JĘZYK A KONSTYTUOWANIE ŚWIATA RELIGIJNEGO

SŁAWOMIR SZTAJER

STRON: 153

FORMAT: B5

Główną tezą niniejszej książki jest twierdzenie, że język religijny nie tyle opisuje rzeczywistość ziemską czy transcendentną, co konstruuje rzeczywistość sakralną, społeczno-kulturową, którą można 

określić mianem świata religijnego. Funkcja reprezentatywna i komunikatywna pełnią w języku religii 

rolę drugorzędną, albowiem powiedzieć można, że język religijny przywołuje i komunikuje swój 

przedmiot, konstruując go jednocześnie. Działania językowe komunikują i wyrażają, a jednocześnie 

wytwarzają i odtwarzają uniwersum symboliczne religii – zarówno religijny obraz świata, jak i wspólnotowe formy życia religijnego. Oznacza to, że w religii zachodzi ścisła zależność między światem 

mentalno-językowym – zarówno wspólnotowym, jak i indywidualnym  – z jednej strony, a zobiektywizowanym w procesie społecznego tworzenia uniwersum religijnym. Zależność ta ma charakter dialektyczny: dwa na pozór sprzeczne twierdzenia, a mianowicie, że człowiek religijny wytwarza uniwersum religijne oraz, z drugiej strony, że zastaje je jako coś zewnętrznego wobec własnej świadomości, 

a następnie przyswaja sobie, nie są de facto sprzeczne, lecz komplementarne. Udział języka w stanowieniu religijnej rzeczywistości jest nadto bardziej istotny niż w wielu innych dziedzinach kultury. 

Język religijny jest bowiem podstawowym medium, w  którym obiektywizuje się religijny świat. 

Struktura ontyczna świata religijnego ma nade wszystko charakter językowy.

SPIS TREŚCI:

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  7

1. Język a konstytuowanie świata – zagadnienia ogólnoteoretyczne . . . . .  12

1.1. Pojęcie językowego stanowienia świata . . . . . . . . . . . . .  12

1.2. Problem językowego konstytuowania świata w myśli filozoficznej,

socjologicznej i etnologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . .  15

2. Język i świat w perspektywie religijnej . . . . . . . . . . . . . . .  25

2.1. Język religijny i jego odmiany . . . . . . . . . . . . . . . . .  25

2.2. światy religijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  30

3. Język i tworzenie świata religijnego w wybranych koncepcjach

filozoficznych i religioznawczych . . . . . . . . . . . . . . . . .  34

3.1. Maxa Müllera koncepcja językowego tworzenia religii i mitologii . . 34

3.2. Filozofia języka religijnego wobec językowego konstytuowania świata

religijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  39

3.2.1. Nurt nieanalityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . .  39

3.2.2. Nurt analityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  41

4. Konstytuowanie świata religijnego w procesach komunikacji . . . . . .  49

4.1. Elementy procesu komunikacji . . . . . . . . . . . . . . . .  49

4.2. Funkcje języka religijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . .  55

5. Doświadczenie religijne a język . . . . . . . . . . . . . . . . . .  62

5.1. Pojęcie doświadczenia religijnego . . . . . . . . . . . . . . .  63

5.2. Językowe konstytuowanie doświadczenia religijnego . . . . . . . .  65

6. Mechanizmy konstytuowania świata religijnego I – symbol religijny . . . 73

6.1. Pojęcie symbolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  74

6.2. O ró¿nych sposobach rozumienia symboli religijnych . . . . . . .  77

6.3. Symbol i tworzenie religijnego uniwersum . . . . . . . . . . . .  81

7. Mechanizmy konstytuowania świata religijnego II – metafora . . . . . .  86

7.1. Podstawowe teorie metafory . . . . . . . . . . . . . . . . .  86

7.2. Metafora a tworzenie rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . .  89

7.3. Kreatywna funkcja metafor w religii . . . . . . . . . . . . . .  94

8. Mechanizmy konstytuowania świata religijnego III – mityczno-rytualne

ustanawianie i odtwarzanie świata religijnego . . . . . . . . . . . .  102

8.1. Problem mitu religijnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  102

8.2. Mit a język . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  107

8.3. Dygresja: idea stwórczej mocy słowa w świadomości religijnej . . . 110

8.4. Narracja mityczna jako działanie językowe . . . . . . . . . . .  113

8.5. Znaczenie rytuałów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  117

9. Stanowienie świata religijnego w działaniach językowych . . . . . . .  122

9.1. Istota działań językowych . . . . . . . . . . . . . . . . . .  122

9.2. Religijne działanie słowami . . . . . . . . . . . . . . . . . .  127

Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  132

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  136