KAMPANIA WE WŁOSZECH 1943-45 BAŁKAŃSKIE KONCEPCJE

31-01-2014, 19:57
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Aktualna cena: 59.99 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 3907120481

Miejscowość Kraków

Koniec: 31-01-2014 19:49:35

Dodatkowe informacje:
Tematyka: Wielkie wojny, kampanie, bitwy
Stan: Używany
Okładka: miękka
Rok wydania (xxxx): 1964
Język: polski

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO SPISU TREŚCI

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO OPISU KSIĄŻKI

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY ZNAJDUJĄCE SIĘ W TEJ SAMEJ KATEGORII

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

KLIKNIJ ABY ZOBACZYĆ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ SPRZEDAWANEGO PRZEDMIOTU, WYSTARCZY KLIKNĄĆ NA JEDNĄ Z NICH A ZOSTANIESZ PRZENIESIONY DO ODPOWIEDNIEGO ZDJĘCIA W WIĘKSZYM FORMACIE ZNAJDUJĄCEGO SIĘ NA DOLE STRONY (CZASAMI TRZEBA CHWILĘ POCZEKAĆ NA DOGRANIE ZDJĘCIA).

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
AUTOR -
WYDAWNICTWO -
WYDANIE -
NAKŁAD - EGZ.
STAN KSIĄŻKI - JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).
RODZAJ OPRAWY -
ILOŚĆ STRON -
WYMIARY - x x CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)
ILUSTRACJE, MAPY ITP. -

DARMOWA WYSYŁKA na terenie Polski niezależnie od ilości i wagi (przesyłka listem poleconym priorytetowym, ew. paczką priorytetową, jeśli łączna waga przekroczy 2kg), w przypadku wysyłki zagranicznej cena według cennika poczty polskiej.

KLIKNIJ ABY PRZEJŚĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS (Przypominam o kombinacji klawiszy Ctrl+F – przytrzymaj Ctrl i jednocześnie naciśnij klawisz F, w okienku które się pojawi wpisz dowolne szukane przez ciebie słowo, być może znajduje się ono w opisie mojej aukcji)

INSTYTUT HISTORII POLSKIEJ AKADEMII NAUK
KAZIMIERZ ROSEN-ZAWADZKI
BAŁKAŃSKIE KONCEPCJE
STRATEGICZNE
A KAMPANIA WE WŁOSZECH
(1943—1945)
WROCŁAW - WARSZAWA - KRAKÓW
ZAKŁAD NARODOWY IMIENIA OSSOLIŃSKICH
WYDAWNICTWO POLSKIEJ AKADEMII NAUK
1964
Redaktor Anna Lergetporer-Jakimow Redaktor techniczny Marian Łukaniec

SPIS TREŚCI

Wstęp . 5
CZĘSC PIERWSZA. GRAND STRATEGY
Rozdział I. Wielki przełom (1942—1943). 17
Rozdział II. Konferencje (Waszyngton, Londyn, Casablanca, Waszyngton, Algier, grudzień 1941—maj 1943). 36
Rozdział III. Fall Achse. 50
CZĘŚĆ DRUGA. PRELIMINARIA KAMPANII WE WŁOSZECH
Rozdział IV. Założenia strategii brytyjskiej i cele operacyjne (I konferencja
w Quebec, „Quadrant", 14—24 VIII 1943). 66
Rozdział V. Początek kampanii we Włoszech (lipiec—grudzień 1943) . 80
Rozdział VI. Rommel czy Kesselring?. 99
CZĘŚĆ TRZECIA. PRZEZ FRANCJĘ CZY PRZEZ BAŁKANY?
Rozdział VII. Możliwości materiałowe a koncepcje operacyjne (I konferencja
w Kairze, „Sextant", 22—26 XI 1943). 114
Rozdział VIII. Teheran (konferencja „Eureka"). 130
Rozdział IX. II konferencja w Kairze (3—6 XII 1943). 147
CZĘSC CZWARTA. BITWA O RZYM CZY O MONTE CASSINO?
Rozdział X. I faza bitwy (Garigliano—Rapido oraz Anzio—Nettuno, 12 I—23 II
1944).156
Rozdział XI. II i III faza bitwy (Cassino - Colle Maiella oraz Wzgórze Klasztorne Monte Cassino, 15—20 II oraz 5—23 III 1944).172
CZĘSC PIĄTA. WSZYSTKIE DROGI PROWADZĄ DO RZYMU
Rozdział XII. IV faza bitwy (sytuacja szczegółowa oraz plan działań) . . 183 Rozdział XIII. Generalne natarcie, przełamanie i wykorzystanie . 195 Rozdział XIV. Wyzwolenie Rzymu (4 VI 1944).210
CZĘSC SZÓSTA. NA STRATEGICZNYM ROZDROŻU
Rozdział XV. Przeciwko wykonaniu desantu „Anvil" (grudzień 1943-czerwiec
1944).225
Rozdział XVI. Na Prowancję czy na Austrię i Węgry? (4—6 VI-15 VIII 1944) 234 Rozdział XVII. Fiasko „bałkańskich koncepcji strategicznych" (II konferencja
w Quebec, „Octagon", 11—16 IX 1944).249
CZFSC SIÓDMA. O SPRAWIEDLIWĄ OCENĘ
dS^rs sä^ ; ; : : :
Bilans. 312
Zestawienie ważniejszych materiałów bibliograficznych . - - ^
Summary.
Szkice

WSTĘP

Problematyka „bałkańskich koncepcji strategicznych", forsowanych (zwłaszcza w latach 1943—1944) przez rząd Churchilla oraz Naczelne Dowództwo Brytyjskie (British High Command), posiada dla zrozumienia logiki wydarzeń II wojny światowej szczególne znaczenie. Pozwala bowiem wykazać dowodnie nie tylko działanie mechanizmu wiążącego, a właściwie podporządkowującego strategię celom polityki wojennej, ale w odniesieniu do najnowszej historii Polski daje również niezawodny klucz do zrozumienia celów polityki wojennej rządów polskich w Londynie (Sikorskiego i Mikołajczyka). Ujawnia wreszcie ta problematyka sens polityczny walk 2. korpusu polskiego we Włoszech.
Na przykładzie ustosunkowania się trzech mocarstw antyhitlerowskiej koalicji (Stanów Zjednoczonych AP, Wielkiej Brytanii oraz Związku Radzieckiego) do przyszłego, powojennego statusu środkowo--wschodniej Europy potwierdza się raz jeszcze ścisłe uzależnienie założeń i koncepcji strategicznych nie tylko od odrębnych, czy nawet przeciwstawnych, celów realizowanej na drodze wojennej przez wymienionych mocarstwowych współpartnerów polityki zagranicznej, lecz ponadto od ich ustroju oraz polityki wewnętrznej.
Rozbieżności anglo-amerykańskie, a zwłaszcza europejskie sprzeczności angielsko-radzieckie, wystąpiły wyraźnie na powierzchnię od razu po wciągnięciu ZSRR do wojny. W miarę zaś przedłużania się zmagań wojennych pogłębiały się one coraz bardziej, zaostrzając się szczególnie w przedostatniej rozpatrywanej w niniejszej pracy fazie wojny (1943— —1945). W znanym sformułowaniu amerykańskim, określającym wojenny sojusz trzech mocarstw antyhitlerowskiej koalicji jako „zdumiewający alians" (Strange Alliance), tkwi zatem sporo słusznościl.
Podstawowym założeniem brytyjskiej polityki zagranicznej w Europie było od dawien dawna utrzymanie tzw. „równowagi sił" (Balance
of Power) na arenie międzynarodowej, a zwłaszcza w Europie. Rządy Imperium Brytyjskiego utrzymywały tę równowagę przez pakty i sojusze zawierane z europejskimi i pozaeuropejskimi partnerami, bądź też wywalczały ją w długotrwałych wojnach koalicyjnych. I tak zgodnie z założeniami „Balance of Power" rząd Neville Chamberlaina dążył (1938—1939) do wywołania wojny między III Rzeszą a ZSRR. Rząd Winstona Churchilla, opierając się na tychże politycznych tradycjach dyplomacji brytyjskiej oraz na doświadczeniach z wojen koalicyjnych, usiłował również — w nowej wojennej sytuacji, zwłaszcza po wejściu ZSRR do antyhitlerowskiej koalicji — przygotować zawczasu podstawy do stworzenia „Balance of Power" w powojennej Europie. Rząd Churchilla dążył zatem nie tylko do zachowania, a właściwie wzmocnienia i rozszerzenia przedwojennych wpływów Wielkiej Brytanii w Basenie Śródziemnomorskim oraz na Bliskim Wschodzie, ale i zabezpieczenia komunikacji Imperium z dalekowschodnimi posiadłościami. Wielka Brytania usiłowała ponadto, początkowo na płaszczyźnie politycznej, później zaś (1943—1944) poprzez dywersję militarną, nie dopuścić do wzrostu sił i wpływów, zwłaszcza w środkowo-wschodniej Europie, wielkiego wschodniego alianta — Związku Radzieckiego.
Stany Zjednoczone w odróżnieniu od wiekowych tradycji politycznych i wojennych doświadczeń brytyjskich opierały się na stosunkowo krótkotrwałych naukach z okresu I wojny światowej oraz powojennego dwudziestolecia (1914—1939). Potężny potencjał gospodarczy, bogactwa naturalne, zwłaszcza wielka moc produkcyjna przemysłu amerykańskiego stały przeto w rażącej dysproporcji do nabytych w sprawach międzynarodowych doświadczeń. Stąd zadziwiający niejednokrotnie brak wnikliwości, a nawet krótkowzroczność w przewidywaniach politycznych, niecierpliwość w działaniu, łącząca się we wpływowych kołach amerykańskiej finansjery z izolacjonizmem, głęboką niechęcią, a nawet obawami uwikłania się w „nie kończące się" zatargi oraz wojny we-wnętrznoeuropejskie. Ulegając wpływowym kołom izolacjonistycznym, rząd Franklina D. Roosevelta oraz Sztab Generalny nie mogły wyzbyć się graniczących z obsesją obaw wobec niebezpieczeństwa grożącego Stanom Zjednoczonym ze strony Japonii. Wielu bowiem wpływowych magnatów finansjery, polityków, admirałów oraz generałów amerykańskich uważało Japonię jeśli nie za wroga nr 1, to co najmniej za równie niebezpiecznego przeciwnika jak III Rzesza. Pozyskanie zaś ZSRR jako naturalnego sojusznika w wojnie przeciwko Japonii musiało być zatem oprócz obalenia III Rzeszy jednym z główniejszych celów amerykańskiej polityki wojennej w Europie.
W transpozycji militarnej te rozbieżne cele polityki wojennej zadecydowały o całkowicie odmiennych założeniach i koncepcjach strate-
gicznych obydwóch mocarstw, hamując tym samym nie tylko wspólne opracowywanie planów operacji na europejskim teatrze wojennym, lecz co gorsze, paraliżując nawet ich realizację. Anglo-amerykańskie sprzeczności natury politycznej przejawiały się bowiem z całą wyrazistością w zasadniczych rozbieżnościach amerykańskiej i brytyjskiej doktryny wojennej. W rezultacie nie można było znaleźć wspólnego mianownika pomiędzy brytyjską teorią „operacji pośrednich" (Indirect Approach) oraz metodą „działań peryferyjnych" (Peripheral Strategy), lansowaną (zwłaszcza do 1942 r.) przez Churchilla oraz British High Command, a amerykańską doktryną „wojny totalnej" (Global War), czy też teorią „koncentracji wysiłków" oraz „działania masą" (Theory of Mass and Concentration), wyznawaną przez Roosevelta, forsowaną zaś przez generała Marshalla oraz jego sztab.
W drugiej fazie, po wciągnięciu do wojny ZSRR (1941—1942), Brytyjczycy zgodnie z wyznawaną doktryną chcieli więc uderzać jedynie na peryferie hitlerowskiej „europejskiej twierdzy" (Festung Europa), wykonać zaś masowe lądowanie na kontynencie Europy i przeprowadzić rozstrzygającą operację w wielkim stylu celem zadania III Rzeszy ostatecznego śmiertelnego ciosu (coup de grace) dopiero w chwili końcowego załamywania się Wehrmachtu, a równocześnie w momencie wykrwawienia się (bled white) Armii Radzieckiej. W ten sposób rząd Churchilla, licząc na skrajne osłabienie ZSRR, zamierzał podyktować „Pax Britannica" w środkowo-wschodniej Europie, stworzyć podstawy „Balance of Power". Amerykanie natomiast, mając stale na względzie zagrożenie japońskie, postanowili w pierwszej kolejności rozprawić się w Europie z III Rzeszą (Beat Germany First Strategy). W tym celu po skoncentrowaniu gros sił i środków w zachodniej Europie postanowili uderzyć w wybranym czasie i miejscu głównymi siłami w serce III Rzeszy — Berlin. Celem tej rozstrzygającej operacji miało być jeśli nie zniszczenie, to przynajmniej rozbicie zgrupowanych na Zachodzie sił Wehrmachtu. Następnie — zgodnie z planami amerykańskimi — należało wspólnie z ZSRR skoncentrować cały wysiłek przeciwko Japonii.
W czwartej fazie wojny, po klęsce Niemców pod Stalingradem, wobec sukcesów i szybkiego posuwania się armii radzieckich (w latach 1943—1944) ku Polsce i ku Bałkanom założenia brytyjskiej „Indirect Approach" i „Peripheral Strategy", tzn. wyczekiwanie na dogodny moment do zadania „coup de grace" Wehrmachtowi, już nie wystarczały. British High Command uznało przeto za konieczne szybkie zapełnienie próżni wyłaniającej się w środkowo-wschodniej Europie za cofającymi się jednostkami Wehrmachtu, tym samym więc zatrzymanie manewrem od południa posuwających się w pościgu za Niemcami jednostek Armii Radzieckiej. Sztab brytyjski przystąpił więc pospiesznie do opracowy-
wania planów operacji bałkańskich. Zrodziły się „bałkańskie koncepcje strategiczne", których jednym z wariantów była rozpatrywana właśnie kampania we Włoszech.
Wciągnięcie amerykańskich sił zbrojnych w dywersję militarną przeciwko ZSRR groziłoby jednak rządowi Stanów Zjednoczonych uniemożliwieniem osiągnięcia obydwu wspomnianych wyżej głównych celów polityki wojennej Waszyngtonu. Amerykańska doktryna „Global War", koncepcje „Germany First Strategy", znaczenie i rola w antyhitlerowskiej koalicji poszczególnych wielkich aliantów, wszystko — zdaniem Amerykanów — zostałoby tym samym podważone. Prezydent Roosevelt, jego osobisty a wpływowy doradca Hopkins oraz amerykański Sztab Generalny z generałem Marshallem na czele postanowili przeto, zwłaszcza po uzyskaniu poparcia strony radzieckiej (Teheran 1943 r.), nie dać się pod żadnym pozorem wciągnąć do wymierzonych przeciwko ZSRR rozgrywek polityczno-militarnych we wschodniej części Basenu Śródziemnomorskiego, a tym bardziej w środkowo-wschodniej Europie. W rezultacie między sztabem amerykańskim a angielskim rozgorzała zacięta i długotrwała (1942—1944) wojna „sztabowa".
Żadna ze stron nie zdołała przekonać drugiej ani o słuszności lansowanej przez siebie doktryny, ani o celowości wysuwanej koncepcji strategicznej. Zasady amerykańskiej strategii globalnej nakazywały bowiem od razu jak najszybsze rzucenie na szalę wojny przeciwko III Rzeszy gros posiadanych rezerw ludzkich i materiałowych, wykorzystanie całego zmobilizowanego i rozbudowanego potencjału gospodarczego oraz potężnej produkcji wojennej. Bezpośrednio zaś po przeprowadzeniu koncentracji i wykonaniu strategicznego rozwinięcia należało w myśl planów amerykańskich uderzyć głównymi zgrupowanymi w Europie siłami na armie Wehrmachtu.
Żadna ze stron nie zdołała przekonać strony przeciwnej. Zrodzone na tym tle długie, ostre spory nie tylko jednak działały hamująco na prowadzenie operacji, a więc wyzwolenie ujarzmionej- Europy, ale budziły ponadto brak zaufania, podejrzliwość Amerykanów. Zaczęli oni słusznie posądzać Brytyjczyków o chęć wykorzystania potężnego amerykańskiego potencjału wojennego, wielkich rezerw ludzkich i materiałowych, rozbudowanego, wydajnego przemysłu zbrojeniowego do rozgrywek przeciwko ZSRR, do zwiększenia zasięgu i umocnienia wpływów brytyjskich w Europie.
W rozgrywce tej, w tym anglo-amerykańskim sporze — po stronie oczywiście Stanów Zjednoczonych a przeciwko Wielkiej Brytanii — wziął również udział ZSRR. Związek Radziecki, pierwsze w dziejach socjalistyczne mocarstwo, pomimo przynależności do antyhitlerowskiej koalicji kierował się wyłącznie własnymi celami politycznymi, po-
dyktowanymi zarówno przez doktrynę marksizmu-leninizmu, jak i ustrój oraz system, będący antagonistycznym zaprzeczeniem podstaw gospodarczych, społecznych, ideologicznych oraz prawno-politycznych, a więc i celów polityki wojennej pozostałych dwóch partnerów. Prowadząc zacięte walki z gros zaangażowanych na froncie wschodnim lądowych i powietrznych sił Wehrmachtu, nie wyzbywał się rząd ZSRR zrozumiałej rezerwy, nie zaniedbywał uzasadnionej zresztą czujności wobec rzeczywistych intencji i celów politycznych swych wrojennych sojuszników, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii.
Ustosunkowanie się Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych do trzeciego wielkiego alianta — ZSRR zasługuje na szczególną uwagę. Rządy w Londynie i Waszyngtonie doceniały znaczenie faktu, że w operacjach lądowych na europejskim teatrze wojennym Armia Radziecka (w latach 1941—1943) dźwigała w osamotnieniu główny ciężar walki z Wehrmachtem, liczyły się przeto bardzo z rządem radzieckim, bojąc się — zwłaszcza Anglia — iż ZSRR może wycofać się z wojny. Podejrzenia te i obawy, ponieważ otwarcie II frontu w zachodniej Europie wciąż jeszcze było odległe, były dość zrozumiałe, teza bowiem amerykańskiej strategii „Germany First" była dla ZSRR czczym frazesem. Nieuzasadnione przypuszczenia, że ZSRR może zawrzeć separatystyczny pokój z Niemcami, wzmogły się gwałtownie (lipiec 1943 r.) po wezwaniu do Moskwy ambasadorów: Majskiego z Londynu i Litwinowa z Waszyngtonu, a zwłaszcza po odmowie Stalina na proponowane przez Roosevelta spotkanie.
Obawy co do nagłego diametralnego zwrotu w wojennej polityce ZSRR stanowiły charakterystyczną wspólną, lecz nader wąską platformę ustosunkowania się Londynu i Waszyngtonu do wielkiego wschodniego alianta (Grand Ally). Za cenę dźwigania na barkach brzemienia wojny przeciwko III Rzeszy, za obietnicę współudziału w wojnie przeciwko Japonii rząd Roosevelta pozostawiał bowiem ZSRR wolną rękę w środkowo-wschodniej Europie. Rząd Churchilla natomiast wręcz odwrotnie, nie szczędząc jak najbardziej oficjalnych deklaracji lojalności oraz solennych obietnic przyjaźni, zawierając nawet traktat sojuszniczy z ZSRR (26 V 1942), nie zamierzał bynajmniej zrezygnować z walki o wpływy brytyjskie, a konkretnie o niedopuszczenie armii ZSRR do środkowo-wschodniej Europy. Prowadził więc Churchill na płaszczyźnie dyplomatycznej i militarnej złożoną grę nie tylko przeciwko ZSRR, lecz również i przeciwko Stanom Zjednoczonym.
Związek Radziecki nie łudził się bynajmniej co do rzeczywistych intencji i planów rządu Churchilla. Osamotniona de facto Armia Radziecka prowadziła wprawdzie nadal na wschodnim froncie śmiertelne zmagania z gros dywizji Wehrmachtu. Rząd radziecki domagał się jed-
nak twardo otworzenia w jak najwcześniejszym terminie II frontu w północno-zachodniej Europie. Żądania te zbiegały się z koncepcjami strategii amerykańskiej. I odwrotnie, opóźnianie otwarcia II frontu nie ułatwiało stosunków między dwoma aliantami: ZSRR z jednej, a Wielką Brytanią z drugiej strony. Gra rządu Churchilla stawała się bowiem dla Moskwy coraz bardziej przejrzysta, coraz bardziej zrozumiała2.
W rezultacie pomimo upływu aż dwu lat od napaści III Rzeszy na ZSRR oraz uderzenia japońskiego na Pearl Harbour nie ustalono wspólnego amerykańsko-anglo-radzieckiego planu operacji, mianowicie: gdzie, czym i kiedy należy rozbić wroga Nr 1 — III Rzeszę. W przededniu konferencji w Teheranie problem wspólnego planowania operacyjnego trzech mocarstw antyhitlerowskiej koalicji osiągnął moment krytyczny. Hasło „Germany First" stawało się czczym, gołosłownym frazesem nie tylko dla ZSRR, lecz również i dla Stanów Zjednoczonych.
W Teheranie Stalin przeciwstawił się zdecydowanie brytyjskim planom uderzenia na Europę od południa poprzez Bałkany. Poparł natomiast plany operacji „Overlord"": z Wielkiej Brytanii poprzez Francję na Berlin. Tym samym koncepcje amerykańskie wzięły górę nad brytyjskimi. Stalin żądał ponadto, aby operacje w Basenie Śródziemnomorskim zostały na przyszłość ograniczone do desantu w południowej Francji, skoordynowanego ściśle z operacją „Overlord". A zatem Churchill przegrał. Amerykanie natomiast, jeśli chodzi o strategiczne założenia „Eeat Germany First", wygrali. Triumfowali zwłaszcza doradcy militarni prezydenta Roosevelta, autorzy planów operacji „Overlord". Amerykańska teoria „Global War" oraz zasada „Mass and Concentration" miały bowiem znaleźć realne zastosowanie we Francji w wielkiej, zbieżnej operacji kleszczowej 3.
Godząc się formalnie z postanowieniami teherańskimi, sztabowcy brytyjscy pod przewodem Churchilla nie dali jednak bynajmniej za wygraną. Wszystkimi dostępnymi środkami — dyplomatycznymi, a nawet i militarnymi — walczyli więc Brytyjczycy nadal (1944) o przeforsowanie „bałkańskich koncepcji strategicznych", usiłując postawić przed dokonanymi faktami nie tylko ZSRR, lecz i Stany Zjednoczone.
Kampania we Włoszech, podjęta właśnie jako jeden z trzech wariantów tychże koncepcji, nie stworzyła jednak dla British High Command — m. in. na skutek twardego oporu ze strony niemieckiej — podstaw i możliwości do podjęcia działań chociażby na Wiedeń i Budapeszt. Jednostki radzieckie zajęły Budapeszt (już 29 XII 1944) oraz Wiedeń (13 IV 1945) przed Anglikami. Wojska walczącej we Włoszech grupy armii „Południo--Zachód C" (Heeresgruppe Süd-West C) skapitulowały u podnóża Alp dopiero na wiosnę ostatniego roku wojny (28 IV 1945). O takim rozwoju wydarzeń w anglo-radzieckim wyścigu do środkowo-wschodniej Europy, a więc o załamaniu się planów British High Command, zadecydowała w ogromnej mierze długotrwała, przeciągająca się wbrew przewidywaniom brytyjskim bitwa o Rzym (I—VI 1944).
Erytyjczycy przegrali m. in. również i dlatego, że możliwości Wielkiej Brytanii samodzielnego podejmowania strategicznych decyzji, a tym bardziej samodzielnego działania operacyjnego, malały w czasie wojny w tym samym prawie tempie i stopniu, w jakim wzrastały siły i środki, a więc i możliwości samodzielnego decydowania oraz działania Stanów Zjednoczonych i ZSRR.
Stany Zjednoczone dysponowały wielkimi siłami i środkami. Nie chciały jednak, mając na względzie wojnę z Japonią, dopuścić do ich użycia w ryzykownej rozgrywce przeciwko ZSRR. Wielka Brytania natomiast nie dysponowała koniecznymi siłami do tego sprzecznego z celami wojennymi ZSRR przedsięwzięcia. Nie była przeto zdolna przeforsować bałkańskich planów. Erak źródłowych przekazów historycznych nie pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy Amerykanie mogli, czy byli w ogóle w stanie, działając na rzecz dalekosiężnych celów w powojennej sytuacji międzynarodowej, przejść do porządku dziennego, odrzucić na bok sprawę bezpośredniego zagrożenia ze strony Japonii. Należy bowiem pamiętać, że jeszcze do bitwy morskiej pod Leyte (Filipiny) kapitalne pytanie „kto kogo" nie było bynajmniej rozstrzygnięte (do października 1944 r.).
Ograniczenie bazy źródłowej zmusza również do marginesowego jedynie potraktowania nader istotnej dla realizacji brytyjskich „planów bałkańskich" sprawy: problemu tureckiego. Przesłanki polityczno-strategicznej natury nakazywały — jak można suponować — rządowi w Ankarze uchylić się od przystąpienia (w latach 1943—1944) do wojny przeciwko III Rzeszy. Decyzja ta podważyła poważnie podstawy operacyjnego planowania „bałkańskich koncepcji". W planach wielkiego manewru na Bałkany British High Command przewidywało bowiem wykorzystanie jako trzonu wojsk lądowych 35—40 tureckich dywizji. Ponadto Sztab Brytyjski oceniał, że oś operacyjna Stambuł—Sofia prowadzi wprost zarówno do Rumunii, jak i do Jugosławii.
