KODEKS I PISTOLET – O NIEKTÓRYCH PRZEJAWACH HONORU W MIĘDZYWOJENNEJ POLSCE
Andrzej Tarczyński

stan: bdb
{pozycja używana}
 rok: 1997
stron: 154

Honor jako pojęcie i wartość narodził się w kręgu ethosu rycerskiego, stając się trwałym składnikiem ideologii rycerstwa, a później także grup i kategorii społecznych będących jego spadkobiercami. Stąd pojęcie honoru było szczególnie żywe w moralności, prawie, zwyczaju i innych porządkach normatywnych, w tych epokach i okresach, w których istotną rolę odgrywał czynnik militarny. I przeciwnie - schodził na drugi i trzeci plan w okresach upadku tradycji wojskowych, w dobie dominacji ideałów o wydźwięku pacyfistycznym czy kwietystycznym.
W epokach nam bliższych pojęcie honoru, tak jak wiele innych uległo demokratyzacji, a mówiąc ściślej pojawiła się nowa postać honoru o wydźwięku uniwersalnym - ogólnoludzkim, której istnienie zwiastowało kres społeczeństwa stanowego i związanych z nim sposobów postrzegania jednostki ludzkiej.


Polska okresu międzywojennego jako system społeczny prezentuje się w tej mierze jako twór hybrydowy: rozwiązania prawno-ustrojowe i cały sztafaż demokratyczny działały na rzecz posługiwania się pojęciem honoru w jego zdemokratyzowanej (ogólnoludzkiej) postaci, z drugiej strony obecne były w życiu społecznym przeżytki epok dość zamierzchłych, właśnie w postaci honoru o feudalno-arystokratycznym obliczu. Hybrydowość tę można, jak się wydaje, tłumaczyć zapóźnieniem w rozwoju społecznym nie tylko Polski, ale i innych krajów środkowoeuropejskich (może poza samymi Czechami, ale już nie całą Czechosłowacją z lat 1[zasłonięte]918-19), gdzie kopiowano rozwiązania społeczno-ustrojowe z wyżej rozwiniętych obszarów, choć warunki społeczne nie zawsze i nie w pełni do takich zabiegów uprawniały.


Niniejsza książka poświęcona jest właśnie temu rozumieniu honoru (z wszystkimi jego przejawami), które w okresie międzywojennym wydawało się już mocno anachroniczne, a jednak jego żywotność w II Rzeczypospolitej była zdumiewająca. O honorze ogólnoludzkim będzie mowa tylko w takim zakresie w jakim wymaga tego precyzyjne określenie owej drugiej arystokratycznej odmiany honoru (honoru sensu stricto).


Historyczno-socjologiczny charakter prezentowanego tekstu oznacza, iż cały wykorzystywany materiał faktograficzny nie był gromadzony jedynie w celach opisowych, lecz jako podstawa do uogólnień dotyczących społecznych procesów i mechanizmów, w których uwikłane jest owo szczególne rozumienie honoru. W zamierzeniu ma to pozwolić uzmysłowić sobie w jakim to zakresie feudalno-arystokratyczna koncepcja honoru rzutowała na społeczną praktykę demokratycznego, przynajmniej w założeniu, społeczeństwa II Rzeczypospolitej.