Wstęp 13

1 Układy napędowe 15

1.1 Informacje ogólne 15
1.2 Noujoczesne konstrukcje układów napędowych 19

1.3 Charakterystyki pracy silnika 22
1.3.1 Charakterystyka eksploatacyjna 22
1.3.2 Charakterystyka zetunętrzna silnika 23
1.3.3 Charakterystyka obciążenioiua 25
1.3.4 Charakterystyka regulacyjna 25

1.4 Silniki spalinowe 26
1.5 Silniki wysokoprężne 29
1.6 Zasada pracy diesla 29
1.7 Pompa wtryskowa rozdzielaczowa 30
1.8 Pompowtryskiwacze 31
1.9 Common rail 32
1.10 Turbosprężarka 34
1.11 Sprzęgła 37
1.12 Skrzynie biegów 40
1.13 Skrzynie biegów S - splitter group 40
1.14 Skrzynie biegów R - range change group 41
1.15 Skrzynie biegów SR - z zespołem zmiany rozpiętości i zakresu przełożeń 42
1.16 Obsługa skrzyń S, R i SR 44
1.17 Automatyczne układy sterowania mechanicznymi skrzyniami biegów 45
1.18 Automatyczne skrzynie biegów 46
1.19 Jazda oszczędna - moc silnika i moment obrotowy 47

2 Układy bezpieczeństwa 51

2.1 Dlaczego hamowanie jest takie ważne? 51
2.2 Fizyka 55

2.3 Układy hamulcowe 56
2.3.1 Hamulce szczękowo-bębnowe 57
2.3.2 Sterowanie hamulcami bębnowymi 59
2.3.2.1 Sterowanie pneumatyczne z rozpierakiem krzywkowym 59
2.3.3 Hamulce tarczowe 60

2.4 Hydrauliczne układy pojazdów osobowych i lekkich ciężarowych ... 62
2.5 Pneumatyczne układy hamulcoiue pojazdów ciężarowych i autobusom 64
2.6 Praktyczne zastosowanie pneumatycznych hamulców LU autobusach 66
2.7 Praktyczne zastosowanie hamulców pneumatycznych w pojazdach ciężarowych 67

2.8 Elementy składowe układu pneumatycznego 68
2.8.1 Pedał (zawór) hamulcowy 68
2.8.2 Sprężarka tłokowa 70
2.8.3 Regulator ciśnienia 72
2.8.4 Zawór odwadniający - osuszanie powietrza 73
2.8.5 Czteroobwodowy zawór zabepieczający 75
2.8.6 Zawory sterujące hamulcami przyczepy 76
2.8.7 Ręczny zawór hamulcowy 76
2.8.8 Regulator siły hamowania 79
2.8.9 Siłownik membranowy 80
2.8.10 Siłownik membranowo-sprężynowy 81
2.8.11 Filtr powietrza 82
2.8.12 Przewody i złącza 83
2.8.13 Manometr 84
2.8.14 Elektromagnetyczny zawórregulujący ABS (modulator ABS)... 85

2.9 Hamulce długotrwałego działania - zwalniacze 85
2.9.1 Informacje ogólne 85
2.9.2 Zwalniacze silnikowe 89
2.9.3 Dławienie wydechu - hamulce klapowe 89
2.9.4 Hamulce membranowe 90
2.9.5 Hamulce kompresyjne 91
2.9.6 Zwalniacze hydrauliczne 92
2.9.7 Zwalniacze elektromagnetyczne 94
2.9.8 Aquatarder- nowości w technice samochodowej 96

2.10 Elektroniczne układy bezpieczeństwa 96
2.10.1 Układy ABS 96
2.10.2 System ASR 98
2.10.3 System EBS - elektronicznie sterowany system hamulcowy 99
2.10.4 System ESP 101

2.11 Inne systemy bezpieczeństwa 104
2.11.1 Ograniczniki prędkości 104
2.11.2 Układ wspomagania nagłego hamowania (BAS) 104
2.11.3 Tempomat adaptacyjny 105
2.11.4 Układ ostrzegania o opuszczeniu pasa ruchu 107
2.11.5 Układ kontroli stabilności pojazdu (VSC) 108

3 Uśiuiadomienie kierowcom zagrożenia ujypadkami na drodze i pracy 109

3.1 Podstawowe definicje 109
3.2 Rys historyczny 109
3.3 Prędkość samochodu a liczba wypadków 109
3.4 Obraz bezpieczeństwa ruchu drogowego w polsce w świetle danych statystycznych 113
3.5 Podział bezpieczeństwa 118
3.6 Program „GAM BIT" 120
3.7 Przepisy homologacyjne dotyczące bezpieczeństwa pojazdów 123
3.8 Procedury homologacyjne 124
3.9 Zachowanie kierowcy przyczyną większości wypadków 125
3.10 Ogólna psychologia kierowcy 127
3.11 Osobowość kierowcy 128
3.12 Cechy fizjologiczne 130
3.13 Czujność i senność kierowcy 133
3.14 Wpływ alkoholu i leków 134

3.15 Działanie narkotyków 138
3.15.1 Halucynogeny 138
3.15.2 Substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy 139
3.15.3 Środki o oddziaływaniu na ośrodkowy układ nerwowy 140
3.15.4 Środki wziewne 142

3.16 Obrażenia w wypadkach drogowych 142
3.17 Stateczność pojazdu 143
3.18 Elektroniczne urządzenia wspomagające pracę kierowcy 144
3.19 Układy przeciwpoślizgowe ASR 145
3.20 Układ stabilizacji ESP 146
3.21 Najnowocześniejsze systemy wspomagania pracy kierowcy 147
3.22 Urządzenia bezpieczeństwa biernego w pojazdach, poduszki powietrzne, pasy bezpieczeństwa oraz fotele i zagłówki 148
3.23 Warunki atmosferyczne 149

4 Przestępstwa UJ transporcie 153

4.1 Wiadomości ogólne 153
4.2 Międzynarodowy raport na temat kradzieży ładunków 160
4.3 Przestępstwa w Polsce 162

4.4 Przemyt 163
4.4.1 Ocena zjawiska 163
4.4.2 Odpowiedzialność za przemyt 164

4.5 Nielegalne przemieszczanie odpadów 165
4.6 Odpowiedzialność karna za przemyt zwierząt 166
4.7 Przestępstwa narkotykowe 167
4.8 Przemyt w transporcie pasażerskim 168
4.9 Nielegalna imigracja i przemyt ludzi 170
4.10 Transportowe przestępstwa ubezpieczeniowe 173
4.11 Międzynarodowe działania w celu ograniczenia przestępczości w transporcie - konwencja wykonawcza Schengen KWS 174
4.12 Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym 176
4.13 Kierowca jako ofiara napadu 178
4.14 Przestępstwa popełniane przez kierowców 179
4.15 Przestępstwa transportowe a towary niebezpieczne ADR 180
4.16 Przestępstwa uniemożliwiające prowadzenie transportu 183
4.17 Odpowiedzialność za prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu 184
4.18 Utrata ładunku na skutek przestępstwa a odpowiedzialność przewoźnika 185
4.19 Kierowca w przypadku kradzieży paliwa z pojazdu służbowego 186

5 Ergonomia - umiejętność zapobiegania zagrożeniom fizycznym 187

5.1 Stanowisko pracy 187

5.2 Otoczenie kierowcy 190
5.2.1 Informacje ogólne 190
5.2.2 Wygodne i bezpieczne miejsce pracy 192
5.2.3 Wyposażenie kabiny 193
5.2.4 Ustawienie fotela kierowcy 194
5.2.5 Wymiary i komfort łóżka 194

