Gesta Romanorum (pol. Dzieje Rzymskie) - głośny zbiór przypowieści i moralitetów, dzieło anonimowego autora, przypuszczalnie angielskiego franciszkanina, powstałe około roku 1330 i przeznaczone dla kaznodziejów i posiadających pewną znajomość teologii zakonników.

Nazwa "dzieje rzymskie" wzięła się stąd, że każda niemal opowiastka rozpoczyna się formułką, że rzecz miała miejsce za życia tego czy innego cesarza rzymskiego, prazy czym obok autentycznych imion cesarzy pojawiają się też zmyślone.

Zbiór obejmuje (w zależności od wydania) 200-300 opowiastek, które - obok pseudohistorycznej formuły wstępnej - kończą się komentarzem tłumaczącym ich sens, a zwanym wykładem obyczajnym (łac. moralisatio lub applicatio).

Opowieści są bardzo różnego pochodzenia. Różnią się też pod względem wartości artystycznej. Obejmują wiele utworów krążących po całej Europie doby średniowiecza, a wywodzących się zarówno z mitologii greckiej i rzymskiej, jak i bajek i humoresek, paraboli buddyjskich, a także utworów literackich, jak np. opowieść o królu Tyru Apoloniuszu - łacińska wersja zaginionego poematu greckiego. Dzięki tej rozmaitości zbiór cieszył się ogromną popularnością, o czym świadczy ilość kopii rękopiśmiennych i tłumaczeń na języki nowożytne.

Pierwszy zachowany polski przekład ukazał się w Krakowie w roku 1540 pt. Historye rozmaite z rzymskich i innych dzieiów wybrane z wykładami ich obyczaynymi, ludzi ku rozmiłowaniu mądrości i też innych cnót przywodzące. Znane są przedruki z lat 1545 i 1566 oraz niedatowane z XVII i XVIII wieku. Obok druków istniały też przekłady rękopiśmienne, np. w zbiorze Nargielewicza z drugiej połowy XVII wieku.