KATALOG ZABYTKÓW SZUBIN KCYNIA ŁABISZYN BARCIN

19-01-2012, 14:49
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 50 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2036022443

Miejscowość Kraków

Koniec: 13-01-2012 20:13:15

Dodatkowe informacje:
Stan: Używany
Okładka: miękka z obwolutą
Rok wydania (xxxx): 1977
Język: polski

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
KATALOG ZABYTKÓW SZTUKI

WOJEWÓDZTWO BYDGOSKIE

SZUBIN I OKOLICE

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
PRACA ZBIOROWA

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - ARTYSTYCZNE I FILMOWE, WARSZAWA 1977
POLSKA AKADEMIA NAUK, INSTYTUT SZTUKI - ZAKŁAD INWENTARYZACJI ZABYTKÓW
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 1500 + 300 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
BARDZO DOBRY MINUS JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM, PRZYTARCIA OBWOLUTY) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA + OBWOLUTA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 55 TEKSTU I ILUSTRACJE (126 ILUSTRACJI)
WYMIARY - 16,5 x 12 x 0,9 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,161 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA 126 ILUSTRACJI NA OSOBNYCH TABLICACH + EW. ILUSTRACJE W TEKŚCIE

KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)

DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

KATALOG ZABYTKÓW SZTUKI W POLSCE
REDAKCJA NACZELNA
JERZY Z. ŁOZIŃSKI BARBARA WOLFF-ŁOZINSKA
POLSKA AKADEMIA NAUK
INSTYTUT SZTUKI PRACOWNIA INWENTARYZACJI ZABYTKÓW
KATALOG ZABYTKÓW SZTUKI W POLSCE
TOM XI
woJEW6DZDTAwwoNEBYDGOSKlE
POD HEDAKCJĄ
TADEUSZA CHRZANOWSKTFrn I MARZANA KOrKSego
ZESZYT 14
SZUBIN I OKOLICE
OPRACOWANIE AUTORSKIE
MARIA LEWICKA I BARBARA SZYMANOWSKA
POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT SZTUKI NAUK WARSZAWA 1977
Zeszyt niniejszy obejmuje obszar dawnego powiatu szubińskiego
(miasta i gminy: Barcin, Kcynia, Łabiszyn, Szubin), wchodzący
nadal w skład woj. bydgoskiego
Inwentaryzację dawnego powiatu szubińskiego przeprowadzono
w r. 1972,
objazd redakcyjny, połączony z wykonaniem fotografii, w latach 1974—75
Recenzent MARIAN BISKUP

WSTĘP

Szubin wraz z Kcynią i Łabiszynem stanowią główne ośrodki północnej części Pałuk, która wchodzi w skład Pojezierza Wielkopolsko-Kujawskiego. Jest to teren równinny, o zanikających formacjach morenowych i jedynie w części południowej, w rejonie Barcina i Żnina występują niewielkie jeziora nanizane w układy łańcuchowe. Pomiędzy Łabiszynem i Szubinem oraz Szubinem a Nakłem ciągną się znaczne jeszcze obszary leśne, a Noteć stanowiąca północną granicę tego obszaru utworzyła niezbyt rozległy pas zandrów. Rzeka ta włączona została pod Nakłem do Kanału Bydgoskiego; drugi kanał — Górny Kanał Notecki — przecina północno--wschodnią część powiatu, regulując bieg rzeki od jeziora Wolickiego pod Barcinem, po Nowe Dębie na północ od Ła-biszyna. Kanał ten powstał w latach 1773—4 na polecenie Fryderyka II w wyniku starań Marianny z Ciecierskich generałowej Skórzewskiej, właścicielki dóbr łabiszyńskich, znanej ówcześnie sawantki, matki Fryderyka Skórzewskiego, twórcy Lubostronia.
Cały omawiany obszar ma zdecydowanie rolniczy charakter, a niewielkie zakłady przemysłowe, powstałe w Szubinie, Kcyni, Łabiszynie, a zwłaszcza w Barcinie, wiążą się z rolnictwem, wydobyciem soli i produkcją wapna.
Przez okolice Szubina przechodził w starożytności Szlak Bursztynowy i były to już wówczas od dawna zasiedlone obszary, o czym świadczą stanowiska archeologiczne, obejmujące od neolitu niemal wszystkie kolejne epoki. W okresie kultury łużyckiej pojawiły się tu osady bagienne (Ręczyce, Sobiejuchy, Żędów), tworząc pewnego rodzaju kompleks z osadnictwem okolic Żnina (Biskupin).
We wczesnym średniowieczu Pałuki były najprawdopodobniej odrębnym, niewielkim terytorium plemiennym. Wprawdzie jeszcze przed w. X zostały wchłonięte przez wcze-snopiastowskie państwo Polan, ale zachowała się tu świadomość pewnej odrębności etnicznej, która przetrwała zresztą do dnia dzisiejszego. Na ów wczesnośredniowieczny okres przypada znaczna liczba zidentyfikowanych grodów, świadcząca o znacznej gęstości zaludnienia (grodziska w Górkach
Zagajnych, Grocholinie, Królikowie, Laskownicy, Łabiszynie--Smogorzewie, Obielewie, Szubinie i Wlodzimierzowie).
Być może z dawnego rodu przywódców plemiennych wywodzili się Pałukowie, których historiografia średniowieczna usiłowała wiązać z rodem czeskich Sławnikowiczów. Jeszcze Semkowicz potwierdzał tę hipotezę, ale współczesne badania raczej ją odrzucają, uważając za genealogiczną legendę opartą o tożsamość herbu (Poraj). W okresie średniowiecza, w szczególności w dobie rozbicia dzielnicowego i za ostatnich Piastów, Pałukowie osiągnęli duże znaczenie i zajmowali wysokie stanowiska, nie tylko zresztą w Wielkopolsce. Na omawianym obszarze znaczną rolę odegrał Sędziwój Pałuka, wojewoda kaliski i dzierżyciel wielu starostw. Dokument wzmiankuje go w r. 1365 jako właściciela Szubina. Była to wówczas dopiero osada targowa, w sąsiedztwie której Sędziwój zbudował zamek. Być może podniósł on Szubin do rangi miasta, ale najwcześniejsza wzmianka o „civitas" pochodzi z r. 1458.
O wiele starszą metrykę posiada Kcynia, przez stulecia stolica całego regionu, który w Pierwszej Rzeczypospolitej wyodrębniony był jako powiat kcyński. Miasto było siedzibą sądów grodzkich i ziemskich oraz starostwa niegrodowego i stanowiło ruchliwy ośrodek gospodarczy. Prawo magdeburskie nadał mu już w r. 1262 książę Bolesław Pobożny, a wcześniej istniał tu gród, o którego znaczeniu świadczyć mogą odbywające się zjazdy książąt.
Łabisfeyn otrzymał prawa miejskie w r. 1369, będąc wówczas własnością rodu Prawdziców, którzy później przybrali nazwisko Latalskich. O dawności osady świadczył romański kościół parafialny, z którego po pożarze w r. 1761 pozostały bardzo nikłe fragmenty. W nowszych czasach Łabiszyn stał się ośrodkiem dużego klucza dóbr, które często zmieniały właścicieli. Gdy w drugiej połowie w. XVIII przeszły w ręce Skórzewskich, przenieśli oni ośrodek ten do pobliskiego Lu-bostronia, w związku z budową okazałej rezydencji. Starą metrykę posiada również Rynarzewo, które prawa miejskie otrzymało w r. 1299. Utraciło je jednak w r. 1934 i obecnie nie wykazuje tendencji rozwojowych. Najmłodsze spośród licznych tu miast to Barcin. Wprawdzie wieś wzmiankowana była już w dokumencie z lat 1215—33, ale prawa miejskie uzyskała dopiero w r. 1541. Miasto stanowiło wówczas własność Leszczyców, którzy od rodowego Krotoszyna pisali się Krotoscy.
W okresie przedrozbiorowym omawiany obszar wchodził w skład województwa kaliskiego, a od r. 1768 gnieźnieńskie-
