GDAŃSK STARE PRAWO MORSKIE WODNE Z DAMME 1[zasłonięte]407-16

19-01-2012, 14:52
Aukcja w czasie sprawdzania była zakończona.

Najwyzsza cena licytacji: 50 zł Aktualna cena: 50 zł

Użytkownik inkastelacja

numer aukcji: 2036022972

Miejscowość Kraków

Licytowało: 1 Wyświetleń: 15

Koniec: 13-01-2012 20:28:27

Dodatkowe informacje:
Stan: Używany
Okładka: miękka
Rok wydania (xxxx): 1961
Język: polski

PEŁNY TYTUŁ KSIĄŻKI -
NAJSTARSZY TEKST PRAWA MORSKIEGO W GDAŃSKU

PONIŻEJ ZNAJDZIESZ MINIATURY ZDJĘĆ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W DOLNEJ CZĘŚCI AUKCJI (CZASAMI TRZEBA WYKAZAĆ SIĘ CIERPLIWOŚCIĄ W OCZEKIWANIU NA ICH DOGRANIE)

AUTOR -
OPRACOWAŁ I NA JĘZYK POLSKI PRZEŁOŻYŁ BERNARD JANIK

WSTĘPEM OPATRZYŁ STANISŁAW MATYSIK

WYDAWNICTWO, WYDANIE, NAKŁAD -
WYDAWNICTWO - GDAŃSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE, GDAŃSK 1961
WYDANIE - 1
NAKŁAD - 800 EGZ.

STAN KSIĄŻKI -
DOBRY JAK NA WIEK (ZGODNY Z ZAŁĄCZONYM MATERIAŁEM ZDJĘCIOWYM, PRZYBRUDZENIA, NIERÓWNE BRZEGI KART) (wszystkie zdjęcia na aukcji przedstawiają sprzedawany przedmiot).

RODZAJ OPRAWY -
ORYGINALNA, MIĘKKA

ILOŚĆ STRON, WYMIARY, WAGA -
ILOŚĆ STRON - 268 + TABLICE Z ILUSTRACJAMI
WYMIARY - 25 x 18 x 1,4 CM (WYSOKOŚĆ x SZEROKOŚĆ x GRUBOŚĆ W CENTYMETRACH)
WAGA - 0,527 KG (WAGA BEZ OPAKOWANIA)

ILUSTRACJE, MAPY ITP. -
ZAWIERA

KOSZT WYSYŁKI -
8 ZŁ - KOSZT UNIWERSALNY, NIEZALEŻNY OD ILOŚCI I WAGI, DOTYCZY PRZESYŁKI PRIORYTETOWEJ NA TERENIE POLSKI.

ZGADZAM SIĘ WYSŁAĆ PRZEDMIOT ZA GRANICĘ. KOSZT WYSYŁKI W TAKIM PRZYPADKU, USTALA SIĘ INDYWIDUALNIE WEDŁUG CENNIKA POCZTY POLSKIEJ I JEST ZALEŻNY OD WAGI PRZEDMIOTU. (PREFEROWANYM JĘZYKIEM KONTAKTU POZA OCZYWIŚCIE POLSKIM JEST ANGIELSKI, MOŻNA OCZYWIŚCIE PRÓBOWAĆ KONTAKTU W SWOIM JĘZYKU NATYWNYM.)

I AGREE to SEND ITEMS ABROAD. The COST of DISPATCHING In SUCH CASE, IS ESTABLISH ACCORDING TO PRICE-LIST of POLISH POST OFFICE SEVERALLY And it IS DEPENDENT FROM WEIGHT of OBJECT. ( The PREFERRED LANGUAGE of CONTACT WITHOUT MENTIONING POLISH IS ENGLISH, BUT YOU CAN OBVIOUSLY TRY TO CONTACT ME IN YOUR NATIVE LANGUAGE.)

DODATKOWE INFORMACJE - W PRZYPADKU UŻYWANIA PRZEGLĄDARKI FIREFOX MOŻE WYSTĄPIĆ BŁĄD W POSTACI BRAKU CZĘŚCI TEKSTU LUB ZDJĘĆ, NIESTETY NARAZIE JEDYNYM ROZWIĄZANIEM JAKIE MOGĘ ZAPROPONOWAĆ TO UŻYCIE INTERNET EXPLORERA LUB WYSZUKIWARKI "OPERA", Z GÓRY PRZEPRASZAM ZA NIEDOGODNOŚCI.
PRZY OKAZJI PRZYPOMINAM O KOMBINACJI KLAWISZY CTRL+F (PRZYTRZYMAJ CTRL I JEDNOCZEŚNIE NACIŚNIJ F), PO NACIŚNIĘCIU KTÓREJ Z ŁATWOŚCIĄ ZNAJDZIESZ INTERESUJĄCE CIĘ SŁOWO O ILE TAKOWE WYSTĘPUJE W TEKŚCIE WYŚWIETLANEJ WŁAŚNIE STRONY.

SPIS TREŚCI LUB/I OPIS -

KLIKAJĄC TUTAJ MOŻESZ ŚCIĄGNĄĆ LUB OTWORZYĆ PLIK ZE SPISEM KOMPLETNYM

GDAŃSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE WYDZIAŁ I. NAUK SPOŁECZNYCH I HUMANISTYCZNYCH
NAJSTARSZY TEKST PRAWA MORSKIEGO W GDAŃSKU
Opracował i na język polski przełożył BERNARD JANIK
Wstępem opatrzył STANISŁAW MATYSIK
GDAŃSK 1961
Komitet Redakcyjny Wydawnictw Książkowych Wydziału I G T N
Cz. Biernat (sekretarz), E. Cieślak (przewodniczący) K. Mężyński, W. Odyniec, S. Sosin
Przygotowanie do druku: H Kaczmarczyk, A. Szafranowa

I. PRZEDMOWA

Praca niniejsza, którą Gdańskie Towarzystwo Naukowe oddaje do rąk Czytelników, stanowi wynik wieloletnich drobiazgowych studiów Wydawcy i Tłumacza w jednej osobie — Bernarda J a n i k a.
Miałem możność, w ciągu bez mała dziesięciu ostatnich lat, obserwować powstawanie przekładu na język polski tego tak sławnego pomnika prawa morskiego; dlatego też sądzę, że mam prawo stwierdzić, iż Tłumacz nie szczędził czasu ani starań, aby możliwie najwierniej, bez uchybień i niejasności oddać w przekładzie polskim całą istotną treść prar-niczą i językową Prawa wodnego z Damme.
W swej przedmowie, a następnie w „Omówieniu poszczególnych rękopisów prawa morskiego" B. Janik streszcza krótko wyniki badań historycznoprawnych nad zbiorem prawa, którego wydania i przekładu się podjął. Ponieważ piszący te słowa również parokrotnie zajmował się, z racji swych studiów historycznoprawnych, tzw. Waterrechtem x, przeto zbyteczne byłoby chyba ponowne przedstawianie tu wyników wielu prac tych wszystkich historyków i prawników, którzy prowadzili badania omawianego zbioru, będącego dla Bałtyku — a także i Morza Północnego —- tym, czym stał się w basenie śródziemnomorskim sławny Konsulat morski, przed kilku laty wydany również po raz pierwszy w języku polskim. Pragnę jedynie zwrócić uwagę na te momenty, które — jak mi się wydaje — podkreślają znaczenie i rolę przedrukowanych, w dużej części po raz pierwszy, a przetłumaczonych na pewno po raz pierwszy, gdańskich rękopisów Prawa wodnego z Damme.
Dwie są najstarsze części tego zbioru: pierwsza, powstała zapewne jeszcze w XII wieku, u wybrzeży Atlantyku, jako prawo morskie kupców przewożących ładunki wina, znana pod oryginalną nazwą Zwojów z Ole-
ron (Róles dfOleron). Jej flamandzki przekład z XIV—XV wieku zwie się już jednak Orzeczeniami z Damme i stanowi pierwszą część Prawa wodnego; drugą część, dołączoną zapewne około 1407 roku, znamy pod nazwą Ordynacji. Wreszcie — jak to można świetnie prześledzić na podstawie opublikowanych poniżej przez Wydawcę gdańskich rękopisów pochodzących z trzech kolejnych wieków — pisarze, przepisujący dawniejsze manuskrypty Prawa wodnego dopisywać do nich poczęli także i przepisy zaczerpnięte z lubeckiego prawa morskiego.
Na czym oparte jest twierdzenie, że mamy do czynienia ze sławnym zbiorem prawa morskiego, porównywalnym jedynie z Konsulatem morskim? Na rozpowszechnieniu zbioru, o czym tylko częściowo świadczą zachowane rękopisy i wydania drukowane, na powadze, jaką cieszył się na północy Europy, a także na wpływie, jaki wywarł na kształtujące się prawo morskie w państwach nadbałtyckich. Odpisy tego pomnika prawa morskiego, dokonane w XV i następnych stuleciach, znajdowały się, bądź do dziś się znajdują, w archiwach niemal wszystkich naówczas ważniejszych miast portowych Bałtyku i wielu miast z wybrzeży Morza Północnego. O ile mi wiadomo, dotychczas nie przeprowadzono wystarczających i szczegółowych badań nad tym, gdzie i w jakiej ilości znajdują się rękopisy Prawa wodnego z Damme; jedynie na padstawie wzmianek w literaturze naukowej z ostatnich dwu stuleci można zestawić następujący wykaz miast, w których zachował się choćby jeden odpis tego zbioru, a dodajmy od razu, że są w tym wykazie miasta, w których odpisów tych było lub jest znacznie więcej. Przykładem może być choćby Gdańsk z dziesięcioma niegdyś, a obecnie ośmiu rękopisami. Wykaz poniższy zamykają miasta położone z dala od morza; i do nich przecież dotarł, często jeszcze w XV—XVI wieku, odpis naszego zbioru prawa. A oto wykaz tych miast, w których był lub jest rękopis Pravja wodnego: Amsterdam, Aurich, Brielle, Brugia, Dordrecht, Emden, En-chuysen, Gdańsk, Gryfia (Greifswald), Hoorn, Kolonia, Kopenhaga, Królewiec (Kaliningrad), Lubeka, Staveren, Stralsund, Wisby, Wrocław.
Jestem przekonany, że po przeprowadzeniu poszukiwań wykaz ten przedłużyłby się znacznie, a przy każdej nazwie miasta możnaby wtedy postawić dwie liczby, wskazujące ile rękopisów Prawa wodnego znajdowało się tu niegdyś i ile zachowało się do naszych czasów.
Rada miasta Gdańska otrzymała zapewne około 1407 roku pierwszy z odpisów Prawa wodnego z Damme, lecz z pewnych przyczyn odpis ten był po kilku dziesiątkach lat (jeszcze albo już) dla rajców naszego miasta niezbyt jasny; przeto z polecenia rady, w roku 1447 pisarz Gdańska stylizuje list do rady miasta Wisby z prośbą o przesłanie odpisu znajdującego się w Wisby tekstu, który to tekst miał być lepszy. A zatem, w 1447 roku, przed ponad pięciuset laty, istniała opinia, że Wisby
jest twórcą lub co najmniej przechowawcą "dobrego kodeksu prawa morskiego; tak powstawał zalążek przyszłej sławy omawianego zbioru, który w piętnastym stuleciu nosił już wtórną nazwę związaną z małym, dziś jakby uśpionym miasteczkiem Flandrii: Damme.
Wynalazek druku miał utrwalić nową nazwę dla starego zbioiu i związać jego imię z innym nadbałtyckim obecnie miastem; w 1505 roku, w Kopenhadze, drukuje się po raz pierwszy nasz Waterrecht, a jego pierwszy wydawca, Gotfryd von Gemen, być może posługując się rękopisem pochodzącym z Wisby, dodaje temu zbiorowi przymiotnik „Got-landzkie" (Gotlansche Waterrecht) oraz stwierdza w druku, że prawo to ustanowione zostało jakoby właśnie w Wisby. Gotlandzkie lub wisbijskie prawo morskie — oto nowa nazwa, nadana staremu zbiorowi, który w wydaniu Gemena składa się nadal ze Zwojów Olerońskich, Ordynacji i czternastu artykułów lubeckiego pochodzenia.
Nie umiemy znowu — bez przeprowadzania rozległych badań — odpowiedzieć na pytanie, ile razy wydawano drukiem Prawo wodne z Damme, teraz już jako Gotlandzkie prawo wodne. W każdym razie w 1538 roku, 421 lat temu, ukazuje się pierwsze gdańskie wydanie2 interesującego nas zbioru prawa. Utrwala ono w druku, dokonanym zapewne w niewielkim nakładzie, mylną i niezasłużdną sławę Wisby.
A trzeba koniecznie dodać, że rok wydania gdańskiego jest zarazem rokiem założenia najstarszej gdańskiej oficyny drukarskiej. Widocznie było w Gdańsku wtedy zamówienie społeczne na wydanie drukiem właśnie prawa morskiego. Lecz dziś, po upływie ponad czterech stuleci, nie ma w Gdańsku w żadnej z bibliotek ani jednego egzemplarza gdańskiego wydania Gotlandzkiego prawa wodnego. Rękopisy, publikowane poniżej przez B. Janika, okazały się bardziej odporne na niszczący wpływ czasu niż drukowana broszura.
Tak więc — z istotnym zastrzeżeniem, o którym zaraz wspomnę — wydanie B. Janika jest właściwie drugim wydaniem Gotlandzkiego prawa wodnego dokonanym w Gdańsku; zastrzeżenie jest niezbędne, ponieważ jest to pierwsze wydanie tych rękopisów. Wydanie gdańskie z 1538 r. oparło się bowiem na obcym tekście, a wydania naukowe Schlytera i Twissa z ubiegłego stulecia zawierają jedynie tekst najstarszego rękopisu gdańskiego.
W ciągu trzech wieków - od XVI do XVIII w. - przedrukowy-wano Waterrecht co najmniej ośmiokrotnie3 i sądzę, że były to prze-
druki dokonywane wciąż jeszcze dla potrzeb praktycznych, przedruki kodeksu prawa, do którego postanowień odwoływano się nadal w morskiej żegludze handlowej 4.
W wieku XIX i XX rękopisami Waterrechtu zajęli się już historycy i historycy prawa. Wydania rękopisów nie dokonywano już dla celów praktycznych, lecz były to wydania naukowe. Wiemy o trzynastokrotnym wydaniu jednego lub kilku rękopisów w okresie od 1830 do 1907 r. 5
Raz jeszcze powtórzyć trzeba zastrzeżenie: wcale nie mam pewności, że udało mi się zebrać informacje o wszystkich rękopisach ani też
0 wszystkich wydaniach Waterrechtu; mogło być zarówno jednych jak drugich znacznie więcej i na pewno tak było. Dochodzimy do liczby co najmniej 30 rąkopisów i co najmniej 21 wydań drukiem Waterrechtu w okresie co prawda długim — ponad 500 lat. To i wiele i mało zarazem.
Jakaż jest przeto racja niniejszego wydania — i to właśnie w takiej formie, tzn. tekstu oryginalnego zabytku z równoległym przekładem polskim?
Racji tych jest sporo, a część ich wynika z tego, co zostało powiedziane powyżej: jest to przecież właściwie pierwsze wydanie trzech dalszych (poza pierwszym) gdańskich rękopisów, oznaczonych: W II, W III
1 W IV; jest to „drugie" w Gdańsku przygotowane wydanie po 421 latach, jest to wreszcie pierwsze wydanie przygotowane przez polskiego badacza i pierwsze wydanie gdańskich rękopisów Prawa wodnego w XX wieku (Schlyter ogłosił swój zbiór w 1853 r., Twiss w 1876 r.). Nie są to błahe argumenty: dotychczas wydawali Waterrecht — Francuz, Szwed, Niemcy, Belgowie, Anglik i Holendrzy; gdański rękopis ogłosili drukiem Szwed i Anglik. Widomą oznaką naszego, polskiego powrotu nad Bałtyk
i podjęcia poważnej a żmudnej pracy nad dziejami prawa morskiego staje się, między innymi, i to wydanie. Niechże na listę wydawców, ob3j-mującą przedstawicieli sześciu narodów wpisze się nazwisko polskie. Lecz to tylko część argumentów, może uczuciowo bliska, ale nie najważniejsza: ważniejsze dla nauki jest to, że niniejsze wydanie prostuje szereg błędnych lekcji Twissa i niektóre usterki Schlytera. Poza tym — dopiero w tym wydaniu zarysowuje się rozwój zbioru, jego dzieje, dzięki przedrukowaniu czterech grup- rękopisów datowanych na 1407, 1429, 1522 i 1611 rok. Przejrzyste tabele porównawcze pozwalają uchwycić łatwo zmiany, które wprowadzali późniejsi pisarze-redaktorzy do układu zbioru. Dodajmy, że zmiany te dobrze świadczą o przepisujących dzieła gdańskich skrybach.
Opuścili oni (a najpierw chyba tylko on, Konrad z Byczyny, prawdopodobny pisarz II rękopisu) niepotrzebne powtórzenia, scalili sztucznie podzielone artykuły, pominęli nieprzystosowywalne dla bałtyckich warunków przepisy. Tak np. art. 05 W I jest niemal dosłownym powtórzeniem art. 23 Orzeczeń z Damme, wobec czego począwszy od II rękopisu znika z Ordynacji; art. 07 W I był niemal identyczny z art. 6 Orzeczeń — przeto zostaje pominięty już w II rękopisie. Art. 09, 010 i 011 W I dotyczą tej samej materii i juz w II rękopisie są one scalone w jeden artykuł. Art. 24 Orzeczeń z Damme był prawdopodobnie mało przydatny w warunkach bałtyckich oraz gdańskich: znika on w W III i W IV. Art. 13 Orzeczeń z Damme uległ w I rękopisie zniekształceniu, podobnie jak już w Róles d3Oleron, stał się trudno zrozumiały, a zresztą miał charakter typowo atlantycki (wspomina o Bretanii, Normandii, Anglii, Flandrii i Szkocji, wyspach Batz, Leon, Guernesey, portach Calais i Yar-mouth), toteż nie znajdziemy go w W III i IV. Przykłady te dobrze świadczą o gdańskich pisarzach i dowodzą zarazem, że dwie pierwotne części Prawa wodnego z Damme: Orzeczenia i Ordynacja zostały mechanicznie ze sobą połączone; Ordynacja jest oczywiście późniejsza, jej autorzy znali Orzeczenia z Damme i z nich korzystali, przepisując kilka Orzeczeń jako artykuły Ordynacji. Dowodzi to.jednak także, że w zamiarach nieznanych nam autorów czy redaktorów Ordynacji nie leżało łączenie jej z Orzeczeniami.
Nasuwa się w tym miejscu pewna refleksja, której można chyba dać wyraz w przedmowie: oto znamy imiennie jednego pisarza, który najpewniej sporządził drugi z odpisów Prawa wodnego w XV wieku w Gdańsku (Konrad z Byczyny); z historią tego źródła prawa związały się nazwiska tylu historyków i prawników, którzy ogłaszali jego rękopisy, którzy się nimi zajmowali; natomiast nie znamy ani jednego nazwiska autora lub redaktora związanego bezpośrednio czy to ze Zwojami Olerońskimi, czy z Orzeczeniami z Damme czy nawet z Ordynacją.
Wszystkie te zbiory prawa pozostają bezimienne, nie wiemy nic o ich autorach: pewne jest tylko to, że znali się na żegludze handlowej, że roztropnie i dość jasno umieli formułować zasady prawa morskiego wywodzące się z doświadczenia żeglarskiego stuleci.
Padło już pytanie, i może je zadać Czytelnik, dlaczego do wydania oryginału, do naukowego wydania rękopisów, dołącza Wydawca także i przekład polski? Może jest on zbędny dla przyszłego badacza, który ze zbioru będzie korzystał i który powinien samodzielnie zapoznawać się jedynie z oryginałem?
Na pewno nie. J. M. Pardessus, ten niestrudzony francuski uczony, wydawca sześciu tomów in ąuarto swej Collection des lois maritimes, najdawniejszych pomników prawa morskiego, nie zawahał się zamieścić w swej pracy — cytowanej po dziś dzień przez wszystkich, którzy zajmują się prawem morskim — przekładów francuskich. Wybaczyć musimy nawet Pardessus, że wydając po raz pierwszy wiele źródeł prawa, popełniał błędy zarówno w tekstach oryginalnych jak i w przekładzie. Sir Travers Twiss do swego wydania Waterrechtu dał równoległy przekład ^angielski. Tekst prawa morskiego z dawnych stuleci zajmuje nie tylko historyka dziejów gospodarczych i społecznych, lecz i historyka prawa, a nawet prawnika zajmującego się współczesnym prawem morskim. Należy przeto im wszystkim udostępnić ten klasyczny zbiór, który wywarł tak wielki wpływ na kształtowanie się prawa morskiego w Europie i poza nią. Lektura kodeksów prawa morskiego krajów nadbałtyckich i północno-europejskich z XIX i nawet XX wieku przekonałaby nas, że istnieją uderzające zbieżności w rozwiązaniach legislacyjnych przyjętych przez nowoczesnego ustawodawcę z tymi dawnymi, czasem trochę nieporadnymi, sformułowaniami nieznanych autorów Prawa wodnego z Damme. Tak jest w północnej Europie — a poza nią? W 1647 r. zgromadzenie w Rhode Island, w Ameryce Północnej, uchwaliło, że Zwoje Olerońskie, a więc pierwsza część Waterrechtu, mają być stosowane pomiędzy kolonistami amerykańskimi. Współczesne północno-ame-rykańskie prawo morskie w sprawach dotyczących zderzenia statków morskich opiera się bardzo silnie na zasadzie wyrażonej w art. 15 Orzeczeń z Damme — choć we wszystkich pozostałych państwach morskich przyjęto trafniejszą, moim zdaniem, i bardziej słuszną zasadę dla rozwiązania tego problemu.
Jakie zagadnienia i instytucje prawa morskiego uregulowane zostały w Prawie wodnym z Damme? Ogólnie odpowiadając na to pytanie można odpowiedzieć, że te same, które muszą być i dziś unormowane w każdym państwie morskim, w każdym kodeksie prawa morskiego. Są tu więc przepisy o charakterze majątkowym (cywilne prawo morskie), są przepisy z zakresu prawa pracy i przepisy porządkowe (administra-
cyjne). Lecz oczywiście nie podzielono ich w ten sposób, słusznie uważając, że są to właśnie przepisy legis specialis — prawa morskiego.
Przy podjęciu próby usystematyzowania zbioru możnaby wyodrębnić co najmniej siedem działów prawa morskiego unormowanych w Wa-terrechcie.
Przepisy porządkowo-nawigacyjne znajdują się w art. 2, 16 i częściowo w art. 5 Orzeczeń, a ponadto w art. 14 Ordynacji.
Prawa własności i innych praw rzeczowych na statku dotyczą: art. 1 Orzeczeń i art. 4 Ordynacji.
Najwięcej jest przepisów o prawach i obowiązkach załogi i jej stosunku do kapitana statku; mówią o tym w Orzeczeniach artykuły: 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22 i 24, a w Ordynacji artykuły: 2, 3, 7, 8, 9, 10, 11, 17, 18, 19, 25, 26, 27, 28 - chociaż nie wszystko, co zawarte jest w wymienionych artykułach, dotyczy tylko spraw pracy i służby na statku.
Umowa frachtowa, o przewóz towarów morzem, poruszona jest także wielokrotnie w naszym zbiorze, w Orzeczeniach w art. 3, 4, 9, 10, 11, 13, 22 i 23 oraz w Ordynacji w art. 1, 5, 6, 9, 10, 11, 15, 16, 17, 21, 22.
Awaria wspólna, której nazwa nie pojawia się jeszcze w Waterrech-cie, ta szczególna instytucja prawa morskiego, uregulowana jest obszernie i kazuistycznie w Orzeczeniach w art. 8 i 9 oraz w Ordynacji w art. 2, 3, 18, 19, 20.
Pilotażu dotyczy art. 24 Orzeczeń i art. 23 i 24 Ordynacji.
Zderzenie statków, równie specyficzna instytucja prawa morskiego jak awaria wspólna, unormowane jest w art. 15 Orzeczeń i art. 12 i 12 Ordynacji. (Wszystkie numery artykułów podaję według rękopisu I = W I).
Jak wynika z tego pobieżnego przeglądu, cały nasz zbiór w obu swoich częściach daleki jest od jakiegoś systematycznego ujęcia, kolejności omawiania poszczególnych instytucji. Nie powinniśmy sądzić, że jest to jego ujmą: wszystkie zbiory prawa z tych czasów nie są systematyzowane przez redaktorów. A zresztą czy współczesne kodeksy i ustawy odznaczają się zawsze harmonijną, logiczną systematyką? Bądźmy przeto wyrozumiali dla prawników z XII i XV wieku, którzy zdołali stworzyć zbiory praktycznych i dobrze działających zasad wywodzących się ze słuszności oraz mocno tkwiących w warunkach społeczno-gospodarczych epoki. Nie zapominajmy, że jest to nie prawo ziemskie, prawo właścicieli ziemi — feudałów, lecz prawo kupców morskich, ludzi, którzy znali i wartość pieniądza i potrzebę handlu, którzy wcześnie przekonać się musieli, że w ich własnym interesie leży dążenie do zaspokojenia niezbędnych potrzeb pracownika najemnego — marynarza. Wiedzieli, że marynarzowi powierzają swój majątek i że należy koniecznie zainterc-
sować go w pomyślnym zakończeniu podróży. Czy oznacza to, że w Wa-terrechcie nie ma śladów przeciwieństw klasowych, że nie ma walki? Oczywiście, że są. Surowe i ostre są kary, jakie mogą spaść na marynarza: ucięcie pięści, pozbawienie pracy wraz z zarobkiem i nałożenie obowiązku zapłaty, a właściwie dopłaty swemu kapitanowi. Marynarz — tak jakby był kupcem — ponosić musi w pewnych przypadkach ryzyko finansowe wyprawy morskiej powodujące, że może się okazać, iż pracował najzupełniej za darmo, tylko za utrzymanie.
Nie można podejmować w przedmowie próby przedstawiania usystematyzowanej treści prawnej, istoty społecznej czy gospodarczej naszego zbioru. Staje się on odtąd bardziej dostępny dla polskiego badacza, a bogactwo jego informacji, na które zwraca uwagę Wydawca i Tłumacz, na pewno okaże się pożyteczne dla Czytelnika.
Lektura przekładu polskiego, który przez językoznawcę może być od razu skontrolowany z oryginałem, nie jest, jak każdy Czytelnik się przekona, lekturą trudną. Zasługą Tłumacza jest to, iż dał on tekst łatwo czytelny, językowo jasny i bardzo wierny. Mogę to z tym większym przekonaniem stwierdzić, jako że przed przeszło dziesięciu laty musiałem sam przedzierać się przez trudny tekst oryginału Waterrechtu, korzystać z pomocy angielskiego przekładu Twissa, błądzić w zawiłej nieco składni i słownictwie sprzed pięciuset lat. O ile łatwiejsze będą mieli zadanie wszyscy ci, którzy będą mogli korzystać z niniejszego wydania, dla potrzeb swoich prac historycznoprawnych.
Lecz to nie wszystko. Pozwoliłem sobie napisać, że lektura przekładu polskiego Waterrechtu jest łatwa, przyjemna, a trzeba także dodać, że jest i pasjonująca. To nie tylko suchy język przepisu w abstrakcyjną formę ubrany. Prawo wodne z Damme wre prawdziwym życiem dawnej morskiej żeglugi handlowej. Jest tu i swoista logika i konsekwencja, a nawet pewna systematyka. „Najpierw ustanawia się kogoś mistrzem (kapitanem) statku" — czytamy w pierwszym Orzeczeniu z Damme; w drugim Orzeczeniu — „statek stoi w porcie czekając na pogodę i wiatr", trzecie mówi natomiast o tym, co powinni robić marynarze „jeżeli statek rozbije się w pewnym kraju". I tak dalej szeregują się Orzeczenia z Damme, a właściwie z Oleron; słyszymy w nich zawarte słowa mistrza-kapitana, jak zwraca się do swej załogi z pytaniem, na poły twierdzeniem: „Panowie, mamy wiatr do żeglowania", po czym, jakby po zagajeniu dyskusji, powinien wysłuchać rady swej załogi. Zresztą ten zespół ludzi związanych ze statkiem — załoga — powoływany bywa stosunkowo często do rady i do złożenia pod przysięgą zeznania. W innym miejscu, w trosce o swój statek, mistrz-kapitan spieszy do marynarzy statku stojącego opodal jego statku i woła: „Panowie, podnieście waszą kotwicę, ponieważ leży ona za blisko nas i możemy ponieść
szkodę"; dobra praktyka morska, która w dalszej części zbioru nakazuje oznaczyć pławą rzuconą w porcie kotwicę, aby nie wyrządziła szkód innemu statkowi.
Nie trzeba wysilać wyobraźni, aby uzmysłowić sobie w bezpośrednich słowach opisaną chwilę dokonywania „zrzutu morskiego", aktu awarii wspólnej. Zdecydowano się wyrzucić do morza część towarów; spadają z pokładu skrzynie okute i bez okuć, posłania marynarzy, bele towaru, paki lnu i beczki... Zdanie kupca, obecnego na statku, jego ocena rozmiarów niebezpieczeństwa i zastosowanego środka zaradczego — nie jest zdaniem decydującym, choć kupiec społecznie wyżej stoi w hierarchii średniowiecznej od mistrza i marynarzy. Oni jednak decydują, bo oni znają morze i ich „samotrzeć" złożona przysięga wystarczy za pełny dowód niebezpieczeństwa.
Problemy dawnego i współczesnego obrotu handlowego morskiego są sobie nawzajem bliskie; w Prawie wodnym z Damme znajdziemy i zawsze trudny problem szkód wyrządzonych towarom przy przeładunku, i terminy wyładunku statku — ta ostatnia sprawa uregulowana jest dziś w prawie morskim oraz w każdej niemal umowie przewozu, a obydwa problemy są przedmiotem troski każdego współczesnego kapitana, armatora, załadowcy, odbiorcy i spedytora towaru — słowem każdego człowieka związanego z żeglugą handlową.
Nie brak wreszcie bardzo ludzkiego a zarazem morskiego problemu: ożenek marynarza upoważnia go, według Waterrechtu, do porzucenia służby u kapitana, musi on jedynie, niestety, zwrócić pieniądze, jakie pobrał.
Bernard Janik przyswoił polskiemu piśmiennictwu klasyczny pomnik prawa morskiego północnej Europy. Znając Wydawcę i Tłumacza od lat wielu, oraz Jego żywe zainteresowanie się językiem dawnych tekstów prawa morskiego, korzystając niejednokrotnie z Jego uprzejmej pomocy w moich pracach — wiem, że na tej edycji nie poprzestanie: czekają i inne ciekawe teksty prawa morskiego. Rzadki to przykład, aby urok i surowe piękno prawa morza pociągnęło językoznawcę tak bez reszty — choć zew morza oddziaływał i na A. Kleczkowskiego, którego zresztą uczniem jest B. Janik. Lecz w tym przypadku chodzi wyłącznie o zew prawa morskiego z tych czasów, kiedy to na wątłych drewnianych statkach pływali odważni ludzie, służąc celowi od dawna przyświecającemu żegludze handlowej: celowi przewożenia towarów z miejsc, w których się one znajdują, do miejsc, w których znaleźć się powinny ... A przewozić te towary mieli zgodnie z prawem morskim, tu zawartym, które niech idzie do polskiego Czytelnika niosąc ten bezcenny i przynoszący bogate owoce — zew morza.

Gdańsk, w czerwcu 1959 r.
Stanisław Matysik

WYKAZ SKRÓTÓW

AGd. — Wojewódzkie Archiwum Państwowe
w Gdańsku.
BGd -. Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk
W I - Waterrecht I, Prawo wodne z Damme [r. 1407]
W II - Waterrecht II, Prawo wodne z Damme [r. 1429].
W III - Wasserrecht III, Prawo wodne z r. 1522.
W IV - Wasserrecht IV, Prawo wodne z r. 1611.
Briickner, Sł etym. ). poi - A. Briickner, Słownik etymologiczny ję-
zyka polskiego, Kraków—Warszawa.
Dembowski, Sł. żegl. - K. Dembowski, Słownik żeglarski, War-
szawa [1952].
Falk-Torp - H. S. Falk und A. Torp, Norwegisch-
danisches etymologisches Wbrterbuch, Heidelberg 1910, 1911.
Frischbier - H. Frischbier, Preussisches Wćrterbuch,
Berlin 1882/83.
Gin neken, Handb d.Nederl taal - J. van Ginneken, Handboek der Neder-
landsche taal, Bd. II, Nijmegen 1914.
Grimm, D. Wb. - J. und W. Grimm, Deutsches Wórterbuch,
Leipzig 1854.
Kilian -Kilianus Dufflacus Corn., Etymolo-
gicum teutonicae linguae..., Antwerpiae 1599.
Kluge, Etym Wb. - Fr. Kluge, Etymologisches Wbrterbuch der
deutschen Sprache, Berlin 1957.
Kluge, Seemannssprache - Fr. K1 u g e, Seemannssprache, Wortgeschicht-
liches Handbuch deutscher Schiffsausdriicke dlterer und neuerer Zeit, Halle a/S. 1911.
Koppmann, Seebuch — K. Koppmann, Seebuch, Niederdeutsche
Denkmaler, Bremen 1876.
Lasch-Borchling -A. Lasch und C. Borchling, Mittelnie-
L -e x e r derdeutsches Handwbrterbuch, Hamburg 1928.
- Lexers Mittelhochdeutsches Taschenwórter-
Linde, Sł. j. poi. buch, Leipzig 1936.
- M. S. B. Linde, Słownik języka polskiego, Meulen v. d Lwów 1854—60.
- R. van der Meulen, De Hollandsche zee-en scheepstermen in het Russsich, Amsterdam 1909.
Nederl Woordenboek — M. de V r i e s en L. A. te W i n k e 1, Woor-
denboek der Nederlandsche taal, łsGraven-hage-Leiden 1882/1943.
Paasch — H. Paasch, Vom Kieł zura Flaggenknopf,
Marinę-Wbrterbuch, Hamburg 1908.
Roding - J. H. Roding, Allgemeines Wórterbuch der
Marinę ..., Hamburg [1794].
Rykaszewski — E. Rykaszewski, Słownik języka pol-
skiego ..., Warszawa [1925].
Schiller-Liibben - K. Schiller und A. L ii b b e n, Mittelnie-
derdeutsches Wbrterbuch, Bremen 1875/1881.
Sławski, Sł. etym. j poi - T. Sławski, Słownik etymologiczny języka
polskiego, Kraków 1952/56.
Sł. M. I. B. - Słowniczek morski — Instytut Bałtycki, To-
ruń 1935.
Sł. M. K T - Słownik morski, opracowany przez Komisję
Terminologiczną przy Lidze Morskiej i Rzecznej w Warszawie, t. I—III, Warszawa 1929— 1931, t. IV, 1933, t. V-VI, 1936.
Sł. Warsz - J. Karłowicz, A. Kryński, Wł. N i e d ź-
wiedzki, Słownik języka polskiego, Warszawa 1900—1927.
Slaski, Poi. sł. mar. — B. Slaski, Polski słownik marynarski, Po-
znań 1926.
Slaski, Sł r.-ż i szkut —B. Slaski, Słownik rybacko-żeglarski
i szkutniczy, Poznań 1930.
Stenzel - A. Stenzel, Deutsches seemdnnisches Wbr-
terbuch, Berlin 1904.
Taube-Szmid - A. M. Taube, W. A. Szmid, Anglo-rus-
skij morskoj słowar, Moskwa 1951.
Tecklenborg - H. Tecklenborg, Internationales Wbrter-
buch der Marinę, Bremen 1870.
Verdam — J. Ve rdam, Middelnederlandsch handwoor-
denboek, (sGravenhage [1911].
Wijk-Franck, Etym. wb. —- N. van Wijk, Franck'5 etymologisch woor-
denboek der Nederlandsche taal, "sGraven-hage 1929.
Z a r u s k i, Sł. żegl. — M. Zaruski, Współczesna żegluga morska
oraz słownik żeglarski, Warszawa 1920.
agls. — anglosaski
ang. —- angielski
arab. —- arabski
dolniem. — dolnoniemiecki
duńsk. — duński
franc. —^ francuski
goc. - gocki
hiszp. — hiszpański
łac. - łaciński
ndl. - niderlandzki
niem. —- niemiecki
nndl. - nowoniderlandzki
norw. — norweski
nwniem. - nowo-wysoko-niemiecki
poi. - polski
portug. - portugalski
prniem. - pruskoniemiecki
ros. — rosyjski
stang. — staroangielski
stfranc. — starofrancuski
stfryz. - starofryzyjski
stnord. - staronordyjski
stsask. —^ starosaski
stwniem. — staro-wysoko-niemiecki
szwedz. — szwedzki
śrang. — średnioangielski
śrlac. — średniołaciński
śrdolniem. — średnio-dolno-niemiecki
śrndl. —- średnioniderlandzki
śrwniem. — średnio-wysoko-niemiecki
włosk. — wioski
wniem. — wysokoniemiecki

LITERATURA

A. JĘZYK
I. Gramatyki
Franek J., Mittelniederlandische Grammatik, Leipzig 1910.
L a s c h A., Mittelniederdeutsche Grammatik, Halle a/S. 1914.
MeerM. J. van der, Historische Grammatik der niederldndischen Sprache, Bd. I,
"Germanische Bibliothek", Bd. XVI, Heidelberg 1927. Moser V., Historisch-grammatische Einfuhrung in die friihneuhochdeutschen
Schriftdialekte, Halle a/S. 1909. Moser V., Fruhneuhochdeutsche Grammatik, "Germanische Bibliothek", Bd. XVII,
Heidelberg 1929.
II. Słowniki
Bruckner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków—Warszawa [b. r.].
Dale"s van, Groot woordenboek der Nederlandsche taal, ?sGravenhage—Leiden 1924.
Falk H. S., Torp A., Norwegisch-ddnisches etymologisches Worterbuch, "Germanische Bibliothek", Bd. I, Heidelberg 1910.
Frischbier H., Preussisches Worterbuch, Bd. I, II, Berlin 1882, 1883.
Ginneken Jac. van, Handboek der Nederlandsche taal, Bd. II, Nijmegen 1914.
Grimm J. und W., Deutsches Worterbuch, Leipzig 1854.
Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki WŁ, Słoumik języka polskiego, t. I-VIII, Warszawa 1900—1927.
Kilianus Dufflacus Corn., Etymologicum teutonicae linguae sive Dictio-narium teutonico-latinum, Antwerpiae 1599.
Kluge Fr., Etymologisches Worterbuch der deutschen Sprache, 17. Auflage unter Mithilfe von Alfred Schirmer, bearbeitet von Walther Mitzka, Berlin 1957.
K o e n e n M. J., E n d e p o 1 s J., Verklarend handwoordenboek der Nederlandsche
taal, Groningen 1956. Lasch A., Borchling C, Mittelniederdeutsches Handwórterbuch, Hamburg
1928 [niekompletny].
Lexers M., Mittelhochdeutsches Taschenwórterbuch, Leipzig 1936. Linde M. S. B., Słownik języka polskiego, t. I—VI, Lwów 1854—1860. Rykaczewski E., Słownik języka polskiego podług Lindego i innych nowszych
źródeł, Warszawa [1925]. Schiller K., Liibben A., Mittelniederdeutsches Wórterbuch, Bd. I—VI Bremen
1875—1881.
Sławski T., Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I, Kraków 1952—1956. Verdam J., Middelnederlandsch handwoordenboek, teGrayenhage [1911]. Vries M. de, Winkel L. A. te, Woordenboek der Nederlandsche taal, "sGra-
venhage en Leiden 1882 — 1943. Wijk N. van, FrancKs etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, wyd. 2,
5sGravenhage 1929.
III. Paleografia
Crous E., Kirchner J., Die gotischen Schriftarten, Leipzig 1928.
Grun A. P., Leseschliissel zu unserer alten Schrift, Gorlitz 1935.
Leist F., Urkundenlehre, Leipzig 1893.
P h i 1 i p p i F., Einfiihrung in die Urkundenlehre des deutschen Mittelalters, Bonn-
Leipzig 1920.
Semkowicz Wł., Encyklopedia nauk pomocniczych historii, wyd. 3, Kraków 1946 Semkowicz Wł., Paleograjia łacińska, Kraków 1951. Wattenbach W., Das Schriftwesen im Mittelalter, Leipzig 1871
IV. Dzieła pomocnicze
Barth H., Zur Danziger mitteldeutschen Kanźleisprache, Danzig 1938. Jellinghaus H., Die niederldndischen Volksmundarten, Norden und Leipzig
1892. Kleczkowski A., Dialekty niemieckie na ziemiach polskich [w:] Encyklopedia
Polska, wyd. Akademia Umiejętności, t. III, cz. II, dz. III, Kraków 1915,
s. 387—394. Lasch A., Vom Werden und Wesen des Mittelniederdeutschen, "Jahrbuch des
Vereins fur niederdeutsche Sprachforschung", Jg. 51, Norden und
Leipzig 1925, [druk] 1926, s. 55—76. Maurer Fr., S t r o h Fr., Deutsche Wortgeschichte, „Grundriss der Germanischen
Philologie", Bd. XVII, 2, Berlin 1943. Stephan W., Hoch- und Niederdeutsch als Amts- und Schriftsprache in Ordens-
und Danziger Urkunden, „Mitteilungen des Westpreussischen Geschichts-
vereins", Jg. 14, Danzig 1915, Nr. 2. Weller A., Die Sprache in den altesten deutschen Urkunden des deutschen
Ordens, Breslau 1911.
B. SŁOWNICTWO MORSKIE
Dembowski K., Słownik żeglarski, Warszawa [1952].
Eichler C, Vom Bug zum Heck, Seemdnnisches Hand- und Wórterbuch, Berlin 1943.
F a 1 k H., Altnordisches Seewesen, Wórter und Sachen, Bd. IV, Heidelberg 1912.
Grabowski Z., Wójcicki J., 1000 słów o morzu i okręcie, Warszawa 1955.
Kleczkowski A., [rec.:] Słownictwo rybackie i żeglarskie u Kaszubów nadmorskich, oprać. B. Śląski (Z 3 tablicami rysunków) [Odbitka z „Prac Filologicznych", t. VIII, z. 1, Warszawa 1911, s. 72], „Rocznik Slawi-styczny", Kraków, R. 5, 1912, s. 209—225.
K1 u g e Fr., Seemannssprache, Wortgeschichtliches Handbuch deutscher Schiffs-ausdriicke dlterer und neuerer Zeit, Halle a/S. 1911.
MeulenR. van der, De Hollandsche zee- en scheepstermen in het Russisch, ,.Verhandelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam, Afdeeling Letterkunde", Deel X, No 2, Amsterdam 1909.
Paasch H., Vom Kieł zum Flaggenknopf, Marine-Wórterbuch, Hamburg 1908.
Projekt słownictwa komunikacji wodnej, Dział 3, Statek i jego konstrukcja, War-iszawa 1954.
Roding J. H., Allgemeines Wórterbuch der Marinę in allen europdischen See-sprachen nebst vollstdndigen Erkldrungen, Bd. I, II, Hamburg [1794].
Roppel L., Polski bosman. Przyczynki do życia wyrazów, „Materiały z zakresu historii techniki, gospodarki i terminologii morskiej". Dodatek do Biuletynu Instytutu Morskiego, R. 2, z. 6(12), Gdańsk 1954.
Skibicki W., Słownik angielsko-pólski handlu morskiego, Warszawa 1951.
Słowniczek morski z przedmową dr A. Briicknera, Toruń 1935.
Słownik morski, opracowany przez Komisję Terminologiczną przy Lidze Morskiej i Rzecznej w Warszawie, t. I—III, Warszawa 1929—1931; — opracowany przez Komisję Terminologiczną przy Akademii Umiejętności w Krakowie, t. IV, Warszawa 1933, t. V—VI, Warszawa 1936.
S t e n z e 1 A., Deutsches seemdnnisches Wórterbuch, Berlin 1904.
S1 a s k i B., Polski słownik marynarski z dołączeniem licznych nazw niemieckich, rosyjskich i francuskich, Poznań 1926.
Slaski B., Słownik rybacko-żeglarski i szkutniczy, „Slavia Occidentalis", t. IX, Poznań 1930, s. 141—291.
Taubć A. M., S z m i d W. A., Anglo-russkij morskoj słowar, Moskwa 1951.
Tecklenborg H., Internationales Wórterbuch der Marinę iiber alle im Verkehr vorkommenden technischen Ausdriicke, Bd. I, II, Bremen 1870.
Zaruski M.. Współczesna żegluga morska oraz słownik żeglarski, Warszawa 1920,
C. HISTORIA PRAWA MORSKIEGO
Boettcher E., Die offentliche rechtliche Gewalt des Seeschiffers iiber die Mann-schaft, Greifswald 1916.
Cieślak E., Położenie prawne marynarzy w wieku XIV i XV w świetle uchwał Związku Hanzeatyckiego, "Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu", R. 16, 1950, z. 1/4. s. 129—138.
Cieślak E., Prawa i obowiązki kapitana statku w XII do XV w. według Róles dfOleron i prawa morskiego Związku Miast Hanzeatyckich w XIV i XV w., "Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu", R. 17, 1951, z. 1/2, s. 61—86.
Cieślak E., O położeniu prawnym marynarzy według Róles dyOleron i ustawodawstwa Związku Miast Hanzeatyckich w XIV i XV wieku, "Czasopismo Prawno-Historyczne", R. 4, Poznań 1952, s. 238—259.
Goldschmidt L., Danziger Seerechtscuellen aus dem 15. und 16. Jahrhundert, "Zeitschrift fur das gesamte Handełsrecht", Bd. I, Erlangen 1858, s. 295—299.
Goldschmidt L., [rec.:] Schlyter, Corpus iuris Viśbyensis urbhci et mari-timi und Wisby stadslag och Sjóratt, "Kritische Zeitschrift fiir die gesamte Rechtswissenschaft", Jg. 3, Heidelberg 1856, s. 28—56. Gueterbock C. E., De iure maritimo ąucd in Prussia saeculo XVI et ortum est
et in usu juit, Regiomonti Prussorum 1866.
Janik B., Prawo żeglugi według rękopisu gdańskiego z r. 1488, „Rocznik Gdański", R. 15/16, 1956/57, s. 418—431.
Janik B., Przegląd zagadnień historii prawa morskiego w polskiej literaturze
naukowej (1939—1953), "Rocznik Gdański", R. 13, 1954, s. 214—223.
Kiesselbach Th., Grundlage und Bestandteile des dltesten hamburgischen
Schiffrechts, "Hansische Geschichtsblatter", Leipzig, Jg. 1900, s. 49—93.
Kiesselbach Th., Der Ursprung der roles d^leron und des Seerechts von
Damme, "Hansische Geschichtsblatter", Jg. 12, Leipzig 1906, s. 1—60.
Koppmann K., Rundschau iiber die Literatur der Hansischen Geschichte, "Han-
sische Geschichtsblatter", Leipzig, Jg. 1872 [druk: 1873], s. 155—195.
K o r a n y i K., Z zagadnień prawa morskiego w dawnej Polsce, [Odbitka ze ,,Spra-
wozdań Towarzystwa Naukowego w Lwowie", R. 19, 1939, z. 1, s. 5], Kupczyński T., Z przeszłości prawa morskiego w Gdańsku, "Jantar", R, 7,
Gdańsk 1949, z. 1/2, s. 91^-96.
LłE s t o c q J. L., Auszug der Historie des allgemeinen und preussischen See-Rechts und der damit verbundenen Romisch-deutschen Rechte bey gelegent-licher Erlduterung L. I Cod. de Naufragiis zusammengetragen nebst beigefiigten uralten in preussischen befundenen See- oder Wasser-Recht..., Konigsberg 1747.
Libera K., Konsulat morski według wydania barcelońskiego z r. 1494, Warszawa 1957.
Matyisik St., Gdańska ordynacja prawa morskiego z początków XVI wieku, „Przegląd Zachodni", R. 8, Poznań 1952, t. II, z. 5/6, s. 204—215.
Matysik St., Początki prawa pracy w średniowiecznym prawie morskim, „Państwo i Prawo", R. 5, Warszawa 1950, z. 5/6, s. 125—131. Matysik St., Podręcznik prawa morskiego, Warszawa 1959, s. 9. Matysik St., Prawo morskie Gdańska, Studium hisloryczno-prawne, Warszawa
1958.
Matysik St., Prawo nadbrzeżne (Ius naufragii), Toruń 1950, s. 154. Matysik St., Ze studiów nad historią prawa morskiego w Gdańsku, Historia źródeł, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu", R. 17, 195U z. 1/2, s. 31—54. Pardessus J. M., Collection des lois maritimes anterieurs au XVIII siecle?
t. I—VI, Paris 1828—1845.
Schlyter C. J., Corpus iuris Suero-Gotorum antiąui, Codices iuris Visbyensvt urbici et maritimi und Wisby Stadslag och Sjdrdtt, vol. VIII, Lund 1853.
Telting A., Die alt-niederldndischen Seerechte, Haag 1907.
T w i s s S. T., The Black-Book of the Admiralty, vol. I-IV, London 1871—1876.
Verwer A., Nederlants See-Rechten, Amsterdam 1711 (wyd. 2 z r. 1716).
Wagner R., Zur Geschichte der Quellen des Wisbtfschen Seerechts, V: Beitrdge zur Geschichte des Seerechts und der Seerechtsąuellen, „Zeitschrift fur das gesamte Handelsrecht", Jg. 27, Stuttgart 1382, s. 313—416.
Wagner R., Handbuch des Seerechts, Bd. I, Leipzig 18E4.
Warnkonig L. A., Flandrische Staats- und Rechtsgeschichte bis zum Jahre 1305, Bd. I-III, Tubingen 1835—1842.
Weber O., Die Schijfscewalt des Kapitans und ihre geschichtlichen Grundlagen, "Abhandlungen aus dem Staats-, Verwaltungs- und Volkerrecht", Bd. III, Tubingen 1907, H. 3.
Zeller H., Sammlung dlterer Seerechtsąuellen, H. 1 - Das Seerecht von Oleron nach der Handschrift Troyes 1386, Mainz 1906; H. 2 - Das Seerecht von Oleron nach der Handschrift Paris, Bibliotheąue nationale no 5330, Mainz 1907; H. 3 — Das Seerecht von Oleron nach der Handschrift Rennes no 74, Mainz 1908; H. 5 - Das Seerecht von Oleron nach der Handschrift Haag 0154, Berlin 1910; H. 6 - Das Seerecht von Oleron nach der Handschrift Paris, Bibliotheąue de TArse-ial no 2570, Berlin 1911; H. 8 — Das Seerecht von Oleron nach der Handschrift Paris, Bibliotheąue nationale, nouvelles acąuisitions francaises no 10251, Berlin 1912.
D. DZIEŁA POMOCNICZE
Biskup M., Gdańska flota kaperska w okresie wojny trzynastoletniej 1454—1466,
Gdańsk 1953. Biskup M., Handel wiślany w latach 1454—1466 [Nadbitka z „Roczników Dziejów
Społecznych i Gospodarczych", R. 14, Poznań 1953]. Bramer Ch., Die Entwicklung der Danziger Reederei im Mittelalter, "Zeitschrift
des Westpreussischen Geschichtsvereins", H. 63, Danzig 1922, s. 33—95. Cieślak E., Reglamentacja handlu rybami przez Związek Miast Hanzeatyckich
w XIV i XV wieku, "Przegląd Zachodni", R. 8, Poznań 1952, t. II,
z. 5/6, s. 146—175.
Erleutertes Preussen, Bd. V, Konigsberg 1742. F a b e r W., Die polnische Sprache im Danziger Schul- und Kirchenwesen von der
Reformation bis zum Weltkrieg, "Zeitschrift des Westpreussischen Ge~
schichtsvereins", H. 70, Danzig 1930, s. 85—136. G ii n t h e r O., Katalog der Handschrijten der Danziger Stadtbibliothek, Bd. I—V,
Danzig 1892—1921.
Hagedorn B., Die Entwicklung der wichtigsten Schiffstypen bis ins 19. Jahrhundert, Berlin 1914. Hirsch Th., Danzigs Handels- und Gewerbsgeschichte unter der Herrschaft des
Deutschen Ordens, Leipzig 1E58.
J a w o r s k i St., O ładunkach w transporcie morskim, Gdańsk 1951. Kleczkowski A., Rejestr budowy galeony, Zabytek z r. 1572, Kraków 1915. K1 o n o w i c S. F., Flis to jest spuszczanie statków Wisłą i inszymi rzekami do
niej przypadającymi, oprać. St. H r a b e c, "Biblioteka Narodowa", ser. I,
nr 137, Wrocław [1951].
Koppmann K., Seebuch, Ntzderdeutsche Denkmdler, Bremen 1876.
Krollmann Chr., Altpreussische Biographie, Kónigsberg 1939.
Lauffer V., Danzigs Schiffs- und Waarenverkehr am Ende des XV. Jahrbun^ derts, "Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins", H. 33, Danzig 1894, s. 1—44.
Lepszy K., Dzieje floty polskiej, Gdańsk—Bydgoszcz—Szczecin 1947.
L i e n a u O., Danziger Schiffahrt und Schiffbau in der zweiter Hdlfte des 15. Jahr-hunderts, "Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins", H. 70, Danzig 1930, s. 69—98.
Methner A., Conrad Bitschin als Danziger Stadtschreiber, "Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins", H. 69, Danzig 1929, s. 71—83.
Methner A., Bitschin Konrad, [w:] Chr. K r o 11 m a n n,# Altpreussische Biographie, Kónigsberg 1937.
Pelczar M., Polski Gdańsk, Gdańsk 1947.
Piwarski K., Dzieje Gdańska w zarysie, Gdańsk—Bydgoszcz—Toruń 1936.
Krzysztof Celestyn Mrongowiusz 1764—1855, Księga pamiątkowa, red. W. Pniew-ski, Gdańsk 1933.
Pniewski W., Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938.
Scriptores Rerum Prussbcarum, Bd. IV, Leipzig 1877.
Sowiński W., Zarys morskiego prawa handlowego, Instytut Bałtycki, Gdańsk— Bydgoszcz—Szczecin 1946.
Szuldenfrei M., Prawo morskie, Warszawa 1953.
V o g e 1 W., Geschichte der deutschen Seeschiffahrt, Bd. I, Berlin 1915.
W e i s e E., Die Staatsvertrdge des Deutschen Ordens in Preussen im 15. Jahr-hundert, Bd. I, Kónigsberg 1939.
W i ę c k o E., Gdańsk, ośrodek morskich obrotów drewnem, Gdańsk—Bydgoszcz— Szczecin 1948.

SPIS ILUSTRACJI
po s
Ryc. 1. Strona tytułowa najstarszego tekstu Prawa wodnego z Damme (r. 1407) 122 Ryc. 2. Zakończenie pierwszej części, tzw. Orzeczenia, oraz początek drugiej
części, tzw. Ordynacji, najstarszego tekstu Prawa wodnego z Damme 122 Ryc. 3. Zakończenie drugiej części, tzw. Ordynacji, najstarszego tekstu Prawa
wodnego z Damme wraz z dopiskiem łacińskim Kaspra Schutza . 122
Ryc. 4. Zakończenie pierwszej części, tzw. Orzeczenia, oraz początek drugiej
części, tzw. Ordynacji, tekstu Prawa wodnego z Damme (r. 1429) . 122 Ryc. 5. Art. 20—24 drugiej części, tzw. Ordynacji, tekstu Prawa wodnego
z Damme (r. 1429)..............144
Ryc. 6. Art. 25—27 drugiej części, tzw. Ordynacji, tekstu Prawa wodnego
z Damme (r. 1429) pisane ręką Konrada z Byczyny oraz art. 28 i 29
dopisane ręką nieznanego pisarza ... . . . 144
Ryc. 7. Początek pierwszej części tekstu Prawa wodnego z r. 1522 . . 160
Ryc. 8. Początek drugiej części, tzw. Ordynacji, tekstu Prawa wodnego z r. 1522 160 Ryc. 9. Zakończene drugiej części, tzw. Ordynacji, tekstu Prawa wodnego
z r. 1522........... . . .170
Ryc. 10. Karta tytułowa rękopisu Prawa wodnego z r. 1611 . ... 170
Ryc. 11. Zakończenie pierwszej części i napis drugiej części, tzw. Ordynacji,
tekstu Prawa wodnego z r. 1611........ . 186
Ryc. 12. Fragment art 2 tzw. Ordynacji tekstu Prawa wodnego z r. 1611 . 186
SPIS TREŚCI
I. Wstęp. Opracował Stanisław Matysik...... 3
II. Przedmowa tłumacza............ 4
III. Omówienie poszczególnych rękopisów prawa morskiego .... 23 Najstarszy gdański rękopis kodeksu Prawa wodnego z Damme [r. 1407] . 23 Drugi gdański rękopis kodeksu Prawa wodnego z Damme [r. 1429] . . 45 Gdańskie rękopisy kodeksu prawa wodnego z roku 1522 .... 63 Gdańskie rękopisy kodeksu prawa wodnego z roku 1611 ... 80
IV. Przedruk tekstu kodeksów:
W I. Prawo wodne z Damme z r. 1407....." - 89
W II. Prawo wodne z Damme z r. 1429........ 123
W III. Prawo wodne z r. 1522.......... 147
WIV. Prawo morskie miasta Gdańska z r. 1611...... 171
Wykaz terminologii prawno-handlowo-morskiej....... 203
Wykaz nazw geograficznych . ......... 242
Summary............... 244
Coflepacaraie............... "51
Wykaz Skrótów.............. 258
T., . .261
Literatura............
Spis ilustracji............ " "

Możesz dodać mnie do swojej listy ulubionych sprzedawców. Możesz to zrobić klikając na ikonkę umieszczoną poniżej. Nie zapomnij włączyć opcji subskrypcji, a na bieżąco będziesz informowany o wystawianych przeze mnie nowych przedmiotach.

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG CZASU ZAKOŃCZENIA

ZOBACZ INNE WYSTAWIANE PRZEZE MNIE PRZEDMIOTY WEDŁUG ILOŚCI OFERT

NIE ODWOŁUJĘ OFERT, PROSZĘ POWAŻNIE PODCHODZIĆ DO LICYTACJI