienkiewicz Henryk 94 Szpotański Stanisław 107
Silnicki Tadeusz 25, 116, 125 Szujski Józef 9, 14, 67, 72, 121, 142, 143
Simmel Georg 38, 51, 55 Szydłowiecki Krzysztof 158
Skalkowski Adam Mieczysław 14, 21, Szydłowski Tadeusz 158
22, 30, 80, 96, 102—104, 112, 16ft r
Skarga Piotr 49, 153, 154 Sliwiński Artur 107 "
Skibiński Mieczysław 95 Sniadecki Jan 142
Skrzynecki Jan 103 Sniadecki Jędrzej 149, 155
Słowacki Juliusz 153 Sreniowska Krystyna 141
Smoleński Władysław 8, 15, 20, 28, 29, Swidrygiełło 81, 84
33, 43—45, 66, 74, 95, 107, 129, 142 Swieżawski Ernest 15, 26
Smolka Stanisław 8, 14, 19—22, 28, 60,
62, 79, 81, 104, 133 Taine Hippolyte Adolphe 14
Sobieski Wacław 13—16, 20—21, 26, 28, Tarnowski Stanisław 142
39,48—51, 53, 54, 56, 57—59, 66,73— Tokarz Wacław 6, 13, 15, 20, 21, 39,
74, 80, 90, 98, 165—167 64, 65, 75, 80, 97, 98, 103, 104 108,
Sochaniewicz Kazimierz 86 110, 111, 151, 166, 167
Sochaniewicz Stefan 25, 73, 117 Tomaszewski Stefain 22
Sokolnicki Michał, generał 103 Tomkowicz Stanisław 25, 158
Sokolnicki Michał, historyk 14, 16, 28, Topolski Jerzy 132, 135
51, 60, 63—64, 69—70, 101— 103, Treitschke Hanryk 44
110—111 Trojanowski Adam 140
Sokołowski August 60, 69, 74, 108 Turzonowie 162
Sokołowski Marian 158 Tymieniecki Kazimierz 17, 20 , 30, 31,
Sołtyk Kajetan 51, 55, 96 74, 84, 130, 135, 138, 167
Sołtykowicz Józef 142 Tyszkiewiczowie 101
Sorel Albert 52
Spasowicz Włodzimierz 9 Ulanowski Bolesław 8—11, 14, 19, 21,
Spencer Herbert 14 112, 118, 121, 126, 129, 130
Spinoza Baruch 14
Spranger Eduard 38, 51 Vetulani Adam 121, 122, 127, 128
Stanisław, światy, biskup 12, 81, 86 j
Stanisław August Poniatowski 9, 17, Wachowski Kazimierz 16, 30, 85
95, 110, 135 Wadowski Jan A. 148
Starzechowscy 90 Wajda Kazimierz 34
Starzyński Stanisław 148 Walezjusze 161
Stawiński Edmund 129, 160 Wałek-Czarnecki Tadeusz 17, 21, 166
Stebelski Adam 27 Wapowski Bernard 148
Stefan Batory 88, 89 Waszyński Stefan 21, 166
Steinkeller Piotr 139 Wawrzkowicz Eugeniusz 100, 102
Stetkiewicz Stanisław 104 Weber Max 38
Strasburger Edward 31 Wereszycki Henryk 92
Strep Jakub 126 Widajewi.cz Józef 17, 25, 116, 117, 167
Stwosz Wit 158, 163 Wielopolski Aleksander 150, 152
Suchodolski Bogdan 6 Wierzbowski Teodor 27,- 30, 33, 151
Surowiecki Wawrzyniec 91, 129 Wierzynkowie 118
Szajnocha Karol 133 Winawer Maksymilian 124
Szczepański Władysław 30 Windakiewicz Stanisław 142
Szelągowski Adam 13, 15, 20—22, 25, Windelband Wilhelm 38
52 Winiarz Alojzy 48, 117
Winpgradow Paweł 38
Wislocki Władysław 142
Wiszniewski Michał 142
Witold, książę litewski 81
Wittyg Wiktor 86, 87
Władysław Laskonogi 83
Władysław Odonic 83
Władysław I Łokietek 83, 84, 114, 125,
127
Władysław IX Jagiełło 81, 162 Władysław IV Waza 91, 92, 157 Wojciech, święty 83 Wojciechowski Marian 6 Wojciechowski Tadeusz 8—12, 15, 2.0,
22, 23, 79, 81, 84, 129, 133, 134, 166 Wojciechowski Zygmunt 114 Wolański Adam 111 Wolff Józef 87 Wołyniak (pseud.) patrz: Giżycki Jan
Marek
Worcell Stanisław 61, 107 Wójcicki Kazimierz 160 Wróblewski Walery 61 Wrzosek Adam 155 Wundt Wilhelm 14, 50
Xenopol Aleksander 38, 58
Zachorowski Stanisław 17, 20, 21, 84,
126, 127, 159 Zajączek Józef 100 Zakrzewski Stanisław 13—16, 20, 22,
25, 28, 39, 48, 53—57, 65, 78, 82, 83,
130, 167
Zakrzewski Wincenty 8, 14, 19, 24, 49 Zakrzewski Zygmunt 88 Zaleski August 28, 29, 139 Zaliwski Józef 106 Załęski Stanisław 159 Zamojski Jan 90, 154, 155 Zawisza Artur. 106 Zebrzydowski Mikołaj 49, 90 Zieliński Stanisław 108 Zieliński Tadeusz 159 Zimmermann Kazimierz 95, 138 Zygmunt I Stary 89, 115—116 Zygmunt II August 27, 92, 93, 143, 144 Zygmunt III Waza 49, 90, 92 Zabko-Potopowicz Antoni 131, 137
Zestawił Krzysztof Gawroński



WIELKOŚĆ 24X17CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 246 STRON .

STAN:OBWOLUTA DST+/DB-,:OKŁADKA DB,STRONY SĄ POŻÓŁKŁE,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB/DB+.

WYSYŁKA GRATIS NA TERENIE POLSKI / PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA ,W PRZYPADKU PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ PROSZĘ O KONTAKT W CELU USTALENIA JEJ KOSZTÓW / .

WYDAWNICTWO OSSOLINEUM WROCŁAW 1982,NAKŁAD 2000 EGZ.!!!

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE

ZOBACZ STRONĘ O MNIE