go. Prusacy zajęli Pałuki już w pierwszym rozbiorze w r. 1772, włączając je w skład tzw. dystryktu noteckiego. Po Kongresie Wiedeńskim należały do Wielkiego Księstwa Poznańskiego. W tym czasie Szubin zdystansował Kcynię i stał się w r. 1818 siedzibą powiatu. Nie bez wpływu na ten fakt było osiedlenie tu licznych kolonistów, dla których w r. 1780 założono tzw. Nowe Miasto. Podobne założenie w Łabiszynie nie rozwinęło się nigdy na większą skalę.
W okresie zaborów Pałuki stanowiły nieprzerwanie silny ośrodek polskości, dając wyraz patriotyzmu poprzez udział w powstaniach: w r. 1794 pod Barcinem kościuszkowscy powstańcy stoczyli bitwę z wojskami pruskimi; w r. 1848 mieszkańcy tych okolic brali udział w wielkopolskiej Wiośnie Ludów (mogiła w Łabiszynie); w r. 1863 jednym z wielkopolskich uczestników Powstania Styczniowego był urodzony w Łabiszynie pułkownik Kazimierz Mielęcki. Wreszcie w latach 1918—19 walki powstańcze wybuchły na całym niemal omawianym obszarze, a szczególnie ostre miały miejsce w okolicy Rynarzewa.
W r. 1920 powiat szubiński wszedł w skład województwa poznańskiego, następnie od r. 1938 pomorskiego, a po r. 1945 utworzonego wówczas województwa bydgoskiego, w granicach którego pozostaje do dziś. W ramach administracji kościelnej od początku pozostają Pałuki w granicach archidiecezji gnieźnieńskiej.
Pomimo dawnych metryk osiedleńczych i pomimo znaczenia rodów zamieszkujących te obszary, przetrwało tu wyjątkowo mało zabytków średniowiecznych, a te które istnieją, nie ujawniają oryginalności czy większego rozmachu. O dawnym kościele parafialnym w Łabiszynie, zapewne późnoromańskim, spalonym w r. 1761, wiemy jedynie tyle, że był wzniesiony z cegły o układzie wendyjskim i że posiadał najprawdopodobniej układ trójnawowy. Nieznaczne relikty murów zachowane przy kaplicy, którą dobudowano na przełomie XVI i XVII w. w miejscu prezbiterium i która jedyna ocalała z rozebranej budowli, pozwalają (na podstawie układu i formatu cegieł) datować ten kościół na schyłek w. XIII.
Kolejnym zabytkiem średniowiecznym jest zamek Sędzi-woja Pałuki w Szubinie, przekształcony w dobie baroku, a do naszych czasów zachowany w stanie zupełnej ruiny. Regularny czworobok murowany z cegły w układzie gotyckim, na podmurowaniu z głazów granitowych, był niewątpliwie typową nizinną rezydencją obronną możnowładcy, podobną do nieco potężniejszego zamku w Radzikach Dużych pod Ry-pinem.
Kościół parafialny w Szubinie dotychczasowa literatura datowała na przełom w. XIV i XV, ale bliższa analiza technik budowlanych sugeruje przesunięcie datowania wgłąb w. XV. Jest to zresztą budowla typowa, z wieżą i wydzielonym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium, sklepionym krzy-żowo-żebrowo. Jedyną cechą oryginalną jest ukształtowanie zakrystii z trójboczną apsydą od wschodu. Skromny i zarazem tradycyjny jest kościół parafialny w Kcyni, zbudowany w r. 1631. Posiada całkowicie jeszcze gotycką, oszkarpowaną bryłę, a szczyt zachodni, chociaż dzielony renesansowymi gzymsami, wypełniony został blendami zamkniętymi w ośli grzbiet. Oba te najstarsze kościoły regionu wskutek późniejszych zniszczeń nie zachowały prawie żadnych elementów wystroju wewnętrznego.
Manieryzm przełomu w. XVI i XVII, który na innych obszarach kraju przejawił się w postaci oryginalnych dzieł architektonicznych, na ziemi pałuckiej odezwał się słabym echem. Przy kościołach parafialnych w Szubinie i Łabiszynie w tym samym mniej więcej czasie wzniesiono kaplice, przy czym łabiszyńska: kopułowa, ze skromną artykulacją pila-strową, nawiązuje do wielkiej rodziny kaplic kopułowych, wywodzących się z południa kraju, szubińska natomiast, z jej manierystycznym, postrzępionym szczytem należy do sfery inspiracji z północy. Ważnym zabytkiem początku wieku XVII jest dwór obronny w Grocholinie. I tu, jak w przypadku kościoła parafialnego w Kcyni, mamy do czynienia z niemal gotycką jeszcze architekturą, w której tylko blokowy układ cegieł zdradza późną metrykę. Na zewnątrz bardzo skromnego czworobocznego budynku, niegdyś z basztą narożną i ze szczytami (obecne z w. XIX), jedynym dziś elementem ozdobnym jest portal o całkowicie zbarbaryzowanych motywach okuciowych. Wewnątrz zachowały się nieforemne sklepienia z głębokimi lunetami.
Sto lat dzieli omówione zabytki od kolejnych większych realizacji. Kościół poreformacki w Łabiszynie, typową budowlę konwentualną zreformowanej reguły franciszkańskiej, z czworobocznym założeniem klasztornym, zbudowano w r. 1690 wg projektu Piotra Fontany, ale jego kształt obecny wydaje się wynikiem działania architekta zakonnego Mateusza Osieckiego, który spaloną świątynię odbudowywał w latach 1731—6. Cała późnobarokowa ozdobność wyraża się w fasadzie kościoła, smukłej i wyrażającej tendencje do malarskiego traktowania (kątowo ustawione pilastry portalu, lekkie wybrzuszenie części środkowej szczytu, płynne obrysy gzymsów i zwieńczeń). Efekt całości potęguje usytuowanie zespołu
na wzniesieniu, przy czym na osi fasady kościoła umieszczona została figura św. Jana Nepomucena na wysokim cokole.
W latach 1778—80 karmelici zbudowali w Kcyni zespół klasztorny o charakterystycznym arkadowym dziedzińcu odpustowym przylegającym do kościoła. Sam kościół prezentuje nader zbarbaryzowane formy późnego baroku: .pilastry posiadają dziwaczne, uproszczone głowice, a dwuwieżowa fasada jest płaska i niewyważona w proporcjach („pusty" szczyt pomiędzy wieżami). Oryginalne są tylko hełmy z konsołko-wymi występami na narożach. O wiele lepsze architektonicznie jest wnętrze w typie halowo-emporowym. Krużganki mają przęsła nakryte silnie spłaszczonymi kopułkami, a w narożach znajdują się trzy kwadratowe kaplice, gdzie w kopułach umieszczono oryginalne trójlistne lunety na okna. Pomimo prymitywnego w gruncie rzeczy detalu, całość zespołu przedstawia się nader malowniczo i doskonale urbanistycznie wkomponowana jest w wydłużony rynek miasteczka.
Jedyny zachowany tu kościół drewniany: cmentarny p.w. św. Małgorzaty w Szubinie, zbudowany został w r. 1748. Oszpecony pokryciem dachówkowym, wykazuje dobry poziom ciesiołki. Przekrycie obu części kościoła dachem o jednej kalenicy, przez co po bokach prezbiterium tworzą się wydatne okapy, było jak się zdaje ulubionym rozwiązaniem w drewnianej architekturze sakralnej sąsiednich Kujaw, ziemi dobrzyńskiej i michałowskiej.
W latach 1795—1800 powstaje w okolicy Łabiszyna budowla, która swą rangą architektoniczną przewyższa zdecydowanie wszystko, co przedtem i potem zbudowano na Pałukach. Pałac w Lubostroniu, do r. 1939 siedziba Skórzew-skich — właścicieli klucza łabiszyńskiego — jest dziełem architekta Stanisława Zawadzkiego. Jest to bezspornie najczystszy przykład palladianizmu na terenie Polski, rozpowszechniającego się u nas pośrednio, w tym wypadku pod wpływem Anglii. Inicjator budowy — Fryderyk Skórzew-ski — był prawdopodobnie współtwórcą interesującego programu ideowego dekoracji, którą uzupełniało rozproszone dziś niestety wyposażenie. Historyczno-patriotyczny kontekst przeplatał się tu z modnymi tendencjami do „malowniczo-ści". Ośrodkiem kwadratowego budynku, z wydatnym portykiem kolumnowym od frontu i pozornymi w pozostałych elewacjach, jest wypełniająca obie kondygnacje i zwieńczona kopułą obszerna rotunda. Ściany bogato zdobione marmory-zowaniem i sztukateriami, które wykonał być może Michał Ceptowicz z Poznania, mieszczą cykl złożony z czterech płaskorzeźb, ukazujących — rzec można — etapy stosunków
polsko-niemieckłch i od Wiktorii pod Płowcami i Koronowem, prowadzą do alegoryczno-pozytywistycznego programu wielkich inwestycji gospodarczych Fryderyka Wielkiego. Patriotyzm fundatora podkreślały jednak dalsze elementy: wielki herb z Orłem i Pogonią we wzorzystej posadzce rotundy (a także na jednym z przyczółków portykowych) oraz „galeria słynnych Polaków", dziś już nie zachowana, z której pozostały jedynie antykizujące konsole w hallu i klatce schodowej. Drugim artystą związanym z pałacem w Lubostroniu był Antoni Smuglewicz, być może projektant wspomnianych płaskorzeźb i wykonawca polichromii w kilku pomieszczeniach. W dawnej bibliotece jest to typowy dla klasycyzmu program alegoryczno-scientystyczny, w gabinecie i hallu piętra już romantyczny, przez wprowadzenie motywów ruin antycznych, „średniowiecznych", a nawet „egipskich".
Rezydencja w Lubostroniu obejmuje inne jeszcze budynki wzniesione przez S. Zawadzkiego: oficynę (tzw. Stary Pałac) oraz zespół zabudowań folwarcznych (stajnie i wozownie), jak wreszcie bramę, utworzoną z wyniosłych obelisków. Obszerny, malowniczy park przechodzi w kompleks lasów i całość założenia zakomponowana jest w szerokiej perspektywie krajobrazowej, niewątpliwie pod wpływem angielskim.
Około połowy wieku XIX nowy folwark w Lubostroniu powstał poza obrębem parkowym i wzniesiono go w duchu neogotyckim. Niewykluczone, że twórcą koncepcji był wykształcony w Berlinie arch. Korneli Gabrielski, pracujący dla Skórzewskich do 1868 r. Ostatnio nieudolny remont stodół i stajen zepsuł niestety jednolity charakter całości, niemniej ogromny spichlerz o przedziwnym półszczytowo-attykowym zwieńczeniu, należy niewątpliwie do lepszych realizacji tego typu w naszym kraju.
