"Krytyka czystego rozumu." Kant. Tom 1

Immanuel Kant to niewątpliwie najsłynniejszy niemiecki filozof klasyczny. Całe życie, wypełnione nieustanną pracą, ale słynne też z dziwactw, spędził w Królewcu (rosyjski Kaliningrad). Obsesyjna punktualność, schludność, niezwykle regularny tryb życia i racjonalność cechujące Kanta, zaowocowały niespodziewanie wywrotową wizją rzeczywistości. Bo taka w istocie była, skoro porównuje się ją do przewrotu kopernikańskiego.

Rewolucję tę przeprowadza Kant właśnie w Krytyce czystego rozumu. Oto rozum uprawia krytyczną, wolną od uprzedzeń refleksję, dotyczącą świata i siebie samego. W efekcie okazuje się, że nasze rozumienie świata zasadza się na nawykowych, błędnych założeniach. Sądziliśmy, że poznajemy świat zmysłami i uogólniając zebrane informacje dane, tworzymy pojęcia oparte przede wszystkim na wcześniejszych doświadczeniach. Tymczasem, twierdzi Kant, jest odwrotnie. Struktura naszych umysłów narzuca nam nie tylko sposób poznawania, ale nawet jego przedmiot. Choć początkowo dzieło Kanta, samotnego uczonego z głębokiej prowincji w Prusach Wschodnich, nie wzbudziło zainteresowania, to gdy wreszcie zostało zauważone, wywarło ogromne wrażenie. Było podobno jednym z powodów słynnego samobójstwa Kleista, wybitnego niemieckiego pisarza, który miał odebrać sobie życie, załamany odkryciami Kanta. Jeśli bowiem poznajemy tylko nasze własne poznanie – nigdy nie dotrzemy do prawdy. Dla wielu intelektualistów był to prawdziwy szok.

Rzecz się z tym ma tak samo, jak z pierwszą myślą Kopernika, który, gdy wyjaśnienie ruchów ciał niebieskich nie chciało się udawać przy założeniu, że cała armia gwiazd obraca się dookoła widza, spróbował, czy nie uda się lepiej, jeżeli każe się obracać widzowi, natomiast gwiazdy pozostawi w spokoju.