Trudno jest wyrokować o militarnym realizmie planów brytyjskich (a również i polskich) uderzenia na Europę od południa poprzez Bałkany. Przeciwnicy tych koncepcji, Amerykanie, wysuwają bowiem tyleż zastrzeżeń i wyliczają tyleż logicznie uzasadnionych trudności, ile korzyści militarnych, a zwłaszcza racji politycznych tego operacyjnego przedsięwzięcia podają promotorzy „bałkańskich koncepcji strategicznych", Brytyjczycy. Należy jednak podkreślić, że manewr operacyjny w wielkim stylu poprzez 'Balkany (Grecja), skierowany na tyły wschodniego frontu niemieckiego, byłby - według ocen Oberkommando der Wehrmacht (OKW) - nader trudny do odparcia.
Ważniejsze będzie chyba stwierdzenie, że fakt przegranej brytyjskiej zadecydował równocześnie o przegranej rządu polskiego w Londynie. Klęska strategiczna Churchilla równała się pośmiertnej klęsce polityki wojennej Sikorskiego. Możliwości zrealizowania wysuwanych przez niego wobec Churchilla oraz Roosevelta celów strategicznych zostały przekreślone. Z chwilą zaś wkroczenia armii radzieckich do Polski przegrana ta została przypieczętowana wydarzeniami wojny.
Spory i dyskusje na temat „bałkańskich koncepcji strategicznych" zajmują dużo miejsca zarówno w angielskiej, jak i w amerykańskiej historiografii II wojny światowej.
Z oficjalnych wydawnictw na pierwsze miejsce należy wysunąć opracowanie: Leightona i Coakleya Global Logistic and Strategy, wydane w ramach serii „United States Army in World War II". Opracowania tej serii oparte są bowiem na dokumentach wojennych amerykańskiego oraz anglo-amerykańskiego Zjednoczonego Komitetu Szefów Sztabów, na protokołach konferencji międzyalianckich oraz na dokumentach opracowanych przez oddział operacyjny (G-3) amerykańskiego Sztabu Generalnego. Tematyka, przebieg i wyniki tychże konferencji oraz narad sztabowych, w nieco innej jednak interpretacji, zostały przedstawione przez Matloffa: Strategic Planning for Coalition Warfare, również w tej oficjalnej amerykańskiej serii. Dla zrozumienia amerykańskiej doktryny wojennej oraz założeń strategicznych Stanów Zjednoczonych w II wojnie światowej bardzo pomocny jest rozdział: The Conduct of World War II w kapitalnym opracowaniu Fullera: The Conduct of War 1789—1961.
Synteza anglo-amerykańskich rozbieżności strategicznych i operacyjnych została dokonana przez naczelnego historyka Armii Amerykańskiej, Greenfielda, pt. The Historian and the Army. Ciekawy w tym względzie jest również artykuł Duroselle'a: Le conflit stratégique anglo--americain de juin 1940 a juin 1944. Praca Morisona Strategy and Com-
promise oraz Higginsa Winston Churchill and the Second Front poświęcone są temuż problemowi. Ponadto w pracy zbiorowej Command Decisions, również z oficjalnej serii „United States Army in World War II", autorzy Leighton i Matloff dają uzupełniające się nawzajem tematycznie, zwięzłe, a wyczerpujące opracowania, poświęcone konferencji w Kairze i Teheranie oraz ponawianym próbom Churchilla niedopuszczenia do realizacji desantu w południowej Francji, mianowicie Overlord versus Mediterranean at the Cairo-Tehran Conferences (1943) oraz The Anvil Decision: Crossroads of Strategy (1944).
Stanowisko Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu (OKW) w sprawie obrony Włoch oraz opartą na dokumentach sztabowych i korespondencji Hitlera, admirała Doenitza oraz innych osobistości III Rzeszy ocenę niemiecką zagrożenia Bałkanów przez ewentualne, podjęte od południa Europy operacje aliantów przedstawia w tychże Command Decisions inny autor, Mavrogordato, pt. Hitler's Decision on the Defense of Italy (1943—1944), a również i Sanders w rozdziale „Die Südfront" pracy Die Stunden der Entscheidung. Snop światła „z tamtej — tzn. niemieckiej — strony wzgórza" pozwalający w dużej mierze zrozumieć, dlaczego rząd turecki w krytycznych dla Niemiec latach (1943—1944) pozostał na stanowisku neutralnym, rzuca źródłowa praca Kreckera pt. Deutschland und die Türkei im zweiten Weltkrieg.
Wysiłkom Churchilla przeforsowania planów operacji bałkańskich poświęciło prace wielu autorów amerykańskich. Na szczególną uwagę spośród wykorzystanych pozycji zasługują: Harrisona Cross Channel Attack i Pogue'a The Supreme Com,mand. Ponadto obiektywnie i dość wyczerpująco ujęli te zagadnienia: Feis, Churchill, Roosevelt and Stalin i Mc Neil, America, Britain and Russia. Their Co-operation and Conflict, 1941—1946. Wartościowa dla oświetlenia stosunków i współpracy rządów Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i ZSRR jest relacja Sherwooda Roosevelt and Hopkins. An Intimate History.
Na szczególną uwagę z oficjalnej brytyjskiej historiografii II wojny światowej zasługuje kilkutomowe opracowanie pt. Grand Strategy. Ehrman w V tomie tego wydawnictwa (August 1943 — September 1944), opierając się na udostępnionych brytyjskich dokumentach archiwalnych, przedstawia plany bałkańskie opracowane przez British High Command, jak i polityczne oraz operacyjne aspekty kampanii we Włoszech. Niestety, skrępowany w dużej mierze nakazami politycznej natury, autor świadomie chyba gmatwa role odegrane faktycznie przez Churchilla, szefa imperialnego sztabu Alana Brooke'a oraz British High Command w forsowaniu bałkańskiej strategii.
Z bogatej literatury pamiętnikarskiej na pierwszym miejscu należy oczywiście postawić imponujące dzieło Churchilla The Second World
War. Zwłaszcza tomy III, IV, V, VI: The Grand Alliance, The Hinge of Fate, Closing the Ring oraz Triumph and Tragedy, dają wiele cennego materiału w zakresie problematyki bałkańskiej. Trzeba jednak stwierdzić, że błyskotliwe pióro świetnego, utalentowanego autora nie jest bynajmniej obiektywne w przedstawianiu wydarzeń politycznych i militarnych. Dobór zaś — skądinąd nader istotnych dla tematu — dokumentów dokonany został z niechybną premedytacją w celu przesłonięcia, a nawet zniekształcenia historycznego obrazu zmagań II wojny światowej.
Sporo światła na rozpatrywane wydarzenia rzucają również notatniki, pamiętniki oraz wspomnienia takich amerykańskich admirałów, jak W. D. Leahy, E. J. King, oraz generałów, jak D. D. Eisenhower i J. R. Deane. Badacz czwartej fazy II wojny światowej (1943—1945) odczuwa jednak dotkliwie brak relacji niektórych aktorów dramatu, zwłaszcza szefów sztabów Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii, Marshalla i Alana Brooke'a. Do dyspozycji oddane zostały wprawdzie wyciągi z pamiętników tego ostatniego z komentarzami Bryanta, The Turn of the Tide oraz Triumph in the West, zostały one jednak ostro skrytykowane zarówno przez Amerykanów, jak i przez Anglików. Nie bacząc na to, ustosunkowanie British High Command do planowanej w zachodniej części europejskiego teatru wojennego rozstrzygającej operacji „Overlord" zostało w okrojonych pamiętnikach Alana Brooke'a dość obiektywnie przedstawione.
W kampanii we Włoszech brały udział jednostki wielu państw i narodowości. Wydarzeniom, tym poświęcili przeto prace nie tylko historycy po obu „stronach wzgórza", lecz również i autorzy innych krajów. Do najbardziej wartościowych pozycji należy zaliczyć przede wszystkim oficjalne raporty Maitlanda Wilsona, naczelnego dowódcy śródziemnomorskiego teatru wojennego: Report by the Supreme Allied Commander Mediterranean to the Combined Chiefs of Staff on the Italian Campaign oraz Alexandra, dowódcy 15. grupy armii, The Allied Armies in Italy from 3 September to December 1944.
Miarodajny opis przebiegu działań we Włoszech, wprawdzie w ogólnym tylko zarysie, a ponadto niepełny, fragmentaryczny, podany został w oficjalnych raportach dowództw lotnictwa oraz w sprawozdaniach amerykańskiego Komitetu Szefów Sztabów z operacji w Europie: Report of War, 4 I 1944. D'Albiac: Air Aspects of the Campaign in Italy and the Balkans zajmuje się przede wszystkim sprawami lotnictwa, jego roli w kampanii włoskiej.
Większość wyższych dowódców kampanii we Włoszech zamieniła po wojnie miecz na pióro. I tak Kesselring, dowódca Heeresgruppe Süd-West C, wystąpił ze wspomnieniami pt. Soldat bis zum letzten Tag.
Powojenna relacja tego generała feldmarszałka, najwierniejszego z wiernych Hitlerowi, należy nie tyle do apologicznej literatury Wehrmachtu, ile panegirycznej. Trzeba ponadto podkreślić, że w przeciwieństwie do opinii i poglądów OKW Kesselring był gorącym rzecznikiem obrony Włoch i nadal broni realizowanej w czasie wojny tezy. W studium poświęconym kampanii we Włoszech nie można jednak pominąć tego, zwłaszcza jeśli chodzi o sprawy militarne, rzeczowego skądinąd sprawozdania. Nie grzeszą natomiast obiektywizmem, a tym bardziej skromnością, pamiętniki Clarka, dowódcy 5. armii amerykańskiej, a pod koniec kampanii we Włoszech dowódcy 15. grupy armii: Calculated Risk. Wspomnienia marszałka Juin, dowódcy Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego, który odegrał decydującą rolę w bitwie o Rzym: Mémoires (2 tomy) oraz La campagne d'Italie, dają bardzo dużo wyjaśnień nie tylko pod względem faktografii. Wydaje się bowiem, że gdyby wówczas w dowództwie 15. grupy armii słuchano uważniej sugestii operacyjnych Alphonse'a Juin, to zwycięstwo aliantów zostałoby uzyskane wcześniej, a ziemia na pozycjach „Gustav Stellung" wypiłaby znacznie mniej krwi alianckich żołnierzy. Nie należy wreszcie pomijać wspomnień dowódcy 15. grupy armii marszałka polnego Alexandra: The Memoirs (1940— —1945). Spostrzeżenia i komentarze naczelnego dowódcy wojsk alianckich we Włoszech pomimo zwartej, a nawet lakonicznej formy są trafne i nader ciekawe. Potwierdzają Qne — co ważniejsze — założenia strategiczne kampanii we Włoszech, mającej w myśl koncepcji Brytyjczyków otworzyć im drogę do środkowo-wschodniej Europy.
Do poważniejszych prac o kampanii we Włoszech, których autorzy przytaczają ciekawe dokumenty w tekście, należą również: Starra From Salerno to the Alps. A History of the Fifth Army (1943—1945) i Goutarda Le Corps Expéditionnaire Français dans la campagne d'Italie, 1943—1944. Obejmują one jednak działania tylko 5. armii amerykańskiej. Należy również wymienić pracę Linklatera pt. The Campaign in Italy, wydaną w oficjalnej brytyjskiej serii historii II wojny światowej. Autor korzystał również z dostępu do sztabowych dokumentów brytyjskich. Brak aparatu naukowego obniża jednak wartość tego sumiennego i rzeczowego studium. Szczegółowa i dokładnie opracowana praca Jarsa La campagne d'Italie nie jest, .niestety, dość przejrzysta. Autor ostro, lecz na ogół słusznie krytykuje metody planowania i sposób prowadzenia przez sztab 15. grupy armii operacji we Włoszech.
Wadą wszystkich prawie tych prac jest pominięcie spraw zaopatrywania materiałowego, zagadnień transportu i ewakuacji. Tymczasem w kampanii we Włoszech zaopatrywanej drogą transportów morskich, w działaniach prowadzonych par excellence na zużycie, dominujący wpływ na przebieg i wynik wydarzeń miały właśnie sprawy zaopatrzę-
nia. Chwalebny w tym względzie wyjątek stanowi praca marszałka Montgomery"ego pt. From Alamein to the River Sangro. Obejmuje ona jednak tylko fragment działań 8. armii brytyjskiej. A ponadto jak i inne prace tegoż autora nie grzeszy bynajmniej obiektywizmem. Ze względu na specyfikę i znaczenie działań desantowych w kampanii włoskiej na specjalną uwagę zasługuje wyczerpująca praca Morisona pt. Sicily— Salerno—Anzio.
Z monografii poświęconych wielomiesięcznej bitwie o Rzym powinny być wyróżnione prace: Majdalany'ego Cassino. Portrait of a Battle oraz Mordala Monte Cassino. Poza tym dużo materiału faktograficznego zawiera praca Boehmlera Monte Cassino. Autor, jak zresztą większość pisarzy zachodnioniemieckich, nie może, niestety, lub też po prostu nie chce wyzbyć się złośliwych wycieczek pod adresem Polaków, tzn. żołnierzy 2. korpusu polskiego. Godną uwagi, bogatą pod względem faktograficznym, lecz niestety nader tendencyjną pracą jest źródłowy, wydany przez Sekcję Historyczną 2. Korpusu, pokaźny tom pt. Działania 2. korpusu we Włoszech.
W ogólnym przedstawieniu ważniejszych pozycji związanych z problematyką „bałkańskich koncepcji strategicznych" nie można oczywiście pominąć zbioru korespondencji Stalin—Churchill—Attlee oraz Stalin— —Roosevelt—Truman, a również i prac autorów radzieckich, omawiających te same wydarzenia, zwłaszcza Deborina Druga wojna światowa, Kulisza Wtoroj front oraz Niekricza Bałkański] wariant. Należy również mieć na uwadze oficjalną historię udziału ZSRR w II wojnie światowej pt. Istorija wielikoj otieczestwiennoj wojny Sowietskogo Sojuza, której zwłaszcza tomy III i IV pomocne są dla oświetlenia omawianych wydarzeń. Wspomnieć wreszcie należy artykuł I. N. Undasynowa Angło--araierikanskije protiworieczija po woprosam jewropiejskoj stratiegii 1943 g.
Kończąc omówienie ważniejszych pozycji, dotyczących „bałkańskich koncepcji strategicznych", należy zaznaczyć, że następujące opracowania, otrzymane po zakończeniu składu, nie mogły już być, niestety, wykorzystane: W. H. Chamberlin, Amerikas zweiter Kreuzzug. Kriegspolitik und Fechlschlag; Działania 2. korpusu we Włoszech; L. Krecker, Deutschland und die Türkei im zweiten Weltkrieg; A. Sanders [A. Nikuradse?], Die Stunden der Entscheidung; I. N. Undasynow, Anglo-amierikanskije protiworieczija po woprosam jewropiejskoj stratiegii 1943 g.

WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

WRÓĆ DO WYBORU MINIATUR ZDJĘĆ

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.