Nieliczne dwory ze schyłku XVIII i pierwszej połowy XIX wieku, jak też niezwykle skromny klasycystyczny kościół w Szaradowie, to przykłady typowo prowincjonalnej architektury. Dopiero po połowie w. XIX pojawiają się nieco ambitniejsze realizacje, których autorem był zapewne Wiktor Stabrowski architekt z Kcyni; jego autoryzowanym dziełem jest dwór w Siernikach z r. 1876. Stabrowski, realizujący budowle eklektyczne, ze szczególnym zamiłowaniem powracał do form klasycystycznych rozpowszechnionych przez Schin-kla i Gilly!ego.
Unikalnym i imponującym zarazem rozmiarami zabytkiem techniki jest młyn wodny w Chobielinie, wzniesiony około połowy XIX wieku w konstrukcji szkieletowej. Niestety modernizacja przekształciła częściowo jego architekturę i po-
zbawiła trzech wielkich podsiębiernych kół wodnych, pierwotnie poruszanych wodą przy pomocy potężnej konstrukcji śluzowej.
Wyjątkowo ubogo przedstawiają się wyposażenia wnętrz kościelnych. Kościół poreformacki w Łabiszynie jest niemal zupełnie pozbawiony zabytków: wyjątek stanowi rokokowa chrzcielnica oraz przetrwałe w zakrystii dwa wartościowe sprzęty: rzeźbiona szafa i bogato okuta skrzynia z 1705 r.
Kościół pokarmelicki w Kcyni ma jednolite wyposażenie w pełni już klasycystyczne, o masywnych, dość ciężkich formach. Na uwagę zasługuje ambona w kształcie łodzi, podobna do znajdującej się w kościele w Dobrzyniu (Golubiu-Do-brzyniu).
W zakresie malarstwa ściennego godne odnotowania są malowidła w krużganku odpustowym w Kcyni, klasycyzujące (iluzjonistyczne kopuły kasetonowe) z en grissaille malowanymi scenami ze Starego Testamentu. Jest wysoce prawdopodobne, że ich twórcą był działający w pobliskim Lubostroniu Antoni Smuglewicz.
Nieliczne starsze zabytki malarstwa sztalugowego, to pochodzące z w. XVII obrazy w Szubinie oraz dwa wizerunki Matki Boskiej w typie Śnieżnej: w Słupach i Barcinie, przy czym ten drugi, nie osłonięty sukienkami, wydaje się należeć do kręgu inspiracji poznańskich (K. Boguszewskiego). Niemniej uboga jest rzeźba. Wielki, otoczony kultem krucyfiks w Kcyni, pochodzący z w. XVI, jest w gruncie rzeczy dziełem z marginesu stylowego, nie pozbawionym jednak siły wyrazu. Niezidentyfikowane marmurowe popiersie mężczyzny w Lubostroniu, to tylko cień dawnego, bogatego i muzealnego wyposażenia tego pałacu.
Wybijającym się zabytkiem złotnictwa jest wielka późno-gotycka monstrancja w Łabiszynie, która pomimo przekształcenia reservaculum i obicia stopy nową blachą, należy do czołowych dzieł późnogotyckich w skali województwa. Druga monstrancja — w Szaradowie, powstała na przełomie w. XVI i XVII, prezentuje charakterystyczną dla tego okresu transformację: gotycka jest tu już tylko wieżyczkowa architektura, a cała ornamentyka należy do epoki manieryzmu.
Bardzo cennym zabytkiem barokowego złotnictwa jest monstrancja w Samoklęskach, z bogato rozbudowanymi ramionami i precyzyjnie wykonanymi reliefami na stopie; umieszczona pod glorią figurka Matki Boskiej jest prawdopodobnie odlewem z gotyckiej jeszcze formy. Z połowy w. XVII pochodzi bardzo bogata i niezwykle ozdobna puszka w Łabiszynie, przykład przeobrażenia się manieryzmu w ba-
rok. Kilka kielichów, świetne lichtarze srebrne w Kcyni, kadzielnica w Łabiszynie i lampa wieczna w Kcyni, określona jako wykonana w Krakowie w r. 1699, potwierdzają, że wiek XVII, pomimo klęsk „potopu" i wojen kozackich był złotym okresem polskiego rzemiosła artystycznego; niestety tylko wyjątkowo są te wyroby cechowane.
W zupełnie inny świat wprowadza nas ogromny, kilkadziesiąt sztuk liczący zespół plakietek wotywnych w kościele po-karmelickim w Kcyni. Najwcześniejsze pochodzą z pierwszej i drugiej ćwierci w. XVII i wykazują przeważnie wcale wysoki poziom wykonania, późniejsze, zwłaszcza te, które fundowano w początku w. XIX, to twory prymitywne, zadziwiające wprost swą naiwnością. Szczegółowa analiza tego zespołu pozwoliłaby niewątpliwie na wysunięcie ciekawych wniosków obyczajowo-społecznych (spora liczba fundacji mieszczańskich). .
Paramentów najwięcej zachowało się w obu kościołach w Kcyni, a w zespole tym na wyróżnienie zasługują przede wszystkim: ornat o nietypowym, srebrnym hafcie geome-tryczno-kwiatowym, datowany przez nas na drugą połowę w XVII oraz drugi — z pierwszej połowy w. XVIII, na którego kolumnie wyhaftowane zostały tyleż naiwne, co ikonograficznie oryginalne alegoryczne sceny.
Twórczość ludowa na Pałukach rozwijała się niegdyś bogato Okupacja hitlerowska przyniosła zniszczenie wszystkich kapliczek i pojedyncze dzieła rzeźby ludowej trafiają się sporadycznie po kościołach (Samoklęski - krucyfiks).
Tadeusz Chrzanowski i Marian Kornecki

LITERATURA PRZEDMIOTU

Andrzejewski M., Marszałek F., Kcynia, Bydgoszcz 1962. — Bar M., Westpreussen unter Friedrich dem Grossen, Leipzig 1909. — B e e r P., Burgen und Schlósser im Posener Lande (Aus dem Posener Lande 5, 1909) [Szubin]. — Błegański P., LFinspirazione delia Rotonda nei progetti delie ville di Królikarnia e di Lubostroń (Bolletino del Cetro internazionale di Studi d"Architettura Andrea Palladio 3, 1961). — Callier E., Sędziwó) Pałuka z Szubina — wojewoda kaliski, Poznań 1893. — DobrzyckiJ., Studia nad wiejskimi pałacami wielkopolskimi z doby neoklasycyzmu (Prace K.H.S. V, 1930—4) [Lubostroń]. — Duncker A., Posens Schlósser und Burgen, Berlin b.r. [Grocholin]. — Durczykiewicz E., Dwory polskie w Wielkim Księstwie Poznańskim, Poznań 1912 [Chraplewo, Lubostroń, Słupy]. — Dzieje Wielkopolski I, praca zbiorowa pod red. J. Topolskiego, Poznań 1969. - Dzieje Szubina, praca zbiorowa pod red. M. Biskupa, Warszawa—Poznań 1974. — Formanowicz J., Pałuki i miasto Szubin, Poznań 1909. - Gąsiorowski A., Uwagi
0 mniejszych kasztelaniach wielkopolskich XIII—XV wieku (Czasopismo Prawno-Historyczne XIX, 1967). — Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1974 [Szubin]. — Henschel A., Lubostroń, stary pałac, inwentaryzacja pomiarowa i opis techniczny, mpis PKZ Toruń 1957. — Hładyłowicz K., Zmiany krajobrazu i rozwój osadnictwa w Wielkopolsce od XIV do XIX wieku, Lwów 1932. -Holsche A. C, Der Netzedistrict, Konigsberg 1793 [Szubin]. -Tenże, Geographie und Statistik von West- Sud und Neu-Ostpreus-sen, Berlin 1807. — JaroszewskiT. S., O dwóch grupach polskich rezydencji wiejskich w drugiej połowie XVIII wieku. Ze studiów nad problematyką recepcji Palladia w Polsce (Kwartalnik Architektury
1 Urbanistyki XI, 1966) [Lubostroń]. — Tenże, Ze studiów nad problematyką recepcji Palladia w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku (w: Klasycyzrn, studia nad sztuką polską XVIII i XIX wieku, Wrocław 1968) [Lubostroń]. - Tenże, Architektura doby oświecenia w Polsce, Wrocław 1971 [Lubostroń]. — Kalinowska K., Gro-cholin. Dwór obronny, dokumentacja historyczno-architektoniczna, mpis PKZ Toruń 1964. — T a ż e, Szubin, ruina zamku, dokumentacja historyczno-architektoniczna, mpis PKZ Toruń 1966. — Kcynia, Studium historyczno-urbanistyczne, praca zbiorowa, mpis PKZ Poznań 1962. - K e m p f i F., Schloss Lubostroń (Aus dem Posener Lande 3, 1908). — K o h t e J., Verzeichnis der Kunstdenkmaler der Provinz Posen IV: Der Regierungsbezirk Bromberg, Berlin 1897. — Koryt-lcowski S., Breuis descriptio historico-geographica ecćlesiarum archidioecesis Gnesnensis et Poznanensis, Gniezno 1888. — Kozie-r o w s k i S., Szematyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Poznań 1934. — Łepkowski J., O zabytkach Kruszwicy, Gniezna i Krakowa oraz Trzemeszna, Rogoźna, Kcyni, Dobieszewka, Golańczy, Żnina, Gąsawy, Pakości, Kościelca, Inowrocławia, Strzelna i Mogilna, Kraków 1865. — Łepkowski E., Kcynia (Wiadomości Turystyczne 2, 1932). — M a 1 i-nowska I., Stanisław Zawadzki, Warszawa 1953 [Lubostroń]. — Mańkowski F. Labischin (Familienblatter 1898). — Miasta polskie w Tysiącleciu I, Wrocław 1965 [Barcin, Kcynia, Łabiszyn, Rynarzewo,
Szubin]. — M u n c h H., Geneza rozplanowania miast wielkopolskich w XIII i XIV w., Kraków 1946 [Łabiszyn, Kcynia, Rynarzewo]. -Ostrowska-Kębłowska Z., Architektura pałacowa drugiej połowy XVIII wieku w Wielkopolsce, Poznań 1969 [Lubostroń]. — T a ż e, Pałace wielkopolskie z okresu klasycyzmu, Poznań 1970 [Lubostroń]. - Pietrykowski T., Z przeszłości Kcyni. Z okazji 666 rocznicy założenia miasta, Kcynia 1928. - [Plater L.], Opisanie historyczno-statystyczne Wielkopolskiego Księstwa Poznańskiego, Lipsk 1846. — Polkowski I., Historya Majętności Łabiszyńskiej od roku 1376—2876, Poznań 1876. - Raczyński E., Wspomnienia Wielkopolski II, Poznań 1843 [Lubostroń]. - Rheinsberg F., Schloss Szubin in seinem gegenwartigen Zustande (Aus dem Posener Lande 5, 1910). — Rocznik Archidiecezji Gnieźnieńskiej, Gniezno
1966. - Rzeźnicki W., Bydgoszcz i powiaty: bydgoski, szubiń-ski i wyrzyski (Mała encyklopedia turystyczna, Bydgoszcz 1938). — Semkowicz W., Ród Paluków (Rozprawy PAU, Wydział Hi-storyczno-Filozoficzny, seria II, t. 24/4, 1907) [Szubin]. — Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego I-XVI, Warszawa 1880—1902. -Stadtebilder aus der Provinz Posen (Familienblatter 1898) [Szubin].— Stryj eński T., Pałace wiejskie i dwory z czasów saskich, Stanisława Augusta i Księstwa Warszawskiego w województwie poznańskim, Warszawa 1929 [Lubostroń]. — Werner A., Geschichte der evangelischen Parochien in der Provinz Posen, Posen 1899. — Województwo bydgoskie. Krajobraz, dzieje, kultura, gospodarka, Poznań
1967, wyd. II, poszerzone, Poznań 1972. - Województwo bydgoskie. Przewodnik, Warszawa 1967. - Wróblewska G., Ukształtowanie przestrzenne nowożytnych miast wielkopolskich od r. 1500 do rozbiorów (Kwartalnik Architektury i Urbanistyki X 1965) [Łabiszyn]. -W u 11 k e H., stadtebuch des Landes Posen, Leipzig 1864 [Szubin]. — Zabytki architektury województwa bydgoskiego, Bydgoszcz 1974. — zielonka B., Zabytki archeologiczne województwa bydgoskiego, Bydgoszcz 1959. — Tenże, Zarys dziejów polskich badań archeologicznych na ziemiach województwa bydgoskiego (Rocznik Muzeum w Toruniu I, z. 3, 1963).
Fotografie wykonali:
T. CHRZANOWSKI (fig. 1, 2, 4, 7, 9, 11, 14—7, 19, 22—5, 32—3, 38—41, 43--5, 50, 52—4, 56, 59, 60, 64—6, 68, 74—7, 79, 81, 84—6, 93, 96—3, 103, 108—10, 112—4, 116—23, 126); M. KORNECKI (fig. 3, 5, 8, 10, 13, 18, 20—1, 26—31, 34—7, 42 46—9, 51, 55, 61—3 67 69—73, 78, 80, 82—3, 87—92, 94—5, 99—102 104—7, 111, 115, 125); I. MALINOWSKA (fig 58, 124); M. MORA-CZEWSKA (fig. 57); H PODDĘBSKI (fig. 6)-ARCHIWALNE (fig 12)

INDEKS OSÓB
(Nie obejmuje ikonografii chrześcijańskiej. Nazwiska artystów i rzemieślników oznaczono kursywą)

Baerwald kupiec 44
Baranowscy 5
Baranowski Hieronim 44
Baranowski Ludwik 5
Baranowski Wojciech arcybiskup gnieźnieński 5, 11
Baranowski Wojciech starosta kcyński 5
Beck Fryderyk ludwisarz 35
Bern Wojciech cieśla 14
Bemowa z Cieśliczków Katarzyna żona cieśli 14
Blau złotnik poznański 14
Boguszewski Krzysztof malarz XI
Bolesław Pobożny książę wielkopolski 8
Breza Stanisław 35
Brodzki Stanisław 34
Brzeski Hamilkar 18
Budzyński Kacper doktor teologii 14
Bujnik Marcin 14
Busse T. 45
Cedrowicz Gabriel kanonik gnieźnieński, proboszcz słupski 37
Ceptowicz (Ceptowski) Michał sztukator IX, 23
Ceptowski zob. Ceptowicz
z Ciecierskich Skórzewska Marianna zob. Skórzewska
Cieszyńscy 44
z Cieśliczków Bemowa Katarzyna zob. Bemowa
CM cecha imienna złotnika 14
Cybichowski Stefan architekt 35
Czapscy 39
Czarneccy 39
Czarneckl złotnik poznański 36
Czarnkowscy 19. 27, 35, 44
z Czarnkowskich Opalińska Teresa zob. Opalińska
Derbich malarz poznański 31 Drapiewski Władysław malarz 1,
31 Dżwikowskl Franciszek architekt
inowrocławski 30
Feldt J. 44 Florian Szary 23
Fontana Piotr architekt VIII, 30 Froelich malarz-konserwator 42 Fryderyk II król pruski V, X. 23 Fryderyk Jagiellońezyk arcybiskup gnieźnieński, kardynał 5
Gabrietski Korneli architekt X
Gembiccy 19, 27, 35
2ovoto Gembicka lovoto Grabska z Grotów Dorota 30, 32
Gembicka Teresa 30
Gembicki Paweł kasztelan łęczycki 27
Gerpe Julian doktor 33
Gilly Dawid architekt X
Godzimirski Józef 35
lovoto Grabska 2"voto Gembicka z Grotów Dorota zob. Gembicka
Grocholińscy zob. Grocholscy
Grocholscy (Grocholińscy) 5
z Grotów lovoto Grabska 2ovoto Gembicka Dorota zob. Gembicka
Grudzińsey 19, 35
Grzymalitowie 35, 39
Haase Jan Jakub II złotnik gdański 14
Hojman Vlastimil malarz 43 H v H cecha imienna złotnika 13 Holas Aleksander architekt 3 Hubner 44
Jadwiga królowa polska 23 Janesik Wojciech 14
v. Jungingen Konrad wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego 23
z Kalksztajnów Sadowska Ludwika zob. Sadowska
Kiehn Karol 44
Koescl Augustyn ludwisarz toruński 35
Komasińska Marianna 44
Konarscy 14
z Konarzewskich Mycielska Weronika zob. Mycielska
Krotoscy-Leszczycowie VI, 1
z Krotoszyna Wojciech kasztelan śremski 1
Kundlerowie 1
Lachocki Jan 1
Latalscy-Prawdzicowie VI, 19, 27 Latalski Stanisław 30 Leszczycowie zob. Krotoscy-Leszczycowie Lipski Leon 33
z Łabiszyna Andrzej wojewoda brzesko-kujawski 27
Marcinkowski Władysław rzeźbiarz 23
Matejko Stefan malarz 35
Mieczkowscy 36
Mieczkowskl Edward 34
Mielęccy 33
Mielęcka z Milickich Eleonora pułkownikowa 33
Mielęcki Kazimierz pułkownik, Naczelnik Sił Zbrojnych Oddziałów Wielkopolskich VII, 33
Mielżyński Maksymilian pisarz wielki koronny 39
z Milickich Mielęcka Eleonora zob. Mielęcka
MM cecha imienna złotnika 10
Mycielscy 41
Mycielska z Konarzewskich Weronika kasztelanowa poznańska 43
Neuendorf H. rzeźbiarz bydgoski
33 Niedzielska Jadwiga aptekarka
kcyńska 14
Obodowska Marianna 14
Opalińscy 19, 27, 41, 44
Opalińska z Czarnkowskich Teresa wojewodzina poznańska 44
Opaliński Jan wojewoda kaliski, starosta inowrocławski 30
Opaliński Krzysztof wojewoda poznański 44
Oslecki Mateusz architekt zakonny VIII, 30
Pajzderski Tomasz architekt 21 z Pakości Wojciech z rodu Praw-
dziców wojewoda brzeski 1 Pałuka Sędziwój wojewoda kaliski VI, 41, 44 Pałukowie VI, 35 Pemperski Bartłomiej 14 Pęzelewicz Anna 14 Pęzelewicz Jan 14 Podlewscy 38 Ponikiewscy 4
Prabucki Franciszek dziekan inowrocławski, prepozyt łabiszyń-ski 32
Prabucki Franciszek (Jan?) proboszcz łabiszyński 37 Prawdzicowie zob. Latalscy Preis Waldemar architekt 30 Prigann młynarz 44 przemysł I książę wielkopolski 8 Przyluski architekt inowrocławski 1
Radzymiński Antoni 5
Rogaliński Eustachy 19
Roguska ze Starczewskich Marianna 33
Roguski Aleksander major Wojsk Polskich 33
Rudzińscy 27
Rudzki Wojciech 34
Rykaczewski Erazm lingwista, tłumacz literatury angielskiej i łacińskiej, historyk 33
Rynarzescy 35
Sadowscy 38
Sadowska z Kalksztajnów Ludwika 37
Sadowski Jan Nepomucen 37
Schinkel Karol Fryderyk architekt X
Selig Salomon kupiec 44
Semkowicz Władysław historyk VI
Simon Jan malarz 38
Skałkowskl Józef 30
Skórzewscy VI, IX, X, 5, 7, 19, 23, 24, 25, 27, 30, 35
Skórzewska z Ciecierskich Marianna generałowa V, 19, 23
Skórzewski Franciszek Bogusław generał 19
Skórzewski Fryderyk V, IX, 19, 21, 44
Sławnikowiczowie VI
Smuglewicz Antoni malarz X, XI, 16, 23, 24
Stabrowski Wiktor architekt kcyń-ski X, 34, 36
Stanisław August Poniatowski król polski 8
Staniszewski Józef złotnik toruński 15
ze Starczewskich Rogucka Marianna zob. Rogucka
Sułkowski Ignacy 33
Szygowscy 1
Swiętopełk książę pomorski 8
Tassaert Octave malarz i litograf
36
Teichert architekt-ogrodnik 26 Torwirt Leonard malarz-konser-
wator 44
v. Treskow J.C. 6 v. Treskow-Rosen rodzina 5, 7 Trucborscy małżonkowie 32 Tuchołka Józef 15 Du Turgis litograf 36
Ulbrich Gradam malarz 1
Winieccy 1
Wiśniowiccy 39
Władysław Herman książę polski 9
Władysław Laskonogi książę poznański i krakowski 8
Władysław Łokietek król polski 35
Władysław Odonic książę poznański 8
Władysław Warneńczyk król polski 8
Wolszleger L. 34
Zagórska Katarzyna 10
zagórska Urszula 10
Zalewski Hieronim malarz 38
Zawadzki Stanisław architekt IX, X, 21, 24, 25
Zielke rodzina 1
Żeleński G. właściciel wytwórni witraży 35
Opracowały Maria Lewicka i Barbara Szymanowska

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI