ANDREW G. VAN MELSEN
FILOZOFIA PRZYRODY
PRZEŁOŻYŁ SYLWESTER ZALEWSKI
  
  

PAX, 1968, str. 334, stan db (przykurzona okładka)

SPIS TREŚCI Przedmowa do wydania pierwszego
Przedmowa do wydania trzeciego
Rozdział pierwszy — Wstępna charakterystyka filozofii przyrody
1. Wprowadzenie Dlaczego problematyka filozofii przyrody wymaga wprowadzenia, s. 8. Wielu odrzuca całkowicie filozofię przyrody, s. 9. Różne koncepcje filozofii przyrody, s. 10. Samo istnienie filozofii przyrody stanowi problem, s. 13.
2. Niewystarczalność nauk przyrodniczych Każda nauka przyrodnicza opiera się na założeniach, s. 15. Nauki przyrodnicze nie mogą badać własych założeń, s. 18. Różnica pomiędzy założeniami podstawowymi a innymi, s. 20. Wniosek, s. 21
3. Możliwość filozofii przyrody Pierwsze i pierwotne poznanie przednaukowe, s. 21. Przedmiot filozofii przyrody, s.,25. Nauki przyrodnicze i filozofia przyrody są wzajemnie niezależne, s. 25. Znaczenie filozofii przyrody dla nauk przyrodnczych, s. 26. Trudności epistemologiczne, s. 27.
4. Parę uwag epistemologicznych Znaczenie epistemologii dla filozofii przyrody, s. 28. Znaczenie filozofii przyrody dla epistemologii, s. 30. Uzasadnienie stanowiska realistycznego, s. 32. Struktura gatunkowo-jednostkowa jest strukturą ontologiczną, s. 33. Filozofia jest nieunikniona, s. 35. Czy poznanie filozoficzne ma wyłącznie względną wartość?, s. 38. Wniosek, s. 40.
5. Rekapitulacja Bibliografia
Rozdział drugi — Zarys historii badań przyrody
1. Przygotowanie wielkich systemów filozofii przyrody, s. 45. Heraklit, s. 46. Parmenides, s. 47.
2. Demokryt Filozoficzne aspekty atomistycznej teorii Demokryta,
s. 50. Fizykalne aspekty atomistycznej teorii Demokry-ta, s. 53.
3. Arystoteles
Odrzucenie atomizmu Demokryta, s. 54. Analiza koncepcji bytu Parmenidesa, s. 55. Analiza zmiany, s. 57. Doktryna materii i formy, s. 60. Hylemorfizm jest teorią filozoficzną, s. 63. Krótkie streszczenie filozofii przyrody Arystotelesa, s. 64. Uwagi krytyczne, s. 64. Nauka Arystotelesa, s. 65. Główna cecha systemu Arystotelesa, s. 70.
4. Wyjaśnienie uznawania autorytetu Arystotelesa przez okres dwudziestu stuleci
^ Wstęp, s. 71. Problemy do rozwiązania, s. 72. Prawa naukowe nie są oczywiste, s. 74. System Arystotelesa ma z konieczności charakter filozoficzny, s. 77. Złożony charakter systemu Arystotelesa, s. 78. W przeszłości rozwój nauk przyrodniczych musiał być powolny, s. 82. Stanowisko Arystotelesa w średniowieczu, s. 86.
5. Wiek siedemnasty Prawdziwy charakter „nowej nauki", s. 92. Powód, dla którego charakter nowej nauki nie był właściwie rozumiany, s. 94. Powód, dla którego całkowicie zarzucono Arystotelesa, s. 95. Uświadomienie sobie różnicy pomiędzy naukami przyrodniczymi a filozofią, s. 98.
6. Odrodzenie filozofii arystotelesowsko-tomistycznej Przyczyny odrodzenia, s. 98. Arystotelesowska filozofia przyrody nastręczała poważne trudności, s. 99. Nauki przyrodnicze rzeczywiście nie potwierdzają filozofii Demokryta, s. 100. Rozróżnienie pomiędzy naukami przyrodniczymi a filozofią przyrody nie było ostre, s. 102. Bibliografia
Rozdział trzeci — Właściwy stosunek pomiędzy naukami przyrodniczymi a filozofią przyrody
1. Przyczyna pomieszania nauk przyrodniczych z filozofią przyrody
Wstęp, s. 105. Znaczenie odkrycia nauk szczegółowych, s. 106. Zwodniczość błędnie umiejscowionej konkretności, s. 108. Nauki przyrodnicze i filozofia przyrody wydają się teoriami konkurencyjnymi, s. 109. Odpowiedzialność za zamieszanie ponosi zarówno uczony jak i filozof, s. 111. Wniosek, e. 112.
2. Istota abstrakcji...........1
Ogólne znaczenie abstrakcji, s. 112. Znaczenie terminu „abstrakcja" w filozofii, s. 113. Abstrakcja i schema-
• tyzacja, s. 114.
3. Trzy stopnie abstrakcji.........
Różne wykłady św. Tomasza, s. 117. Przykład teorii naukowej, s. 120. Przykład teorii filozoficznej, s. 122. Pozorna sprzeczność pomiędzy dwoma wykładami św. Tomasza, s. 123. Miejsce matematyki, s. 124. Nauki przyrodnicze i filozofia przyrody nie znajdują się na tym samym stopniu abstrakcji, s. 125. Nauki przyrodnicze znajdują się na pierwszym stopniu abstrakcji, s. 126. Filozofia przyrody znajduje się na trzecim stopniu abstrakcji, s. 128. Rozwiązanie pozornej sprzeczności, s. 129.
4. Nauki przyrodnicze a filozofia przyrody.....]
Bibliografia............1
Rozdział czwarty — Istota bytu materialnego
1. Wstęp
2. Zmiana substancjalna jako punkt wyjścia filozofii przyrody
Problem nasz różni się od problemu Arystotelesa, s. 136 Pojęcie zmiany substancjalnej wymaga gruntownych badań, s. 139. Zmiany substancjalne pomiędzy materią ożywioną a nieożywioną, s. 141. Wniosek, s. 143.
3. Wymagania, jakie powinien spełniać dobry filozoficzny punkt wyjścia Musi to być fakt nie ulegający żadnej wątpliwości, s. 144. Punkt wyjścia filozofii przyrody musi stwierdzać coś o każdej materii, s. 145
4. Gatunkowo-jednostkowa struktura materii jako punkt wyjścia filozofii przyrody Uwagi wstępne, s. 146. Analiza gatunkowo-jednostkowej struktury, s. 149. Gatunkowo-jednostkowa struktura a hylemorfizm, s. 157. Gatunkowo-jednostkowa struktura wskazuje na możliwość zmiany substancjalnej, s. 158
5. Zmiana substancjalna w materii Analogia substancji, s. 159. Dwa rodzaje zmiany sub-
• stancjalnej, s. 163.
6. Czym są jednostkowe substancje w materii Odnośnie do jednostek ludzkich normy są ustalone, s. 164. Naturalna spoistość w przestrzeni i czasie, s. 168. Cały wszechświat jako jedna substancja, s. 172. Koncepcja meehanistyczna, s. 173. Analogia schematu ma-teria-formy, s. 177. Nauki przyrodnicze a zastosowanie schematu mechanistycznego, s. 179. Względność pojęcia „jednostka", s. 182. Jednostkowość w ciałach niestałych, s. 186.
7. Rekapitulacja Bibliografia
Rozdział piąty — Ilość
1. Ilość w ogóle............
Ilość rozczłonkowana i ciągła, s. 193. Przedmiotem matematyki jest ilość, s. 194.
2. Przestrzeń
Rozbieżne zdania o przestrzeni, s. 199. Przestrzeń jako rzeczywistość sama w sobie, s. 200. Przestrzeń jako „Anschauungsform a priori , s. 201. Miejsce, s. 204
3. Ruch
Znaczenie ruchu, s. 206. Arystotelesowska definicja ruchu, s. 207. Pojęcie celowości, s. 209. Fizykalne pojęcie ruchu u Arystotelesa, s. 213. Pojęcie ruchu w fizyce współczesnej, s. 214. Arystotelesowska analiza ruchu nie opiera się na jego błędnej fizyce, s. 215. Hylemor-fizm a ruch, s. 219.
4. Czas
Podobieństwo pomiędzy czasem a przestrzenią, s. 219. Czas i ruch, s. 221. Struktura topologiczna i metryczna, s. 223. Mierzenie czasu, s. 223.
5. Teoria względności o równoczesności Nie istnieje czas uniwersalny, s. 225. Zasada względności, s. 227. Transformacje. Galileusza i Lorentza, s. 228. Teoria względności ma do czynienia z mierzeniem czasu, s. 230. Sama teoria względności nie posiada żadnych konsekwencji filozoficznych, s. 231. Teoria względności prowokuje problemy filozoficzne, s. 233. Znaczenie wyrażenia „w zasadzie", s. 234. Teoria względności zakłada równoczesność, s. 235. Założenie równoczesności nie implikuje możliwości obiektywnego mierzenia, s. 238.
6. Czasoprzestrzenne kontinuum Obiektywna odległość w czasoprzestrzeni, s. 240. Zasadnicza różnica pomiędzy przestrzenią a czasem, s. 242. Odległości czasowych i przestrzennych nie można mierzyć w sposób niezależny, s. 243.
7. Streszczenie Bibliografia
Rozdział szósty — Jakość
1. Rzeczywistość jakości Wstęp, s. 246. Czy jakości materialne są właściwościami materii?, s. 246. Redukcja jakości do ilości nigdy nie jest redukcją całkowitą, s. 248. Nauki empiryczne zakładają jakość, s. 249.
2. Rozciągłość i intensywność Nauki przyrodnicze zakładają, że wszystkie zjawiska materialne podpadają pod metody matematyczne, s. 250. Jakość posiada rozciągłość i intensywność, s. 251. Różnica pomiędzy intensywnością a rozciągłością, s. 251.
3. Jakość i ilość w świetle hylemorfizmu
4. Redukcja jednej jakości do drugiej Historyczne znaczenie problemu, s. 253. Arystotelesow-ska idea różnic jakościowych, s. 254. Arystoteles znał redukcje jakości, s. 255. Substancję charakteryzuje gatunkowy układ jakości, s. 256. Zakładana różnica pomiędzy substancją a agregatem, s. 257. Nauki przyrodnicze są usprawiedliwione w redukowaniu jakości, s. 258. Postawa nauki dziewiętnastego wieku wobec jakości elementarnych, s. 260. Postawa nauk przyrodniczych dwudziestego wieku, s. 261. Realna różnica pomiędzy substancją a agregatem, s. 262. O podwójnym wzajemnym powiązaniu materii, s. 263.
5. Uwagi końcowe Bibliografia
Rozdział siódmy — Działanie w materii
1. Ogólny zarys problematyki
Wzajemne oddziaływanie, determinizm i gatunkowość, s. 266. Determinizm a wolna wola, s. 267.
2. Klasyczna idea determinizmu w materii Prawa naukowe zakładają determinizm i gatunkowość w działaniu materialnym, s. 269. Dziewiętnastowieczna koncepcja determinizmu i przyczynowości, s. 270. Ograniczone pojęcie przyczynowości jest nie do utrzymania, s. 270. Odrzucenie wolnej woli, s. 272. Dokładna znajomość sytuacji fizycznej nie jest możliwa, s. 273. Dawniejsza teoria kwantów, s. 274.
3. Mechanika kwantowa Zasada nieoznaczoności, s. 275. Mechanika kwantowa a modele korpuskularne, s. 276. Mechanika kwantowa a obiektywność poznania ludzkiego, s. 277.
4. Mechanika kwantowa a determinizm Utożsamienie przyczynowości i determinizmu, s. 280. Utożsamienie przyczynowości i możliwości przewidywania, s. 281. Modele mechaniczne a możliwość ścisłego przewidywania, s. 281. Różnica pomiędzy statystyką klasyczną a'kwantową, s. 282. Odmienne użycie terminu „determinizm", s. 284. Prawa prawdopodobieństwa zakładają determinizm, s. 286. Przypadek, s. 287. Prawdopodobieństwo, s. 288. Na chybił trafił, s. 289. Klasyczne nauki przyrodnicze a rozmieszczenie na chybił trafił,* s. 292. Mechanika kwantowa a rozmieszczenie na chybił trafił, s. 293. Przyczyna zamieszania tkwi w błędnych pojęciach filozoficznych, s. 296.
5. Determinizm a wolna wola Mechanika kwantowa a argumenty na rzecz własnej woli, s. 297. Psychologiczne konsekwencje mechaniki kwantowej, s. 299. Filozoficzny problem wolnej woli, s. 300. Determinizm, s. 301. Determinizm a wzajemne oddziaływanie, s. 301. Istota wolnej woli, s. 302. Ograniczenie wolnej woli, s. 303. Sam determinizm nie wyklucza wolnej woli, s. 304. Wszechświat nie jest jednością substancjalną, s. 305. Wolna wola i determinizm w jednym bycie, s. 306. Wolna wola a zachowanie energii, s. 308.
6. Wniosek Bibliografia
Rozdział ósmy — Zakończenie
Skorowidz nazwisk Skorowidz rzeczy
 

Zapraszam na inne moje aukcje