5.3 Elementy sterownicze 194

5.4 Widoczność z miejsca kierowcy 195
5.4.1 Jazda przy uszkodzonej szybie lusterka 196
5.4.2 Kontrolki ostrzegawcze 196

5.5 Choroby zawodowe 198
5.6 Rodzaje zmęczenia. Senność za kierownicą 198
5.7 Bezdech senny 199
5.8 Wybrane choroby 200
5.9 Skutki zdrowotne pracy zmianowej 202
5.10 Obowiązek pracodawcy w przypadku stwierdzenia choroby zawodowej u kierowcy 203
5.11 Zmęczenie a bezpieczeństwo kierowców i bezpieczeństwo jazdy .... 203
5.12 Krytyczne godziny jazdy 204
5.13 Rola drzemek w zapobieganiu zmęczeniu i senności 205
5.14 Metody pomiaru zmęczenia kierowców 206
5.15 Przeciwdziałanie chorobom zawodowym 206
5.16 Właściwa reakcja na pierwsze oznaki choroby 207
5.17 Zapobieganie zespołom bóloujy m kręgosłupa 207
5.18 Rehabilitacja zawodowa 208
5.19 Zestauj ćiuiczeń na statuy, mięśnie i kości 208
5.20 Ćujiczenia wzmacniające kręgosłup 209
5.21 Zachoujanie się LU trakcie przenoszenia toujaróuj 209
5.22 Oświetlenie 211
5.23 Drgania i hałas 211
5.24 Wpły UJ hałasu na zdroiuie kierowcy 211
5.25 Ograniczenia wpływu hałasu 212
5.26 Wpływ drań na zdrowie kierowcy 213
5.27 Drgania mechaniczne 213
5.28 Zespół wibracyjny 214
5.29 Ograniczenie wpływu drgań 214
5.30 Profilaktyka medyczna 215
5.31 Klimatyzacja i wentylacja 216
5.32 Urządzenia wentylacyjne 220
5.33 Jonizacja powietrza 220
5.34 Temperatura 221

6 Śiuiadomość znaczenia predyspozycji fizycznych i psychicznych kieroiucóiu 223

6.1 Alkohol i kierowca - wpływ alkoholu na bezpieczeństwo ruchu 223

6.2 Społeczne i prawne skutki prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu 225
6.2.1 Ubezpieczeniowe skutki prowadzenia pod wpływem alkoholu 225

6.3 Organy uprawnione do kontroli trzeźwości kierowców 227
6.3.1 Badania zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu za pomocą alkotestu 227
6.3.2 Badania krwi i moczu 227

6.4 Skutki zmieszania alkoholu i leków 228
6.4.1 Grupy leków niebezpiecznych dla kierowcy 228
6.4.2 Leki i alkohol 228

6.5 Choroba alkoholowa, rozpoznanie i symptomy 229
6.5.1 Alkoholizm 229
6.5.2 Nietrzeźwi kierowcy. Statystyki 229

6.6 Narkotyki i kierowca 233
6.6.1 Informacje ogólne 233

6.7 Stres, jego przyczyny i objawy 234
6.7.1 Zmęczenie 234

6.8 Odpoczynek 235
6.9 Zasady prawidłowego odżywiania 240
6.10 Choroby zawodowe kierowców 244

7 Umiejętność oceny sytuacji awaryjnych 247

7.1 Przepisy ruchu drogowego 247
7.2 Obowiązekniesienia pomocy innym uczestnikom ruchu 248
7.3 Rodzaje sytuacji krytycznych, które mogą wydarzyć się w trakcie przewozu 249
7.4 Wypadki drogowe - zasady zachowania 259

8 Pojęcie jakości UJ transporcie drogowym 265

8.1 Wpływ jakości na wizerunek firmy 265
8.2 Jakość usługi transportowej 265
8.3 Zapewnienie jakości wg norm ISO 266
8.4 Konkurencyjność przedsiębiorstw 266
8.5 Koszty jakości, ryzyko spadku jakości 268
8.6 Planowanie jakości 269
8.7 Wzorce jakościowe, punkty odniesienia. Potentaci transportowi 272
8.8 Analiza wzorców jakościowych na podstawie potentatów transportowych 272
8.9 Jakościowe podejście do realizacji zadań kierowcy - waga problemu 273
8.10 Kształtowanie wizerunku przez kierowcę 274
8.11 Wpływ kierowcy na postrzeganie przedsiębiorstwa 276
8.12 Wpływ zadowolenia kierowcy z pracy na kształtowanie wizerunku przedsiębiorstwa 277
8.13 Obniżanie bezpieczeństwa przewozu kosztem zwiększania szybkości jego realizacji 278
8.14 Przepisy prawa wywierające wpływ na poprawę jakości przewozów 279
8.15 Prawo przewozowe - obowiązki przewoźnika, organizatora, pośrednika, pasażera, w aspekcie utrzymania wysokiej jakości przewozów 282
8.16 Prawo przewozowe a relacje przewoźnik - organizator 283
8.17 Kodeks cywilny - ogólne zasadyodpowiedzialności prawnej (finansowej) w transporcie 284
8.18 Wizerunek przewoźnika w aspekcie jego uczciwości w postępowaniu z kontrahentami 284
8.19 Stosunki łączące kierowców z firmami transportowymi, możliwy wpływ na wizerunek przewoźnika 286
8.20 Zalety i wady stosunku pracy - możliwy wysoki wpływ pracodawcy na zachowanie się kierowcy w realizacji zleceń przewozowych 286
8.21 Inne formy zatrudnienia - analiza ryzyka i zysku z tytułu określonego typu współpracy kierowcy z przewoźnikiem 287

8.22 Wpływ cech psychofizycznych kierujcych na kształtowanie wizerunku przewoźnika 289
8.22.1 Cechy psychofizyczne - definicja 289

8.23 Wpłytu obsługi codziennej pojazdu na jakość realizotuanych usług przewozowych, kontrola działania poszczególnych mechanizmóu) pojazdu, kontrola ujyposażenia pojazdu 290
8.24 Utrzymanie czystości pojazdu 290
8.25 Wyposażenie pojazdu ujpłyujające na ujizerunek przewoźnika: systemy usprawniające załadunek / wyładunek, systemy szybkiej komunikacji, systemy bezpieczeństwa, klimatyzacja, toalety, bar (w przewozie osób) 291
8.26 Jakość przewozu w odniesieniu do ceny - czy jakość zawsze podnosi 292
8.27 Jakość przewozu 293
8.28 Błędne pojęcie zwiększania jakości - możliwe negatywne konsekwencje 293
8.29 Spory pomiędzy pracodawcą a kierowcą - konsekwencje społecznego nieodpowiedniego wynagradzania pracy kierowcy bądź wygórowanych oczekiwań finansowych od pracodawcy 294
8.30 Koszty transportu - miejsce jakości w całościowym budżecie firm przewozowych 295
8.31 Dokumentowanie jakości, znaczenie referencji 296
8.32 Psychologia kierowców - wykluczenie z zawodu osób niespełniających kryteriów psychologicznych kluczem do zwiększenia bezpieczeństwa, a także jakości przewozów 297
8.33 Wzrost bezpieczeństwa a jakość przewozu 299

9 Poznanie uiuarunkoiuaii ekonomicznych dotyczących przewozu drogoujego i organizacji rynku 301

9.1 Kierunki rozwoju pojazdów samochodowych i transportu 301
9.2 Transport jako dziedzina gospodarki 306
9.3 Charakterystyka rynku transportowego 308
9.4 Podstawowe definicje dotyczące spedycji 309
9.5 Organizacja podstawowych rodzajów przedsiębiorstw transportowych i pomocniczej działalności transportowej 311
9.6 Struktura organizacyjna przedsiębiorstw transportowych 312
9.7 Skutki działalności transportowej 312
9.8 Infrastruktura transportowa polski 313
9.9 Planowane i zrealizowane projekty budowy autostrad w polsce 313
9.10 Transport kombinowany 316
9.11 Przewozy kontenerowe 318
9.12 Przewozy piggyback 319
9.13 Transport intermodalny 320
9.14 Logistyka 322
9.15 Logistyczna obsługa klienta 323
9.16 Usługi logistyczne 324
9.17 Rola i zadania centróuj logistycznych 327

9.18 Proces transportowy 327
9.18.1 Procesy transportowe 327
9.18.2 Podział ładunków 328
9.18.3 Uszkodzenia ładunków 329

10. Zapeuinienianie pasażerom komfortu i bezpieczeństwa ... 33T

10.1 Podstawowa kontrola autobusu przed rozpoczęciem pracy 331
10.1.1 Informacje ogólne 331
10.1.2 Kontrola koła zapasowego 333
10.1.3 Kontrola oświetlenia, szyb oraz lusterek 334
10.1.4 Kontrola opon 334
10.1.5 Kontrola komory silnika 336
10.1.6 Kontrola niezbędnych dokumentów 337

10.2 Przeglądy techniczne 338
10.3 Informacje na tablicy rozdzielczej 338
10.4 Kontrola części pasażerskiej 339

10.5 Technika jazdy 340
10.5.1 Technika jazdy - podstawowe błędy 340
10.5.2 Fizyczne aspekty ruchu pojazdów 340
10.5.3 Moc czy moment obrotowy 341
10.5.4 Jazda ofensywna a defensywna 343
10.5.5 Jazda ekonomiczna 344
10.5.7 Niebezpieczne manewry 346
10.5.8 Stabilność pojazdu, obciążenia osi 347
10.5.9 Poślizg, okrąg kamma 348
10.5.10 Prawidłowa ocena wzdłużnych i poprzecznych ruchów pojazdu na drodze 349

10.6 Prędkość, droga reakcji 349
10.6.1 Prędkość, droga reakcji, droga hamowania 349

10.7 Bezpieczne korzystanie z dworców autobusowych 356

10.8 Przepisy bezpieczeństwa w przewozie osób 358
10.8.1 Bezpieczeństwo w przewozie osób 358
10.8.2 Ogranicznik prędkości 358

10.9 Planowanie podróży 359
10.10 Kontrola bagażu 360
10.11 Kontrola biletu 362
10.12 Dodatkowe warunki techniczne dla autobusu dopuszczonego do prędkości 100 km/h 363
10.13 Zachowanie się kierowcy tu trakcie przewozu 364
10.14 Pasażerowie utrudniający przewóz 365
10.15 Dbałość kierowcy o bezpieczeństwo 366
10.16 Ogólne zasady odpowiedzialności 366

10.17 Przewóz różnych grup pasażerów 366
10.17.1 Przewóz specjalistycznych grup pasażerów - przewóz dzieci, przewóz osób niepełnosprawnych 366

10.18 Konstrukcje techniczne autobusów 369
10.18.1 Podwozie 369
10.18.2 Nadwozie 370

10.19 Przepisy ruchu drogowego 372
10.19.1 Informacje ogólne 372
10.19.2 Istotne znaki drogowe 372
10.19.3 Alkohol i kierowca 376
10.19.4 Skutki prawne prowadzenia pojazdu pod wpływem alkoholu 382
10.19.5 Narkotyki 384

10.20 Zdrowie kierowcy 385
10.20.1 Zmęczenie kierowcy 385
10.20.2 Zdrowie kierowcy 388

11 Poznanie uiuarunkoiuań ekonomicznych dotyczących pasażerskiego przewozu drogowego i organizacji rynku 391

11.1 Kierunki rozwoju pojazdów samochodowych i transportu 391
11.2 Transport jako dziedzina gospodarki 392
11.3 Charakterystyka rynku transportowego 393
11.4 Podstawowe definicje dotyczące usługturystycznych 394
11.5 Organizacja podstawowych rodzajów przedsiębiorstw transportowych 398
11.6 Struktura organizacyjna przedsiębiorstw przewozu osób 401
11.7 Infrastruktura transportowa polski 401
11.8 Planowane i zrealizowane projekty odnośnie budowy autostrad w polsce 405
11.9 Przewozy turystyczne - przepisy prawne 406
11.10 Przewozy promowe, lotnicze 408
11.11 Rodzaje środków transportu w zależności od zasięgu świadczenia usług 411
11.12 Działalnośćturystyczna a przewozy własne, zasadnicze różnice 413
11.13 Kwestie techniczne i administracyjne 413
11.14 Przekraczanie granic, infrastruktura terminali granicznych, ewentualne obowiązki wynikające z wyjazdów poza U E 414
11.15 Kontrola autobusu pod kątem możliwości realizacji
przemytu przez pasażerów 415
11.16 Rodzaje bagażu i posiadaniu pasażerów.

Próba przemytu i przestępstwo 416
Notatki 421