Ta strona wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony, zgadzasz się na ich użycie. OK Polityka Prywatności Zaakceptuj i zamknij X

HENRYK WOLF DZIENNIK PODRÓŻY Z LAT 1570-78 POLSKA

19-01-2012, 14:55
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.
Aktualna cena: 50 zł     
Użytkownik inkastelacja
numer aukcji: 2036022990
Miejscowość Kraków
Wyświetleń: 8   
Koniec: 13-01-2012 20:28:28
info Niektóre dane mogą być zasłonięte. Żeby je odsłonić przepisz token po prawej stronie. captcha



PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
POLSKIE PRZYPADKI HENRYKA WOLFA Z ZURYCHU
DZIENNIK PODRÓŻY Z LAT 1[zasłonięte]570-15



PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)


AUTOR -
HEINRICH WOLF

Redaktor naukowy
Wydawnictw Zamku Królewskiego
ANDRZEJ ROTTERMUND
Konsultant naukowy ALEKSANDER GIEYSZTOR
Sekretarz Wydawnictw Zamku Królewskiego MARIAN SOŁTYSIAK
Projekt okładki: Liliana Szadujkis
Redakcja: Elżbieta Skóra Redakcja techniczna: Bogumił Marczak
Mapkę wykonała: Barbara Jaworska
Fotografie (ii 6 i j): Leszek Kieniewicz
Fotografie (ii. i, 3, 4, 5, 8) Zentralbibhothek, Zunch
Korekta: Dorota Piekarska, Małgorzata Sabajtis

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE, WARSZAWA 1996
WYDANIE - 1
NAKŁAD - ??? EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
BARDZO DOBRY JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 124 + 8 STRON ILUSTRACJI (PAPIER ŻEBERKOWY)
WYMIARY - 23,5 x 16,5 x 1,1 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,279 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA


KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)


DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.



SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

OPRACOWANIE LESZEK KIENIEWICZ
REDAKCJA FILOLOGICZNA TEKSTU MIKOŁAJ SZYMAŃSKI
PRZEKŁAD TEKSTU ŁACIŃSKIEGO ROBERT SOCHAŃ
PRZEKŁAD FRAGMENTÓW WIERSZOWANYCH MIKOŁAJ SZYMAŃSKI
HEINRICH WOLF
PEREGRINATIONES
SIVE PEREGRINATIONUM HEINRICHI WOLPHII
TIGURINI BREVIS ET COMPENDIARIA DESCRIPTIO
POLSKIE PRZYPADKI
HENRYKA WOLFA Z ZURYCHU
DZIENNIK PODRÓŻY Z LAT
i57o-i578
ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE
Redaktor naukowy
Wydawnictw Zamku Królewskiego
ANDRZEJ ROTTERMUND
Konsultant naukowy ALEKSANDER GIEYSZTOR
Sekretarz Wydawnictw Zamku Królewskiego MARIAN SOŁTYSIAK
Projekt okładki: Liliana Szadujkis
Redakcja: Elżbieta Skóra Redakcja techniczna: Bogumił Marczak
Mapkę wykonała: Barbara Jaworska
Fotografie (ii 6 i j): Leszek Kieniewicz
Fotografie (ii. i, 3, 4, 5, 8) Zentralbibhothek, Zunch
Korekta: Dorota Piekarska, Małgorzata Sabajtis





Spis treści

Przedmowa .................................... 7
Od tłumacza.................................... X5
Peregrinationum Heinnchi Wolphn Tigunni brevis et compendiaria descriptio 17
Podróże Henryka Wolfa z Zurychu (polski przekład Peregnnationum...) .... 55
Przypisy...................................... ^7
Dodatek: De convivns Polomcis.......................... IO9
O ucztach polskich............................ IT5
Indeks osób................................... I2Q
Spis ilustracji.................................... I24





Przedmowa

Publikacja diariusza polskiej podróży Heinricha Wolfa nie stanowi rewelacji. O istnieniu tego tekstu jako pierwszy informował Theodor Wotschke1. Jeszcze przed wojną kopię rękopisu sporządził Henryk Barycz2. W latach 50-tych o Wolfie i spuściźnie po nim pisał Stanisław Kot3. Przez ponad pół wieku rękopis pozostawał nie wykorzystany. Ostatnio obszerniej o Wolfie pisał Jan Pirożyński4. Dzisiaj publikacja tego tekstu in extenso bynajmniej nie wynika z faktu, iż stał się on dla historyka nagle artykułem pierwszej potrzeby. Jednakże, zważywszy zarówno uniwersalny charakter przekazu jak i dający się odczuć głód nowych — a jednocześnie tradycyjnych — źródeł drukowanych5, zdecydowaliśmy się diariusz Wolfa wydać w całości.
Veregrinationum Heinrichi Wolphii Tigurini brevis et compendiaria deseriptio jest źródłem niezwykle cennym i zasługującym na pełne krytyczne wydanie z kilku względów.
Po pierwsze jest to bezpośrednia relacja cudzoziemca dotycząca istotnego momentu dziejów Polski, a mianowicie lat 1572—1577. Do świadectw tego rodzaju przywiązuje się na ogół dużą wagę. Co prawda, nie sposób porównywać wartości źródłowej diariusza Wolfa z depeszami papieskich nuncjuszy, pamiętnikiem J. Choisnina czy też opublikowaną w tomie 13 „Elementa ad fontium editiones" Relation of the State of Polonia z 1598.
Po drugie, dzieło pozostawione nam przez Szwajcara posiada rzadko spotykane walory. Interesujący materiał znajdą u Wolfa historycy reformacji, szkolnictwa oraz badacze dziejów kultury i życia codziennego. Na uwagę zasługują zwłaszcza obszerne ekskursy poświęcone ucztom, polowaniom, pogrzebom. Tekst obfituje w intrygujące szczegóły obyczajowe, scenki rodzajowe i przeróżne frapujące wzmianki. Dla badacza dziejów politycznych nie ma tu rewelacji, wyjąwszy może fragment dotyczący mało znanej misji Filipa Marnixa czy też nieznany opis uroczystości towarzyszących koronacji Henryka Walezego.
Znacznie ciekawszy jest natomiast wyłaniający się z tej relacji fragmentaryczny, ale zarazem ciągły i w raz przyjętej perspektywie konsekwentny, obraz wydarzeń czasu pierwszych bezkrólewi. Gdyby nie obce pochodzenie autora oraz irytujące nieraz trzymanie się poetyki „powieści drogi", nic zapewne nie przeszkodziłoby obwołać pracę Wolfa „kroniczką"6.
Diariusz stanowi oczywiście efektowne pendant do badań nad studiami Polaków za granicą. Jest też cennym przyczynkiem do dziejów podróży.
O samym autorze wiemy stosunkowo niewiele. Wydaje się, że żył zbyt krótko by wydostać się z cienia sławnego ojca, o którego dzieł wydanie Henryk troszczył się do ostatnich dni. Urodził się w Zurychu w roku 15 51, w rodzinie posiadającej prawa miejskie od połowy XIV wieku, jako syn tamtejszego pastora, profesora teologii i religijnego autorytetu Jana Wolfa. Henryk Wolf był humanistą, teologiem i doraźnie poetą. Nauki pobierał w domu, m.in. od Sebastiana Guldebecka7, oraz w miejscowym gimnazjum. Studiował następnie — w latach 1570—1572 — w Bazylei, Tybindze, Wittenberdze oraz Lipsku. Z czasem został duchownym w rodzinnym Zurychu oraz (1578—1592) profesorem hebrajskiego w tamtejszym Karolinum. W 1578 ożenił się z wnuczką Ulricha Zwingliego. Wyświęcony w 1578, został proboszczem w Dietikon—Urdorf w 15 81, następnie w Zollikon (1583). W 1586 został archidiakonem w Grossmiinster. W 1592 objął probostwo we Frauenmiinster w Zurychu. Zmarł bezpotomnie w 15 94.
Pięć lat życia (1572—1577) Henryk Wolf spędził w Polsce, gdzie poznał doskonałe język oraz miejscowe stosunki. Do końca życia pozostał też polonofi-lem. Jego listy opisujące sytuację polityczną w Polsce nadsyłane na ręce stryja Kaspra trafiły w odpisach do słynnej kolekcji nowin i depesz Jana Jakuba Wieka (1522—1588), kanonika i archidiakona Grossmiinster w Zurychu. Gros zachowanej w rękopisach spuścizny Wolfa jr. stanowią kazania. Na tym tle szczególnie cennymi zabytkami są diariusz peregrynacji po Polsce oraz krótka rozprawka poświęcona polskim obyczajom przy stole i w tańcu. Nie publikowaną twórczość Wolfa dopełniają błahe na ogół wierszyki i wierszowane dedykacje pisane dla zasługi bądź gratyfikacji. Podobny gatunek reprezentuje jedyny utwór, jaki udało się Henrykowi ogłosić drukiem. Jest to powstały na zamówienie
wojewody krakowskiego Piotra Zborowskiego plakat propagandowy z wierszowanym peanem na cześć króla Stefana Batorego8. Że raz powzięty podziw dla króla Stefana był szczery, świadczą późniejsze polemiki z gdańską propagandą na całym niemieckim obszarze językowym.
Rodzeństwo Henryka to: Andreas (1563—1626) duchowny, Johannes Peter (1564—1627 lub 1642) drukarz. Johannes Ulrich (1559—1624) był m.in. aptekarzem, właścicielem kopalni rudy żelaza i wójtem w Kiburgu (1600), Johannes Jakob (1563—1617) lekarzem i członkiem Rady 200. Najstarsza siostra Reguła zmarła w 1565. Magdalena Wolf (1550—1626) była primo voto za Simlerem, secundo za Gualtherem. Anna w 1565 wydana została za Jana Konrada Rollenbutza syna Macieja. Barbara, żona Heinricha Niischelera, zmarła w 1578.
Poglądy Wolfa w chwili wyjazdu na peregrynacje były już ugruntowane. Podczas pobytu w Niemczech, jako zapamiętały zwinglianista, ufał jedynie wykładni Melanchtona, bez względu na to czy wypowiadał się on o historii starożytnej, etyce Arystotelesa czy też naturze Chrystusa w Wieczerzy Pańskiej.
O wartości przekazu, jaki pozostawił nam Wolf, decyduje kondycja autora. Jest on świadkiem niezwykle cennym. Spędził w Rzeczypospolitej pięć lat i doskonale opanował język polski. Będąc osobą wykształconą pisał o życiu codziennym. Jego polscy przyjaciele pozostawili po sobie przeważnie poezje, religijne elaboraty i ledwie kilka listów prywatnych. Pracodawcy Szwajcara jeżeli już pisali, to przeważnie po to, aby umawiać się na rozmowy o wielkiej polityce. Osoby bliskie mu w Polsce pozycją społeczną nie pisały wcale, albo też niewiele z tego się zachowało. Wolf zaś łączył w sobie zalety rzadko spotykanego punktu widzenia z niespotykaną szczerością i wnikliwością spojrzenia. Jako domowy nauczyciel Wolf ocierał się o najwyższe sfery, ale jego chlebodawcy nie pozwolili mu utracić „społecznej wrażliwości".
Docenić należy konsekwencję w opisywaniu jedynie tego, co widział na własne oczy. Rzetelności Wolfa trudno cokolwiek zarzucić, a jego relacja zasługuje na daleko posunięte zaufanie Czytelnika. Podawane przezeń daty dzienne — czy to chodzi o gradobicie, czy o publikację bezkrólewia — po prostu się zgadzają ze znanymi dotąd przekazami.
Decyzja wydania tekstu w całości nie wymaga szerszego uzasadnienia. Jakkolwiek o wartości diariusza stanowi jego okres polski, to jednak opis studiów w Niemczech również zasługuje na uwagę. Przypadki autora w Tybindze, Lipsku i Wittenberdze oddają temperaturę sporów doktrynalnych w świecie protestanckim oraz obrazują narastanie reakcji luterańskiej wobec filipizmu, jako daremnej próby humanistycznego synkretyzmu i kompromisu z doktryną Kalwina i katolicką ortodoksją. Edycja integralna zyskuje również jako świadectwo łacińskiego uniwersalizmu w Europie XVI w.
Nieodzownym uzupełnieniem tekstu diariusza jest Wolfowe opracowanie zatytułowane De Conviviis Polonicis, stanowiące przyczynek do wiedzy o staropolskich obyczajach.
Walory anegdotyczne dziennika przesądziły o publikacji przekładu in extenso. Tekst Szwajcara broni się w szerszym odbiorze zarówno jako popularyzacja jak
1 lektura samoistna.
Obszerne streszczenie diariusza dał po niemiecku Stanisław Kot. W dodatkach ogłosił polskojęzyczne fragmenty z korespondencji Wolfa9. Dzięki pracy i kwerendzie Kota — którego artykuł mógłby sam posłużyć za przedmowę — wydawca miał bardzo ułatwione zadanie.
Peregrinationes Heinrichi Wolphii Tigurini znajdują się w rękopisie Zentralbiblio-thek w Zurychu, oznaczonym sygnaturą S 465. Nie stwierdzono śladów poprzednich sygnatur. Rękopis ma postać zapinanego notesu o wymiarach 132X103X21 mm zawierającego 93 karty papierowe w 12 współoprawnych poszytach. Okładka z mocno pożółkłego pergaminu wystaje poza papier ok.
2 mm. Brzegi równo przyciętych kart zabarwiono na kolor — obecnie — stalowo--granatowy. Pierwsze dwie i ostatnie dwie karty poszytów zewnętrznych posłużyły jako podklejka do okładki, której tył dodatkowo wzmocniono kartką zapisaną po łacinie kaligraficznym gotykiem. Tylna strona okładki została przedłużona o zakładkę. Na jej końcu znajduje się przymocowany nitami mosiężny haczyk, zaczepiany o poprzeczny pręcik metalowy osadzony w mosiężnym jarzmie przynitowanym na środku pierwszej strony okładki. Zapięcie nadal spełnia swoje zadanie. W poprzek grzbietu przebiegają pomiędzy warstwami papieru i pergaminu dwa dodatkowe paski pergaminowe szerokości ok. 3 mm widoczne w czterech wycięciach po obu jego stronach. U dołu grzbietu nalepiona jest karteczka papierowa z sygnaturą; druga, podobna, nalepiona u góry antygrzbietu, nie zapisana. Papier jest lekko pożółkły, bez znaków wodnych. Atrament spłowiały na kolor brązowy, w odcieniach ciemniejszym i jaśniejszym. Pismo wyrobione, miejscami bardzo staranne, kiedy indziej dość trudno czytelne. Ogólnie stan zachowania rękopisu bardzo dobry.
Na zawartość rękopisu składa się wyłącznie tekst dziennika wraz z uzupełnieniami. Rękopis posiada podwójną paginację. Jedna, pisana ołówkiem w górnym prawym rogu karty, rozpoczyna się od strony pierwszej, druga od strony [9], czyli początku planowanej przedmowy. Obie paginacje są nieregularne, foliowana jest mniej więcej co piąta karta. Pewną konsekwencję w numeracji obserwujemy niemal do połowy rękopisu.
Przyklejone do okładki karty są nie zapisane. Na karcie [1] znajduje się jedynie sygnatura: „S. Mscr 465". Na karcie [iv] wpisany wiersz łaciński poświęcony herbom rodziców autora. Naprzeciw niego — k. [2] — barwnie wymalowana strona tytułowa z owymi klejnotami. Następuje trzynaście stron nie zapisanych. Na k. [9] wpisany tytuł przewidywanej przedmowy: Peregrinationum Heinrichi Vuolphi Tigurini brevis et Compendiaria descriptio PRAEFATIO. Na wpisanie przedmowy pozostawiono trzy puste strony. Na karcie [11] rozpoczyna się właściwy tekst diariusza i ciągnie się nieprzerwanie do kart [63]. Następują dwie
strony zapisek dotyczących losów autora po ostatecznym powrocie do Zurychu. Być może również i ta część miała być z czasem rozwinięta. Po trzech nie zapisanych stronach pojawia się [k. 66] zapiska następującej treści: / Maii Iuravi Sjnodo. Anno Domini ijyS. Erant tum in vivis. Ponownie następują strony nie zapisane i wreszcie począwszy od k. |j2v] znajdują się w rękopisie uzupełnienia dotyczące początkowej, niemieckiej partii diariusza. Karty [75] — [93v] pozostały nie zapisane.
Rękopis sprawia wrażenie roboczej makiety mającej ukazać się drukiem książki. W tekście znajdujemy ślady nie ukończonej pracy redakcyjnej autora. Całość wymagała ponownego przepisania z równoczesną eliminacją powtórzeń oraz wciągnięciem dopisanych pod koniec uzupełnień. Fragmentami tekst ma formę hasłowego konspektu.
Etapy powstawania rękopisu w obecnej postaci możemy, pozostając w zgodzie z ustaleniami poczynionymi przez Kota, zrekonstruować następująco. Wolf spisywał swój diariusz już po powrocie do Szwajcarii, korzystając z brulionowych notatek mających zapewne formę raptularza. Tekst miałby zatem walor udokumentowanego pamiętnika. Ogólny zamysł został zrealizowany w ciągu kilku sesji spisywania jednym ciągiem. Świadczą o tym zmiany odcienia atramentu oraz pismo wskazujące na stopień zmęczenia ręki. Można bowiem z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że autor zasiadał do pracy pełen entuzjazmu i z mocnym postanowieniem pisania wyraźnie. Na taki właśnie tryb pracy, od okazji do okazji, wskazuje charakterystyczne powtórzenie opisu drogi z Mielnika do Krakowa na koronację Henryka Walezego w lutym 1574 roku (por. karty [26v]—[28v] oraz [31]—[33])- Przerwawszy pisanie na 30 marca 1574, Wolf zaczął pisać znowu począwszy od lutego aż po zapiski z 8 i 14 marca włącznie, dublując przekaz nieco innymi słowami oraz dodając trochę nowych szczegółów. Tekst przytaczamy wszakże tak, jak go Wolf zapisał, a nie równolegle w kolumnach.
Wydawnictwo opracowano kierując się wytycznymi Instrukcji wydawniczej dla Źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku (Wrocław 1953). Instrukcja nie była jednak dla wydawcy wyrocznią ostateczną. Wiele wskazówek i porad szczegółowych zawdzięczamy pomocy i sympatii bardziej doświadczonych i kompetentnych kolegów.
Brak instrukcji wydawniczej dla tekstów pisanych łaciną renesansową był jednym z wątków w dyskusji podczas sesji List łacińskoje^yczpy jako dokument polskiej kultury XVI i XVII wieku, która odbyła się na Uniwersytecie Warszawskim w grudniu 1990 roku. Spośród licznych głosów najbardziej trafiły nam do przekonania argumenty A. Gieysztora, L. Jarmińskiego i W. Urbana wykazujące, że przy obecnym stanie naszej wiedzy transliteracja i pokora wobec autografu będą stosunkowo najmniejszym złem10. Zrezygnowano natomiast z prób oddawania w druku układu tekstu na stronie. Wszelkie zatem informacje o dopiskach lub wyrzuceniu na margines znalazły się w przypisach tekstowych. Ingerencje wydawcy ujęto w nawiasy kwadratowe.
Ponieważ Wolf systematycznie i skrupulatnie odnotowywał napotkane na swej drodze miejscowości, a o innych jedynie wspomina, nie wydawało się celowym przytaczanie jego itinerarium raz jeszcze w układzie alfabetycznym.
W indeksie osobowym natomiast, wyjąwszy szczególnie poważne i utrudniające identyfikację zniekształcenia, za hasło przyjęto dzisiejsze poprawne brzmienie nazwisk. Indeks nie obejmuje przypisów, przedmowy ani tłumaczenia.
Zamiast wstępu rzeczowego rozbudowano przypisy, w których zamieszczono — przetłumaczone z łaciny — dodatkowe wypisy źródłowe z zachowanych w Szwajcarii rękopisów. Oprócz wyjątków z korespondencji szwajcarskich studentów w polskim przekładzie przytoczono kilka próbek poetyckich osiągnięć Heinricha Wolfa. W obu wypadkach intencją wydawcy było przede wszystkim ożywienie przypisów — wspólnych dla edycji oraz przekładu Peregrynacji. Z tego samego względu podano jedynie polskie tytuły przywoływanych przez Wolfa dzieł.
Nie udało się natomiast zidentyfikować wszystkich wspomnianych przez Wolfa osób i miejscowości. W takich przypadkach imiona i nazwy własne pozostawiamy bez przypisu.
Z pewnością jesteśmy natomiast winni kilka słów wyjaśnienia odnoszących się do genealogii polskich rodów.
Goszczący w Szwajcarii młodzi Myszkowscy to Piotr, Mikołaj i Stanisław, kasztelanice lubelscy, synowie Andrzeja (zm. 15 66) oraz Jan i Mikołaj kasztelanice oświęcimscy, synowie Jana (zm. 1555). Jedni i drudzy znaleźli się pod opieką bezpotomnego Stanisława Myszkowskiego, wojewody krakowskiego (zm. 15 70), który był dla Jana i Mikołaja stryjem rodzonym a dla pierwszych trzech stryjem stryjecznym.
Jako pierwsi do gimnazjum w Zurychu przybyli w 1565 roku Piotr i Mikołaj. Ich bezpośrednim opiekunem był cioteczny brat — syn Agnieszki z Myszkow-skich, Mikołaj Dłuski. Obaj kasztelanice lubelscy mieszkali u Jana Wolfa, ojca autora. W grudniu 1566 roku wrócili się do kraju na wieść o śmierci ojca. Ostatnią wolą kasztelana było, aby synowie kontynuowali studia. W roku 15 67 nauki w zuryskim Karolinum pobierali Myszkowscy Jan i Mikołaj oraz Piotr i Stanisław. Mieszkali, bynajmniej nie jako goście — wbrew temu, co zdaje się sugerować diariusz, u Jana Wolfa oraz u Heinricha Bullingera. W 1568 przenieśli się z Zurychu do Bazylei. Towarzyszami byli tym razem kasztelanie oświęcimski Jan Myszkowski, syn Jana, oraz Krzysztof Trecy i Kasper Maliński. Później dołączył najmłodszy z nich — Stanisław. We wrześniu tegoż roku Piotr został przyjęty w Heidelbergu na dwór młodego księcia Krzysztofa, syna palatyna reńskiego Fryderyka III. Na wieść o śmierci matki Piotr Myszkowski wrócił do Polski we wrześciu 1569 roku. Szwajcarię odwiedził raz jeszcze w połowie roku 1578, kiedy to zrealizował marzenie o odwiedzeniu Genewy.
Z kolei podczas pobytu w Rzeczypospolitej Wolf miał możność zetknąć się z dziesięcioma przedstawicielami rodu Firlejów. Było to przede wszystkim pięcioro rodzeństwa po Piotrze i Katarzynie z Tęczyńskich, a mianowicie: Jan
(zm. 1574), Mikołaj (zm. 1588), Andrzej (zm. 1585), Barbara Stadnicka i Jadwiga Niemierzyna. W następnym pokoleniu mamy do czynienia z Mikołajem (zm. 1599), Janem (zm. 1614), Andrzejem (zm. 1609) i Piotrem (zm. 1619) — synami wojewody krakowskiego i marszałka wielkiego koronnego Jana i jego pierwszej żony Zofii z Bonerów (zm. po 1563).
Peregrinationes nie ukazałyby się drukiem bez pomocy i przychylności bardzo wielu osób, spośród których szczególne podziękowania wydawcy zechcą przyjąć: prof. Jerzy Axer, prof. Teresa Borawska, dr Martin Germann, prof. Aleksander Gieysztor, prof. Carsten Goehrke, pan Carl Heuberger, dr hab. Jan Pirożyński, dr Judith Steinmann, prof. Janusz Maciej Szajewski, prof. Lech Szczucki.
Prace nad edycją diariusza Heinricha Wolfa mogły zostać podjęte dzięki stypendium Schweizerischen Nationalfonds, umożliwiającemu prowadzenie prac w szwajcarskich archiwach i bibliotekach wiosną i jesienią 1992 roku.
Od tłumacza
W tłumaczeniu, tak tekstu Wolfa, jak tekstów łacińskich przytaczanych w komentarzu, kłopotliwą rzeczą było oddanie zlatynizowanych nazw miejscowości i imion własnych. Wszędzie tam, gdzie nazwy geograficzne zostały zidentyfikowane w komentarzu, przyjąłem ich współczesne brzmienie. Nazwy obce podałem w oryginale, z wyjątkiem dobrze zadomowionych w polszczyźnie (jak Norymberga). Miejscowości śląskie zdecydowałem się nazwać ich współczesnymi polskimi nazwami, z braku lepszego rozwiązania. Imiona obce pozostawiłem w brzmieniu oryginalnym (np. Michael, Balthasar), starając się jednak unikać przesadnego puryzmu.
Nazwy geograficzne i imiona własne nie zidentyfikowane pozostawiłem w brzmieniu łacińskim, oznaczając je kursywą, wyrazy polskie. Prócz tego kursywą oznaczyłem cytaty z antycznych autorów, tytuły dzieł, wyrazy polskie.

Robert Sochań





Indeks osób

Aescher Rodolph 53
Albert, minister z Nordlmgen 19
Andrea Jakob 19
Anna Jagiellonka, królowa polska 46
Appian Phihppus 18
Archiasz, poeta 18
Arystofanes 20
Arystoteles 40
August Wettin, elektor saski 21
Baka 27, 28 Bidenbach Wilhelm 19 Blauner Gabriel 21, 26 Borkowski 28 Bram 20 Brentius zob. Brenz Brenz Johannes 19 Bulhnger Heinnch 20, 36, 43 Bullinger Heinnch )r 53 Burkhard G. 18
Canaye de Fresnes Phihppe zw. Canaius
Fraxineus 46 Castelhon Sebastian 40 Centner Michael 49 Chlewicka 45 Chodkiewicz Jan, starosta żmudzki 23, 26, 27,
29, 32
Cicero Marcus Tulhus 18 Corsanus Andreas 39, 41 Crell Paulus 20 Cretherus 19 Croll Oswald (?) 51 Crollius Ioannes 51 Cruciger Kaspar 20 Crusius Martin 18
d;Espeisses de la Faye Jacques 45 de Lansac Guy de Saint Gelais 28 Dłuski Mikołaj 22, 30—32, 34—36, 40, 41, 43,
44, 48
Drohojowski Jan Tomasz 40 Dudycz Andrzej 22, 30—32, 34, 35 Dudycz Andrzej )r 30, 34 Dzierżek Jan 43
Esrom — zob. Rudinger Erast Tomasz 18 Esche N. 49 Eschenburg Nicolaus 21 Euklides 21 Eurypides 20
Firle) Andrzej s. Jana 35, 37—39, 41
Firle) Andrze) s. Piotra, starosta sandomierski
37, 4i, 42
Firle) Barbara z Mniszchów 37 Firlej Jan, wojewoda krakowski 30,32, 34—39,
41
Firlej Jan jr 37, 40 Firlej Mikołaj s. Jana, starosta kazimierski 35,
37—39- 4i, 42 Firlej Mikołaj brat Jana, kasztelan wiślicki
38—43
Firlej Piotr s. Jana 37, 40 Firleje, wojewodzice krakowscy 36, 41 Fortunas 18 Franciszek d5Alancon, brat Henryka Walezego
39
Fnes Jakob 21 Fnes Johannes 21 Fnes Johannes Jakob 19 Fnschlin Nikodem 18 Frisius zob. Fnes
Froschauer Christoph 50 Fryderyk II, król duński 28
Geldrich 18
Geserus Marcus 49
Gittler von Lowenberg Balthasar 21
Gobelinus N. 46
Grappenbachius 18
Gualther Rodolph 19, 50, 53
Gustas (?), służący 45
Gutlerus — zob. Gittler
Haller Johannes Jakob 19
Haller N. 5 3
Hartmann Abraham 17
Hay John 25
Heideggerus 49
Heiland Samuel 18
Henryk III 28—31, 33, 34, 39, 40, 45
Henryk Walezy — zob. Henryk III
Herdesianus Christophorus 49
Hesshus Tilemann 19, 20
Hizler Georg 18
Holendrzy, kolonia w Lewartowie 38
Homer 18
Hospinian Johannes 17
Hospinian Rodolph 17, 5 3
Hugonoci 29
Irzykowicz Jan, starosta mielnicki 27
Irzykowicze 27
Iurkewicii — zob. Irzykowicze
Iwan IV Groźny 19
Iwan Iwanowicz Rurykowicz 19
Kachan Georg 49
Karol V, cesarz 21
Karśnicki 22, 35
Katarzyna Medycejska, matka Henryka III 39
Keller (C?) 5 3
Keller (Pael.?) 5 3
Keller Georg 5 3
Keller Johannes 21, 53
Kiszka Mikołaj, wojewoda podlaski 27
Kosiński Jan, pisarz drohicki 26, 27
Krug Balthasar 21
Krug Kaspar 21
Ksenofont 18
Kunhn Martin 49
Kuszencki — zob. Kosiński Kyber David 19
Languet Hubert 21
Lansac — zob. de Lansac Guy Faur
Lavater Heinrich 51
Lavater Ludwig 5 3
Leder N. 49
Leriche Etienne 36
Leśniowolski Marcin 40
Liebler Georg 18
Lindauer Josiah 19
Loschinius 40 ą
Lossius Lucas 40
Łasicki Jan 20
Łaski Olbracht, wojewoda sieradzki 44—4
Maius Michael 20
Maksymilian II, cesarz 39, 42, 44, 48, 49
Malina — zob. Maliński
Maliński Kasper 20
Manlius (Mennel) Jakob 18
Marnix van Sint Aldegonde Philipp 44
Mazza Geronimo 47
Melanchton Filip 18, 20
Menlinus — zob. Manlius (Mennel)
Michelowa 45
Mielecki Sebastian, kasztelan krakowski y
34
Miernik, rajca kaźmierski 47 Minocki Marek 47 Mniszech Jan 41 Monau Jakub 48, 49 Moninger Balthasar 19 Morsztyn Florian 48 Miinster Sebastian 17 Muretus Jakob 20
Myszkowska Jadwiga z Tęczyńskich 47 Myszkowski Mikołaj 31 Myszkowski Piotr 31 Myszkowski Stanisław 17, 31, 47
Niemierzyna (Jadwiga z Firlejów?) 41 Niischeler Heinrich 17, 50, 53 Niischeler Johannes Jakob 17
Ochsverus 19
Odeschalchi Bartolomeo 47
Olelkowicz Aleksander 40 Olelkowicz Jan Symeon 40 Olelkowicz Jerzy 40 Olelkowicz Jerzy jr 40 Olevianus Kaspar 52 Otho Lucjusz Walenty 35, 36 Owidiusz Publiusz Nazo 47
Pac Mikołaj, biskup kijowski, luteranin 25
Patkowska, sędzianka mielnicka 29
Patkowska, sędzina mielnicka 29
Patkowski Piotr, sędzia mielnicki 27, 29
Patkowski Andrzej s. Piotra 29
Paweł, św. 20
Peucer Kaspar 20
Piekarski 28
Pincier Johannes 51
Pischenus Ioannes 51
Platnerus zob. Platter
Platter Felix 18
Plutarch 21
pop prawosławny 24
Printz Daniel 49
Radziwiłł Albrecht 28
Radziwiłł Mikołaj „Rudy", wojewoda wileński
3O. 32—34
Radziwił Mikołaj Krzysztof „Sierotka", marszałek nadworny litewski 25, 29
Radziwiłł Stanisław 28
Radziwiłłowie 22, 27, 28
Rhodiginus Nikolaus 51
Rollenbutz Johannes 19
Rollenbutz Johannes Konrad 17
Rollenbutz Konrad 5 3
Rottking Balthasar 49
Rozrażewski Hieronim, sekretarz wielki koronny 40
Rudinger Esrom 20
Ruednus Johannes 5 3
Sadrachus — zob. Tomanus Johannes Jakob
Sarctor — zob. Sartorius
Sarnacki 26
Sartorius Georg 21
Sawicka starościna mielnicka 22, 28, 30, 32, 33,
37
Sawicka Zuzanna 23
Sawicki Albert (Wojciech) 22, 26, 27, 29—32 Sawicki Maciej 22, 23, 25, 27—30, 32
Sayn-Wittgenstein Elżbieta 18
Sayn-Wittgenstein Ludwik 5 2
Schegk Jakob 18, 19
Schenis Johannes 51
Schiski 28
Schlatter Johannes 19
Schlusselberger Gabriel 48, 49
Schmidlin - zob. Andrea Jakob
Schneeberger Anton 44, 47
Schweizer Johannes 51
Selfischer Samuel 20
Sienicki Jan (?) 41
Sienicki Mikołaj, podkomorzy chełmski 41
Simler Josiah 20
Simoni Simone 19, 21, 28
Skarbek (Piotr?) 41
Soboschencki 27
Soderini, rodzina 47
Stadnicka Barbara ze Zborowskich 45
Stapfer Heinrich 51
Stefan Batory, król polski 46
Sturm Johannes 40
Suicerus Christophor 24
Sylvan Johannes 18
Szafraniec Stanisław, kasztelan sandomierski 47
Tęczyńska 47
Terencjusz 40
Terlecki Stanisław 29
Thau [?] 21
Theodoricus Sebastian 20
Tomanus Johannes Jakob 19, 20
Torneverus 49
Trecy Krzysztof 22, 30, 31, 34—36, 40, 43,
44, 47
Trzecieski Andrzej jr 47 Turczyn 28 Tybińczycy 19 Tyszkiewicz Jerzy, wojewoda brześciański 28
Uchański Paweł 41 Uranius Heinrich 5 3
Vinshemius — zob. Theodoricus Vogelinus Ernest 20 Voss Georg 48 Yoyena — zob. Woyna
Wacker Hieronim 32
Warszewicki Stanisław 25
Wergiliusz Publiusz Maro 18
Werner Abraham 20
Wicht Franz 21
Wiedemann Georg 30, 34
Wierzbicki Wiktoryn, biskup łucki 23
Wilhelm I Orański 45
Wirtemberscy książęta 19
Włoch, zakonnik z Drohiczyna 29
Wojsławicki, współpracownik Mikołaja Żytno
4i
Wolf Barbara, siostra autora 50 Wolf Jakob 19, 45, 46 Wolf Johannes, ojciec autora 17—20, 25,
30—32, 35, 46, 47, 50
Wolf Johannes Ulrich, brat autora 17, 51, 52 Wolf Johannes, brat autora 50 Wolf Kaspar, stryj autora 35, 43, 46, 47, 53 Wolf Magdalena (?) 19 Wolfowie
matka autora 17, 30, 34, 36, 40, 43
rodzeństwo autora 17, 30, 34, 36, 43
rodzice autora 18, 34, 36
Wołłowicz Ostafi, kasztelan trocki 28, 29
Wolska Barbara 44
Woyna Benedykt 26
Woyna Wawrzyniec 26, 29, 32
Xellio Luca 18
Zanchi Girolamo 51
Zapolya Jan Zygmunt, książę siedmiogrodzki
Zborowska Barbara z Myszkowskich 45, 47
Zborowska Zofia z Tęczyńskich 47
Zborowski Jan s. Piotra 43—45
Zborowski Piotr 43—45
Zuryszanie 19
Zwinger Theodor 17
Zwingli Rodolph 18, 19
Zygmunt August, król polski 30, 33, 41, 46
Żydzi 23, 30, 32 Żytno Mikołaj 41






Spis ilustracji:

1 Portret Heinncha Wolfa — miedzioryt Konrada Meyera (XVII w) ze zbiorów Zentralbibliothek w Zurychu
2 Fragment ryciny przedstawiające) panoramę Zurychu z 15 78 roku
3 Autograf Peregrmationum (ąGw—47
4 Wygląd zewnętrzny rękopisu ZBZ S 465 zawierającego autograf Peregrmationum Hemnchi Yuolpht Tigurim brevts et compendiana descnptio
5 Obszar peregrynacji Heinncha Wolfa — mapa w skali ok 1 4 500000
6 Grossmunster w Zurychu — widok obecny (1992)
7 Frauenmunster w Zurychu — widok obecny (1992)
8 Exhbns Heinncha Wolfa nalepiony na pierwszej wewnętrznej stronie okładki Kopienband %ur Zurcber und Schwei^ęrgeschuhte bis %um 16 Jh, rękopis ZBZ sygn A 77




Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.


ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT


NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI