Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
seria Fontes Cracovienses 8
Kraków 2000
350 s., 24 cm
stan dobry (karty nierozcięte)



WSTĘP
Czwarta i zarazem ostatnia część Księgi wiertelniczej krakowskiej z lat 1[zasłonięte]568-16 obejmuje okres dziewięciu lat 1[zasłonięte]598-16. Tę część Księgi rozpoczyna zapiska nr 660 z 19 I 1598 r. dotycząca podziału domu zwanego Henikowskim przy ul. Gołębiej pomiędzy spadkobierców Krzysztofa Henigka, a kończy zapiska nr 908 z 18 XII 1606 obejmująca rewizję kamienicy Moschamerowskicj przy ul. Wiślnej, położonej naprzeciw Bursy Pauperum.
Niniejsza część zawiera aż 249 zapisek, z których jedna: nr 750a z 10 X 1601 r. uzupełniona została z księgi radzieckiej lwowskiej. Zgodnie ze wskazówkami pisarza zapiski nr 713, 714 i 715 z 22, 23 oraz 30 VI 1600 r. zostały uzupełnione tekstami występującymi w oryginale w różnej kolejności na stronach 695-700.
Przy wydawaniu IV części Księgi wiertelniczej kierowano się podobnymi zasadami jak poprzednio. Pozostawiono w tekście interesujące dla badacza zjawiska językowe (krom obok kram, mor obok mur, oknym, domyni), w tej części Księgi występujące bardzo rzadko i tylko w pierwszych latach. Natomiast w ostatniej już partii Księgi spotykamy formę kumin zamiast komin oraz wyraz kuminiarz.
W odróżnieniu od poprzednich części Księgi spotykamy tu często mazurzenia typu: Jagnieska, casem, etery, kacmarski, sklepicek, strysek, używać itp. W takich wypadkach w tekście podano wyraz w formie literackiej, a w przypisie odnotowano wersję w pisowni oryginału z ewentualnym dopiskiem (lak częściej).
Oprócz dokonywania podziałów nieruchomości i rewizji mniej lub bardziej zniszczonych obiektów wiertelnicy proszeni byli niekiedy do przeprowadzenia przeglądu nieruchomości wyremontowanych lub przebudowanych. W niniejszej części Księgi wiertelniczej szczególnie interesująca jest rewizja kamienicy Krzysztofa Łasiczki przy ul. Sławkowskiej (zapiska nr 829 z 21 VIII 1604). Na miejscu zrujnowanego domu powstał tu piękny nowy budynek, z malowanymi drzwiami, okiennicami, piecami, szafami, ławami i stołem, z rynnami modrzewiowymi, komórką na śmieci i żąpiem z dębiny.
Nader często wiertelnicy spotykali się ze sporami między sąsiadami z poszczególnych domów, głównie o urządzenia sanitarne. W tej części Księgi godny uwagi jest taki spór przy ulicy Szerokiej ciągnący się z górą przez półtora roku (30 VI 1603 - 10 XII 1604, zapiski nr 773, 812, 838, 841, 844) między właścicielem kamienicy Przemowińskiej, cyrulikiem Jakubem Hortem a dzierżawcą kamienicy spadkobierców rajcy Sebastiana Przybytka, krawcem Szymonem
Talarem. Przedmiotem sporu był ganek prowadzący do prywetu zburzony przez Horta i drugiego sąsiada - Andrzeja Gawrońskiego. Spór ten spowodował wydanie dekretu królewskiego nakazującego Hortowi odbudowę ganku. Do postanowienia królewskiego zastosował się on dość osobliwie, odbudowując ganek w sposób uniemożliwiający sąsiadom dostanie się do ubikacji. Dopiero wizja lokalna rajców, kolegów zmarłego Przybytka, przesądziła sprawę na korzyść jego potomków.
Wydawnictwo zaopatrzono w skorowidz obiektów wymienionych w zapiskach niniejszej części Księgi oraz wykaz topograficzny według współczesnych adresów, opracowane przez Kamilę Follprecht i Waldemara Komorowskicgo. Ponadto zamieszczono dwa indeksy: osobowo-topograficzny i rzeczowy, opracowane przez Aleksandra Litewkę.
W trakcie prac nad skorowidzem, wykazem topograficznym oraz indeksami do kolejnych tomów natrafiono na nowe materiały pozwalające uściślić lub skorygować poprzednie ustalenia. W związku z tym zamieszczono na końcu Księgi uzupełnienia i poprawki do skorowidza i wykazu topograficznego w cz. I—III Księgi oraz erratę do indeksu osobowo-topograficznego w cz. II—III.
Część czwarta i ostatnia Księgi wicrtelniczej, której odpis z oryginału sporządził dr Łukasz Walczy w latach 1[zasłonięte]986-19, została przygotowana do druku w 2000 r. przez Krystynę Jelonek-Litewkę i Aleksandra Litewkę. Część ta ukazuje się jako 8 tom serii Fontes Cracovienses, wydawanej przez Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
Wydawcy składają wyrazy wdzięczności Dr Czesławie Pirożyńskicj za pracę redakcyjną nad tą i poprzednimi częściami Księgi, wykraczającą niejednokrotnie poza normalne obowiązki redaktora naukowego. Wielkie podziękowania składają Prof. Marii Karpluk i Dr. Mariuszowi Frodymic za konsultację językową przy edycji Księgi. Najserdeczniejsze wyrazy wdzięczności należą się Prof. Jerzemu Wyrozumskiemu za starania i troskę o wydanie kolejnych tomów Księgi wiertel-niczej.
Kraków, grudzień 2000 Krystyna Jelonek-Litewka







Słowa kluczowe: