PRZEDMOWA DO WYDANIA CZWARTEGO
Przystępując do tego czwartego wydania podręcznika Chemji Nieorganicznej, który po raz pierwszy przed dwunastu laty opracowałem wspólnie z nieodżałowanej pamięci kolegą, pro¬fesorem L. Brunerem, miałem zdecydować, czy należy zacho¬wać go w postaci dawnych wydań, czy też poddać przeróbce zarówno co do ogólnego układu, jak i co do szczegółów, zwią¬zanych z wyborem materjału i jego opracowaniem. Przychylne przyjęcie poprzednich trzech wydań, jako też głosy krytyki zawodowej, utrwaliły mię w przekonaniu, iż chemję jako przed¬miot nauczania szkolnego należy traktować przedewszystkiem jako naukę rozumową, a nie jako opis faktów zaciekawiają¬cych, lecz nie związanych z sobą żadną teorją. Z tego bowiem tylko punktu widzenia nauczanie chemji może mieć poza szko¬łami zawodowemi istotną wartość dydaktyczną i ogólnie kształ¬cącą, w przeciwnym zaś razie schodzi poprostu do tak zwa¬ne} „nauki o rzeczach." Wychodząc z powyższego założenia, które było również przewodniem i w poprzednich wydaniach, nie widziałem potrzeby czynienia obecnie zmian zasadniczych. Zarówno przeto plan ogólny, jak i dobór materjału faktycz¬nego, nie uległy istotnym zmianom, ani też zwiększeniu.
Okazała się jednak potrzeba nowego opracowania wielu rozdziałów i uzupełnienia ich bardziej szczegółowem przedsta¬wieniem wielu zasadniczych kwestyj, osobliwie np. teorji dyso-cjacji elektrolitycznej, której nieuwzględnienie uchyla w zupeł¬ności możność jednolitego opanowania reakcyj, odbywających się w roztworach wodnych, reakcyj najpospolitszych i mających największe znaczenie w zjawiskach, zachodzących w przyro-
dzie martwej i ożywionej, a także stosowanych w technice i praktyce analitycznej. W poprzednich wydaniach, wskutek bardziej ogólnikowego traktowania teorji roztworów, uczący się nie byl -w stanie ocenić jej doniosłości i stosunku, do cało¬kształtu teorji atomistyczno-drobinowej. Nie można też było pominąć rozszerzenia opisu niektórych rozdziałów szczegóło¬wego znaczenia, jak np. przedstawienia nowoczesnych metod wyrobu najważniejszych produktów wielkiego przemysłu che¬micznego — kwasu siarkowego, azotowego, sody, szkła, stall i t. d. Ze względu na postępy technologji chemicznej ostatnich czasów, dokładniejszy opis zasadniczych podstaw tych metod przemawia najbardziej przekonywająco o doniosłości teore¬tycznego traktowania zagadnień tego rodzaju i korzyści, jaka stąd wynika.
Uzupełnienia powyższe, aczkolwiek nie dotknęły rozsze¬rzenia faktycznego materjału, sprawiły, iż objętość książki wzrosła o kilka arkuszy, mimo że opuściłem z niej dwuarku-szowy dodatek p. t. „ Wskazówki do wykonywania doświad¬czeń chemicznych", jako luźnie tylko związany z całością pod¬ręcznika. Sądzę jednak, że przez to podręcznik ten nie zatra¬cił dawnego swego charakteru zwięzłego podręcznika chemji ogólnej, tem bardziej, iż w większej jeszcze mierze niż dawniej starałem się przeprowadzić w nim rozdział mię¬dzy zasadniczym tekstem ą ustępami uzupełniającemu, drukowa-nemi odmiennem, drobniejszem pismem. — Jeżeli w różnych przedmiotach nauczania szkolnego ma się dla t. zw. lektury prywatnej do dyspozycji osobne podręczniki i książki, to po¬trzeba takiej właśnie lektury w nauczaniu chemji jest niemniej potrzebna, a nawet konieczna. Chemja bowiem ze swym po¬dziw wzbudzającym rozwojem praktycznym i teoretycznym doby dzisiejszej stanowi przedmiot nauczania, który w najbar¬dziej uderzający sposób unaocznia związek nauki żywej z ży¬ciem gospodarczem ludzkości i jej dziejami. Nauczania chemji nie można przeto zamknąć w ciasne ramy programu ściśle określonego, jeżeli chcemy, by w umyśle ucznia przed¬miot ten nie spadł do roli ciekawej zabawki z doświadcze¬niami, lub nie stał się suchym zbiorem niezrozumiałych pamię¬ciowych wzorów i równań. Nauczającemu należy przeto pozo¬stawić do wyboru uwzględnienie tej lub innej kwestji w wykła-
dzie, uczącemu się należy natomiast dać możność znalezienia w książce odpowiedzi na te pytania, które mu mogą się nasu¬wać niemal codziennie, o których dowiaduje się on przygodnie z prelekcyj popularnych lub dzienników, a nie widzi związku z przedmiotem, wykładanym w szkole. Poglądem tyjn kiero¬wałem się również w wyborze materjalu i tematów, poruszo? nych w książce dodatkowo. .
Mimo to w opracowaniu wydania niniejszego starałem się materjał faktyczny zawsze ograniczyć do minimum, a za wytyczną mieć zasadę, że nie w ilości, lecz w jakości winien się mieścić cel nauczania.
Lwów, w marcu 1917 r.
ST. TOŁŁOCZKO
PRZEDMOWA DO VII WYDANIA.
W powyższej przedmowie do wydania IV z 1917 r. przed¬stawiłem myśl przewodnią, którą się kierowałem przy układaniu niniejszej książki, jako zwięzłego podręcznika Lhemji Ogólnej, czyli Zasad Chemji. Użyteczność Chemji w ca¬łokształcie nauczania szkolnego jest tylko wtedy, zdaniem mojem, istotna, gdy w przedmiocie tym widzimy nietylko zaspokojenie naturalnej ciekawości umysłu ucznia, lecz środek kształcący pod¬stawy myślenia, podobnie jak w matematyce i fizyce. Chemję więc przedewszystkiem należy traktować w szkole jako naukę rozumową, a nie wyłącznie opisową. Stąd wynika, że tak rozu¬miana rola Chemji w szkole ogólnokształcącej ogranicza przed¬miot ten wyłącznie do nauczania na stopniu wyższym. Gdyby jednak ze względów programowych Chemja nie mogła uzyskać w danej szkole dostatecznego wymiaru godzin, lepiej jej całkiem nie uczyć, a pozostawić przedmiot ten wyłącznie szkole powszech¬nej, oczywista ze zgoła innym celem, a więc i zakresem nauczania.
Punktem wyjścia w rozumowem traktowaniu Chemji jest zawsze metoda indukcyjna: wyprowadzenie t. zw. praw przy¬rody na podłożu ściśle doświadczalnego przedstawienia i opisu danej kategorji zjawisk, a następnie ujęcie praw tych w teorję na podstawie odpowiednio dobranej hipotezy. Drogą tą kroczyła Chemja jako nauka w swym historycznym rozwoju, droga ta jest też najwłaściwsza w jej nauczaniu, o ile chodzi o wykład podstawowych pojęć i zasad, obejmujących sobą całokształt wiedzy chemicznej.
Tylko na tle wykładu podstaw teoretycznych występuje w umyśle uczącego się jasny swą prostotą obraz całości, uwi-
docznia się znaczenie i celowość znakowania chemicznego, staje się zrozh-niałą nieskończona mnogość i rozmaitość zjawisk che¬micznych, wytwarza się zdolność jednolitego tłumaczenia i kla¬syfikowania reakcyj chemicznych, możność ich przewidywania i wreszcie, jako wynik ostateczny, stwarza się podłoże dla zro¬zumienia najnowszych a najogólniejszych zdobyczy wiedzy o za¬sadniczych własnościach pierwiastków w związku z budową ich atomów. Słowem—bez oparcia na podstawach teoretycznych nau¬czanie Chemji nie może dać pozytywnego wyniku, bez względu na to, czy cel nauczania jest ogólnokształcący, czy tez częściowo lub całkowicie praktyczny, t. j. przystosowany do mniej lub więcej ograniczonego zakresu wiadomości chemicznych, jak w szkołach zawodowych.
Powyższy pogląd na sposób nauczania Chemji był dla mnie wytyczną w opracowaniu niniejszego VII wydania podręcznika, noszącego tytuł Chemji Nieorganicznej. Tytuł ten zachowałem bez zmiany dla uwidocznienia ciągłości nowego wydania z wy¬daniami poprzedniemi. Plan książki pozostał ten sam. Matę-rjał, objęty rozdziałami I — XXIV, nie doznał ani rozszerze¬nia, ani ważniejszych przeróbek redakcyjnych.
Zmiany zasadnicze dotyczą uzupełnienia książki dalszemi 5 rozdziałami XXV— XXIX, obejmującemi sobą radjo-chemję, teorję budowy atomów i pokrewne dzie¬dziny. Uzupełnienie to stało się dziś niezbędne ze względu na niezwykłą doniosłość przemian radjoakiywnych, jako odrębnej dziedziny faktów, nieznanych w zwykłych przemianach chemicz¬nych, oraz wynikających stąd wniosków, dotyczących zasadni¬czych pojęć o pierwiastkach wogóte, o ich budowie, genezie i wzajemnem ustosunkowaniu się w układzie perjodycznym. Dzięki doświadczalnym zdobyczom i wynikom teoretycznych badań ostatniego ćwierćwiecza w zasadniczych pojęciach Chemji zaszły tak gruntowne i doniosłe zmiany, jakich nauka ta nie znała od czasów Lavoisiera i Daltona.
Nowe poglądy na istotę i budowę pierwiastków rozszerzyły dawne pojęcia, stworzyły nową syntezę całokształtu wyobrażeń
0 zmienności materji. Nawet w elementarnym wykładzie Chemji
nowe te pojęcia muszą być uwzględnione i winny w nim znaleźć
miejsce. Na tle historycznego rozwoju faktów — najłatwiej
1 najwłaściwiej daje się je przedstawić. W ten właśnie sposób
wprowadziłem tę nową dziedzinę Chemji w ramy niniejszego VII wydania podręcznika.
Wymienione nowe rozdziały książki, podobnie jak wiele
ustępów uzupełniających w rozdziałach poprzednich, drukowane
są odmiennem, drobniejszem pismem, dła zaznaczenia, że treść
ich wybiega poza ściślejszy program nauczania szkolnego. Sta¬
nowią one w zastosowaniu szkolnem t. zw. prywatną tekturę
dla ucznia, a dla uczącego materjał do rozszerzenia treści na¬
uki i jej pogłębienia. Starałem się przytem, by całość tych
uzupełniających ustępów i rozdziałów nie wybiegała poza za¬
kreślone ramy podręcznika i wiązała się ściśle z zasadniczym
jego planem i celem. ' .
Lwów, w maju 1926 r.
ST. TOŁŁOCZKO
T RE Ś Ć
RnzAz. Str.
I. —Wstęp. — Pierwiastki chemiczne, — Ich podział
i występowanie w przyrodzie . . . .... 1—12
1. — Wstęp: typy reakcyj chemicznych .... l
2.-Związki a pierwiastki chemiczne .... 7
1) Czem jest pierwiastek chemiczny .... 7
2) Podział i występowanie pierwiastków w przy-
rodzie ..:. ^ .......... 8
* 3) Dokładniejsze określenie pojęcia pierwiastka . 10
II. — Ogólne własności fizyczne ■ . ., 13—29
1. —Własności gazów 13
2. - Własności cieczy 19
3.— Ciała stałe . . . . . . . .-.,". -. . 23
4. — Zjawiska dyfuzji . . ... . . . . . 27
5. — Kinetyczna teorja materji ....... 28
III. — Mieszaniny ciał. — Roztwory . . . . . . . 29—40
1.-Ogólne własności mieszanin ...... 29
2. - Własności roztworów . . . ... .' . 31
1) Roztwory ciał stałych w cieczach .... 32
2) Roztwory cieczy w cieczach . . ... . 36
3) Roztwory gazów w cieczach ...... 37
3. - Ciśnienie osmotyczne . ... . . . . 38
IV. —Tlen. — Ozon. — Tlenki. — Energja chemiczna . 42—57
l.-Tlen . .' . . . . . 42
2. - Tlenki, wodorotlenki, zasady, kwasy, sole . 46
3. — Ozon. Zjawiska allotropji. . . . .'..-. . 50
4. — Energja chemiczna 52
— XI
Bozdz. str
V. — Ilościowe prawa zjawisk chemicznych (cz. I). — Hipo¬
teza atomistyczna. — Znakowanie chemiczne . . 57—68
1. - Prawo zachowania masy. Prawo stosunków
stałych i wielokrotnych. Równoważniki . 57
2. - Hipoteza atomistyczna. Drobiny. Atomy . . M
3. - Znakowanie i nomenklatura chemiczna . . 67
VI. — Wodór. — Kataliza. — Prawo działania mas . . . 68—78
1.- Wodór 6g
2. - Kataliza . . , . i 74
3. - Prawo działania mas . . . ' 7$
VII. — Woda. — Dwutlenek wodoru 78—90
1. — Woda , . . . 7g
2. - Dwutlenek wodoru 87
VIII. — Ilościowe prawa zjawisk chemicznych (cz, II).—-Hipo¬
teza Avogadry 90-ioe
1. — Prawa stosunków objętościowych .... 90
2. — Hipoteza Avogadry 93
3. — Metody oznaczania gęstości gazów i par . . 101
4. - Zasada Dulonga i Petita.- Zasada izomorfizmu 103
IX. — Chlorowce: chlor, brom, jod i fluor . . . . . 106—163
1.-Chlor . 108
2. - Chlorowodór 114
3. - Kwasy tlenowe i beztlenowe.-Analiza miarowa n©
4. - Wartościowość ........... 120
5.—Zjawiska elektrolizy.—Dysocjacja elektroli¬
tyczna 123
6. - Brom, jod, fluor ui
1) Brom ' . . . . 141
2) Jod 144
3) Fluor . . . 148
7. - Połączenia chlorowców z tlenem. — Kwasy
chlorowcotlenowe 151—163
1) Tlenowe połączenia chloru 161
2) Tlenowe połączenia bromu ...... 161
3) Tlenowe połączenia jodu ' 161
Str.
X —Siarkowce: siarka, selen, tellur 162-193
I -. Siarka , 161
1) Siarka jako pierwiastek 161
2) Połączenia siarki z wodorem (siarkowodór). . . 168
3) Połączenia siarki z tlenem. —
Szybkość reakcyj. Stała równowagi chemicznej 176
4) Połączenia siarki z chlorowcami 191
2. - Selen i tellur 192
XT. — Azotowce i argonowce . T 193—243
l.-Azot i argonowce 193
1) Azot jako pierwiastek 193
■ 2) Powietrze .......' 195
3) Skraplanie powietrza i innych gazów .... 197
4) Argonowce 200
5) Połączenia azotu z wodorem ....... 202
6) Połączenia azotu z tlenem 210
7) Połączenia azotu z chlorowcami 224
2. - Fosfor 225
1) Fosfor jako pierwiastek 225
2) Połączenia fosforu Z wodorem 228
3) Połączenia fosforu z chlorowcami 230
4) Połączenia fosforu z tlenem ..,,... 231
3. - Arsen 235
1) Arsen jako pierwiastek 235
2) Połączenia arsenu z wodorem 236
3) Połączenia arsenu z chlorowcami 237
4) Połączenia arsenu z tlenem . 237
4. - Antymon 239
1) Antymon jako pierwiastek 239
2) Połączenia antymonu 240
5.-Bizmut 241
1) Bizmut jako pierwiastek . 241
2) Połączenia bizmutu 242
XII. — Węglowce: węgiel i krzem ......... 244—278
1.- Węgiel 244
1) Węgle naturalne i sztuczne ....... 244
2) Węgiel jako pierwiastek 247
3) Związki węgla z wodorem 249
4) Związki węgla z tlenem 253
5) Inne połączenia węglowe 260
6) Gaz świetlny 262
7) O płomieniu wogóle 265
Rozdz. - Str.
2. - Krzem 270
1) Krzem jako pierwiastek (p. Opuszczenia str. 409) 271
2) Połączenia krzemu z wodorem 271
3) Połączenia krzemu z tlenem. — 281
Koloidy. Roztwory koloidalne . . . ■ . . - . 273
4) Inne połączenia krzemu . . 276
XIII. — Bor 279—281
1) Bor jako pierwiastek , . . . 279
2) Połączenia boru z tlenem 279
3) Inne związki boru ...'.'■. 281
XIV. — Ogólne cechy metali 281—285
1) Cechy fizyczne metali 281
2) Cechy chemiczne metali . , . . . . . . . 283
XV. — Potasowce: Metale alkaljów . . . . . . . . 285-299
Ogólna charakterystyka, — Analiza widmowa . 285—289
1. —Lit . . . 389
2.-Sód .....; r ._ 289
1) Sód jako pierwiastek . . 289
2) Sole sodowe. '. . 290
3.-Potas 295
1) Potas jako pierwiastek . 295
2) Sole potasowe . . 295
4. - Rubid i Gez ........ ... 297
5. - Sole amonowe ; 298
1) Amon jako rodnik . . . . ■ 298
2) Sole amonowe .....'....... 298
XVI.—.Wapniowce: Metale ziem alkalicznych ..... 300-307
Ogólna charakterystyka 300
1.-Wapń' 301
« 1) Wapń jako pierwiastek 301
2) Sole wapniowe. — ............. 301
Zaprawa murarska. Szkło 30*
2. - Stront i Bar . , '. 306
XVII. — Magnezowce 307—313
Ogólna charakterystyka 307
1.-Beryl .■■.-."' 308
2. - Magnez 308
1) Magnez Jako pierwiastek . 308
2) Sole magnezowe 309
3. - Cynk ; 310
1) Cynk jako pierwiastek 310
2) Sole cynkowe. — ...,. . 310
Dwurodzajowa dysocjacja elektrolityczna . 312
4. -Kadm 312
XVIII- — Glinowce 313—319
1. - Glin . .' . , . . . ... . . . . . . . 313
1) Glin jako pierwiastek .,' 313
2) Związki glinu. — ..'■.. 315
Wyroby gliniane i porcelanowe. — Cement . 317
2. - Pozostałeglinowce.-Pierwiastkiziemrzadkich 318
XIX. — Żelazowce .>.[.. 319—328
1. -Żelazo 319
1) Żelazo jako pierwiastek. ~ 319
Metalurgja żelaza i stali . . 319
2) Związki żelaza 324
2. -Nilyel i Kobalt ...,........'. 327
XX. — Chrom i Mangan . . . . . . . .... . . 328—335
: 1. - Chrom . . ... ... . . . . ". ... . 329.
1) Chrom jako pierwiastek . . . 329
2) Związki chromu 329
21r,'M.; sp.n 332
■M jako pierwiastek ......... 332
2) związki manganu , 332
XXI. —Cyna i Ołów 335—341
l.-Cyna 335
1) Cyna jako pierwiastek . 335
2) Związki eyny . 336
2. -Ołów • 337
1) Ołów jako pierwiastek 337
2) Związki ołowiu ' 337 :
(.. 3. - Inne metale tej grupy: Tytan. Cyrkon. Tor 340
Siatki auerowskie 340
XXII. — Miedź. Rtęć. Srebro. Złoto ... . . . ; . .341 -352
1. -Miedź 341
1) Miedź jako pierwiastek . -. . 341
2) Związki miedzi ' 342
2.-Rtęć ; u5
1) Rtęć jako pierwiastek 345
2) Związki rtęci . . . : 346
3. — Srebro ... 347
1) Srebro jako pierwiastek 347
2) Związki srebra. — 348
Fotograf ja 349
4. - ZłotO 350
1) Złoto jako pierwiastek . 350
2) Związki złota 351
XXIII.—Platynowce . .352—353
Platyna. Pallad. Ruten. Osm. . 352
XXIV.—Układ periodyczny pierwiastków 353—365
1) Istota zagadnienia 353
2) Wywód ogólny układu Mendelejewa .... 354
3) Perjodyczność własności chemicznych.... 355
4) Perjodyczność eecłi fizycznych 359
5) Znaczenie układu perjodyeznego 360
6) Sprzeczności w układzie pierwotnym .... 363
XXV. — Pierwiastki promieniotwórcze (Radjochemja). . , 365—379
1. — Przegląd ogólny pierwiastków promieniotwór-
czych 365
2. — Gzem jest promieniowanie radjoaktywne . . 367
1) Rozkład promieniowania radjoaktywnego . . . 367
2) Promienie katodowe 368
3) Promienie anodowe 369
4) Promienie Roentgena 370
5) Istota promieniowania radjoaktywnego . . . 370
3. - Przemiany radjoaktywne 372
1) Hel jako produkt rozpadu a-cząstki .... 372
2) Emanaeja radowa 373
3) Teorja rozpadu radjoaktywnego ...... 373
4) Dalsze przemiany radu . 374
5) Przemiany radjoaktywne a zwykłe reakcje che-
miczne ......... 375
4. - Szeregi promieniotwórcze 376
1) Równowaga radjoaktywna 376
2) Szeregi pierwiastków promieniotwórczych , . 377
3) Chemiczne oddziaływanie ciał promieniotwórczych 379
XXVI.—Zjawiska izotopji.—Izotopy a układ periodyczny 379—389
1. - Odmiany ołowiu 379
2. — Izotopja radjopierwiastków 381
3. — Prawo przesunięć 383
Słr.
B ' 4, - Izotopja pierwiastków zwykłych 385
5. - Izotopy a układ perjodyczny , 388
XXVII- ^ Widma Roentgena 389—393
1) Zasada wytwarzania widm Roentgena .... 389
2) Rentgenospektroskop 391
3) Prawo Moseleya 392
XXVIII. — Budowa atomu 393—400
1) Istnienie atomów i ich wymiary 393
2) Elektrony i ich wymiary 394
3} Jony i ich rodzaje 395
4) Jądra atomowe .- . . 395
5) Obraz ogólny budowy atomu 398
6) Skład jądra atomowego ......... 399
XXIX. — Wnioski ogólne w związku z budową atomu . . 401—405
1) Jedność materji 401
2).Definicja pierwiastka 401
3) Rodzaje przemian chemicznych 402
4) Energja przemian wewnątrz atomowych . . . 403
5) Podział własności pierwiastków 403
6) Teorja Bohra -. 404
7) Zakończenie . . . 405
Zauważone omyłki druku 406
Opuszczenia 407
Skorowidz rzeczowy 408—420
Indeks nazwisk ..,.,.... 421—423
SKOROWIDZ.
Acetamid 50, 137
acetanilid 236
acetoil 47, 105,
aceton 103, 111, 220
acetonitril 52
acetylen 200
acetylenek, miedzi 202
aciditm raeemieum-173
acidum tartaricum 171
akroleina 121, 204
albuminaty 178
alcohól dehydrogenatus 92
alanina 174
aldehydy 91
aldehyd benzoesowy 246 '» mrówkowy 98 » octowy 99
aldehydo-amonjak 94
aldoksym 95
aldol 97
aldozy 184
alicyklowe związki 260
alizaryna 258
alkaloidy roślinne 282 i d. » pirydynowe 283 > chinolinowe 285 » makowca 286 . alkil 62, 72 alilen 20(j' alkoholan sodu 39 alkohole 76
alkohol alilowy 203
* amilowy 83, 88
* butylowy 87
> cetylowy 88, 135
» denaturowany 86
etylowy 18, 23, 38—44,
76, 78, 81
» izo-amilowy 78 » izo-b u tyłowy 78, 87 » izo-propilowy 78, 86 » norm.-amilowy 78 s norm."butyIowy 78, 87 » 'norm; d&cylowy 78 » norm. heksylowy 78 ■» norm. propilowy 76, 78, 87
* metylowy 78, 81
» mirycylowy 88
> propilowy 76, 78, 86
alkoholan chloralu 100
alkoholan sodowy 39, 104
alkohole nienasycone 203 i d.
* pierwszorzędne 76, 105
drugorzędne 77, 106 » trzeciorzędne 77, 106 alkohole 2-wodorotlenowe 146 » 3-wodorotlenowe 147 » wielowodorotlenowe 146,
151 alkoholokwasy 161
» wielokarboksylowe 169
, alkoholometr 84
- 288 —
amido-azobenzol 243, 244
amido-azozwiązki 243
amidobenzol 213, 235
amido-grupa 50, 133 i d.
amidokwasy 174
amido-octan miedzi 174
* potasu 174
amidowa grupa 50, 133 amidy 136 amidy aromatyczne 235 i d.
> kwasowe 50, 136 amigdalina 247 aminy 133
aminy pierwszorzędne 133 i d.
amilen 198
amiloid 193
amylum 88
analiza ilościowa 13
analiza jakościowa, p. próba, 9
Andersen 281
analizator 164
anilidy 233
anilina 21, 2.15
anilinowe barwniki 244
antifebrina 236
antracen 211, 257
antrachinon 258
aparaty absorpcyjne 14
aparat kolumnowy 83
arak 85
asfalt kopalny 66 asparagina 175 aspiryna 250 asymetryczny węgiel 166 atrament 251 Atropa belladonna 28£ 1 atropina 284 Arogadro 27, 33 azobenzol 239 azoksybenzol 238 azot (oznaczenie] 10, 16 azotan dwuazowy 241 azotan mocznika 159 azotomierz 16 azo-związki 238 i d.
Baccilus acidi lactiei 162, baccilus subłilis 115 __^ bajca 259 Baijer A. 266 barwniki amidoazowe 24-4
> anilinowe 244
> azowe 244
* oksyazowe 244 bawełna strzelnicza 193 benzochinon 2&0 benzol 208, 211 i d. benzofenon 254 benzonitryl 245 benzopirydyna 281 benzopyrol 277 benzyna 69
benzyna pogazowa 210 bezwodnik ftalowy 248
- kw. malonowy 155 *
kw. bursztynowego 156 kw. melitowego 249 Berthelot 201, 219 Beta vulc/art8 187 białka 175—181 białczany 178 biel indygowa 279, 280
ołowiowa 112 biozy 181 i d. bisacharydy 182, 186 biuret 159 błonnik 192 ■ borneol 270 Botjle 32 Braun J. 274 bromek benzylu 225
etylenu 44, 199 etylu 40, 71, 74 metylenu 71 metylu 71 bromobeuzol 225 bromoform 71 bromopochodne parafin 74 bromowanie 44, 198 brucyna 28ó Buchner 82
gaz błotny 55 » kopalniany 55
gazolina 69
gazy naftowe ziemne 66
gęstość par 27
gliceryna 83, 147
glicerydy 120
glikole 146
glikokol 174
glikoza 185, 244 r
glioksal 147
glikozydy 244
Graebe 259
Griess 240
grupa aldehydowa 92, 305 -
» alkoholowa 42, 76, 105
> amidowa 50, 133, 240
> dwuazowa 241 i d.
» imidowa 133 i d.
* karboksylowa 49, lOi i d. » ketonowa 101 i d. » nitrylowa 51, 52, 141 » oksymowa 95, 102 > wodorotlenowa 43 i d.
grynszpan 112
Guldberg 120, 130
Harries 220 haczetyn 66 heksan 61, 65 heksadekan 65 heksabydrobenzol 265 heksakontan 65 lieksametylen 261 heksaoksybenzol 231 heksozy 181 *i d. heksylen 197 heptametylen 261 hemina 276 hemopyrol 276 i d. hemoglobina 276 heptan 65 heptadekan 65 Koefer 68 Rofmann A. JF. 209
homologi 63
* aniliny 237 » benzolu 220
fenolu 228 Moppe-Seyler 68 Sorbaczewshi 160 hydrazony 95 hydrocłrinon 229 i d. hydroksyl, p, wodorotlen hydroksylamin 95, 102, 182 hydroliza estrów 119 » amidów 138 » białek 179 » Muszczów 122 i d. » mydJa 124 Hyosciamtts niger 284
Imidogrupa 133
Indigofera tinctoria 279
indol 277
indoksyl 278
indygo 272, 278 i d.
indykatory {(eorja) 233
indykan 278
indygotyna 278
inwersja cukru 187
inwertyna 82,. 187
jzatyna 278
izodurol 222
izocjanian amonu 158
izocjanki 142
izomerja wogóle 37, 59
» etylenowa 207
» kw. mlekowego 165 i d.
* » winowego 170 i d.
» » maleinowego 206
» optyczna 163 » pierścieniowa 261, 262 » pochodnych benzolu
216—218 izopentan 61 jzopren 268
izopropilo-karbinol 77, 87 izopro piło-etan 61, 65
19*
ta?
Jedno chloro-etan 71, 74 jednochloro-metan 57, 71, 73
» » -propan 60 jedwab sztuczny 194 jodek butylu 61
» etylu 71
» metylenu 71
» metyl ii 71 jodobenzol 224 jodoform 71, 75 jodopochodne parafin 75
Kamfan 267 kamfen 269, 270 kamfora 269, 270 kamień winny 172
> indygowy 279 karamel 186 karbazol 210 ka-rbinol 77 karboksyl 49, 104 i d. karbol 210, 226 karbonil 101 kaproil 108 kataliza 132 i d. katalizatory 132, 212, 223, 264 Kekule 216 ketoksymy 102 ketony 101. i d. ketozy 183 Kjeldal (metoda) 10 kodeina 286 kolodjum 193 kondensacja 98
» benzolowa 256
koniak 85 koniina 283 kreozot 228 kresole 210, 228 krochmal 191
kryoskopowy (przyrząd) 36 krystalizacja 7 ksylole 210, 223 kunerol 123 kumol 222
kurare 284
kw. adypinowy 156
" akrylowy 204
> amid o-burszty nowy 175
» amido-kapronowy 175
» amido-octowy 174
* amido-propionowy 174
> antywinowy 170, 173
,» antrachiuo-dwusulfonowy 258
> aromatyczne 245 id,.
> benzolo-sulfonowy 212
» benzoesowy 245
» bursztynowy 83, 155
» cerotynowy 125
» chinowy 285
» chloro-octowy 113
s cjanowodorowy 139_i d.
» cjanowy 140, 144;
»■ cyncboninowy 285
> cytrynowy 1
> dwuoksy-burstynowy 169
» ftalowy 223, 247
» fumarowy 205 i n.
» galaktonowy 186 -
» galusowy 231, 251
» garbnikowe 252
» gronowy 173
» izo-cjanowy 144
> izo-masłowy 107, 114,
> izo-walerjanowy 107
» jabłkowy 169
> jednozasadowe 104, 245
» karboksylowe 48, 104, 245
* karbolowy 210, 226
» maleinowy 205 i n.
» malonowy 154 '
» masłowy 114
» melitowy 248
» mezowinowy 171, 173
» mlekowy 162 i d.
» moczowy 160
» metylo-etylo-octowy 107
> mrówkowy 107, 109
> naftylo-sulfonowy 255
» nienasycone 204 i d.
kw. nitro-benzoesowe 249 » norm. heptylowy 107
* * kapronowy 107, 115
» » kaprylowy 107
* » kaprynowy 107
» » margarynowy 107 » ■> masłowy 107, 114 » > nonylowy 107 » » palmitynowy 107, 115, 121
> > stearynowy 107, 116,
121, 204
, » octowy 20—26, 45—53, 107, 110
> oksy-bursztynowy 169
* oksy-propionowy 162
* olejowy 121, 204
» organiczne 48
» o-ftalowy 248
» o-oksy-benzoesowy 249
» parawinowy 173 " pimelinowy 156 » pikrynowy 233 » piorunujący 141 » propionowy 107, 114 » purpurowy 160 » rozolowy 254
> salicylowy 249
» siarkocjanowodorowy 141 » śluzowy 186 » sulfonowe 212
> szczawiowy 152
» tłuszczowe 104 i n.
» trój metylo-octowy 107
» trójoksy-benzoesowy 251
i walerjanowy 107
> węglowy 156 i n.
» wielokarboksylowe 151, 247
» wielozasadowe 151, 247
» winowy 169, 173
s winowy racemicany 173
Lanolina 120, 126 laki 259 laktaza 186
laktoza 186
Ladenburg 283
Le Bel 169
leucyna 175
leuko-związki 255
lewuloza 185
Liebermann 259
Liebig_YS, 141
ligroina 69 lignin 192 limonen 268 liczba' jodowa 205
Łańcuch węglowy 62, 214, 215
» normalny 62 łańcuchy otwarte 214
» zamknięte 215, 272
» boczne 222 Jój 120
Maltaza 82 maltoza 82, 190 mannit 151 margaryna 123 Marchlewshi "277 masJo 120, 123 maślan etylowy 118 melasa 189 Mendelejew 67 mentadien 268, 269 mentan 269 menten 269 mentol 269 menton 269 mesytylen 219, 222 metaldehyd 99 metan 55, 65 meta-pochodne 217 metoda Cariusa 17 Kjeldahla 10 Liebiega 13 V. Meyera 28 metyl 62 metylamin 134 metylen 62, 195 metylo-acetylen 200
— 295
tnetylo-etylo-benzol 220, 222 metylo-etylo-karbinol 77, 87 mezytylen 219, 222 Meyer V. 28, 274 miodowiec 249 moczan amonowy 160 mocznik 2, 20, 25, 27, 31, 158 Moissan 67
monosacharydy 182 i d. monozy 182 morfina 286 mureksyd 160 Mycoderma aceti 45, 110 mydło 119, 123
Nafta 69
naftalina 210, 215, 251 naftany 265 nafteny 68 naftole 257
napoje spirytusowe 85 narkotyna 286 Natanson 254 Nicotiana tabacum 284 Nenchi M. 250, 277 Nicoll 164 niedogon 83 nikotyna 284 nitro-benzol 212, 231
» celuloza 151, 193
> fenol 232
» gliceryna 150
» pochodne benzolu 231 id.
» toluol 232 nitrozoaminy 185 nitrowanie 212, 231 nitryle 51, 107, 138, 141 Nobel A. 150 nomenklatura 62 i d.
» aldehydów 93
alkoholi 76
» eterów 90
» ketonów; 101
nonan 65 nonometylen 261
Ocet 110
ocet ołowiowy 112
octan amonowy 50, 52
» etylowy 113, 118
» glinowy 112
» izo-amylowy 118
* miedziowy 112
» propilowy 118
» ołowiowy 112
* sodowy 55
» wapniowy 111
» żelazowy 112, 148.
odczyn, p. reakcja
odczynnik FehUnga 173, 183, 191
> Schweitzera 198
v Tollensa 183
odmiana s.cis« 207, 262
» »trans« 207, 262 okowita 83 oksamid 154 oksy-azozwiązki 243 oksy-hemoglobina 276 oksy-hydrocbinon 230 okgy-kwasy aromatyczne 249 i d.
» tłuszczowe 161 i d.
oksy-toluol 228 oksymy 95, 102 oktan 65 olbrot 125 olefiny 73, 81, 195 olej antracenowy 209 i n. » ciężki (kreozotowy) 209
> karbolowy .209 i n.
» kokosowy 120
J> konopny 120
> kostny 120
» palmowy 120 ■ pośredni 210
> rzepakowy 120
» rycynowy 120
» lekki 209 i d.
> skalny 65—70
oleje schnące 120
» smarowe 69
> tłuszczowe 120
olejki eteryczne 266 oliwa 120 opjum 286 orto-pochodne 217 otrzymywanie etanu 58
» metanu 55
oznaczenie azotu 15, 16
» chlorowców 17
» ciężarów drobinowych
25-37
» gęstości pary 27
» siarki 17
» węgla 13
> ' wodoru 13 ozokeryt 66
Palmitynian ołowiu 116, 122 Pa$>aver somniferum 286 Papaveraceae 282 Papilionaceae- 282 parafina 69 parafiny 54, 65 paraldebyd 97, 99 parapochodne 217 Pasteur 82, 169 Pelletier 285 pentametylen 261 pentan 61, 65 pentadekan 65 pentozy 181 pepsyna 82 peptony 178 pergamin roślinny 193 Perhin 266 Pfeffer 30 piec do spalań 13 pierścień węglowy 214, 272 i n. pikryniari amonu 234 > potasu 234 pimelinian wapnia 264 pioruniany 141 pinan 267 pinen 269, 270 pirydyna 280 piperydyna 281
piperyna 283 piwo 85
pochodne acetylenu 199 i d. » benzolu 211 i d. » etylenu 195 i d. » dwufenilo-metanu
253 i d.
» metanu 54 i d. ;> . trójfeniio-metanu
253 i d.
podstawienie, p. wymiana podtlenek węgla 155 polaryzator 164 polarymetr 164 polimeryzacja 96 poliozy 181
poli-sacharydy 181, i d. 190
poli-peplydy 180
poli-terpeny 267 i d.
położenie orto, meta, para 217
» asym. i sym. 217
» sąsiednie 218
^-nitrofenol 232
prawo działania mas 79, 119, 128 proch bezdymny 150, 193 propan 59, 65 propil 62 propilen 197 propilo-benzol 220, 222 propilo-karbinol 87 próba na azot 10 » » chlorowce 11 » » Kjeldahla 10
> » pierw. metaliczne 13
» » siarkę 12
» tlen 11
> » węgiel 9
» ■» wodór 9
przyrząd ebuljoskopowy 36
» kryoskopowy 35
» polaryzacyjny 164
» V. Meyera 28
pseudokumol 222
ptyalina 82, 186
pyrogallol 230
— 296 —
— 297
pyrokatechina 229 pyrol 272, 275 pyroliny 276 pyrolidyny 276 pyroksylina 193
Rafinacja cukru 190 raeemiczne odmiany 168 Radziszewski 68 Ranunculaceae 282 Rwbiaceae 282 reakcja biuretowa 159
» estryfikacji 117, 127
> dwuazowania 240 i d.
> Berthelota 219
a Fehlinga 183
> Mttiga 221
> Friedla i Cra/łsa 221, 253
* Griessa 240
» hydrolizy 119 i d.
» Harriesa 220
» ksantoproteinowa 179
» Sabatier'a 212, 264
» Teichmanna 276
» Tollensa 183
» TFBrfea 58, 221, 263
» zobojętnienia 117
» t zmydlania 119
» związków aromat. 212, 213 rektyfikacja 83 rezorcyna 229 rodniki 62
rodnik dwuazowy 241 ropa naftowa 65 i d.
» produkcja 66 rodzietacz 5 rum 85 Eunge 226
Sabatier 212, 264
sacnarobiozy 186—190 sacharoza 187
Saccharomyces cerevisiae 82, 184 Saccharum offuinarum 187 salol 250
saturacja 189
Schizoniycetes 184
Seignette'a sól 172", 183
Simpsan 74
siarka (oznaczenie) 12, 17
skręcanie właściwe 165
skrobia 82, 190, 191
śliwowica 85
smalec 120
smoła aldehydowa 97 » pogazowa "209—211 * twarda 209
sól Seignettea 172, 183
Solanaceae 282
sole kw. octowego 112
Sombrero 350
spirytus denaturowany 81, 86 .» drzewny 81
stała równowagi cfaem. 129
stałe fiz. alkoholi 78 » » chlorowcopochodnych 71 » » eykbparafin 262 » » kw. tłuszczowych 107
> » olefin 197 _
> » parafin 65
» » węgl. aromatycznych 222 stereoizomerja 163 stearynian wapnia 116, 122 stearyna 116, 122 strychnina 285 sucha destylacja 50, 81, 101, 111
137
sulfonowanie 212, 226 światło spolaryzowane 164 świece 125 syntoniny 178 sześcio metylo-ben zol 249
» metylen otetramina 99 . szczawian dwupotasowy. 153
» jednopotasowy 153
» metylowy 154
» wapnia 153 szczawiftowa sól 154 szeregi homologiczne 63 i d, szybkość reakcji 126 i d.
Tanina 251, 252 Tartarus emetieus 172 tautomerja 143 i d. tebaina 286 Teichmann 276 tetra-metyloetylen 197
> metylen 261
» hydrobenzol 266
» kydropyrol 276 terpeny 266 i t. d. terpinen 268 terpinolen 268 terpineol 269 tetrozy 181 tiofen 210, 272 tlen (oznaczenie) 11, 19 tlenochlorek węgla 2, 157 tłuszcze 120 lollens 183 toiuol 210, 220 toluidyna 237 Tralles 84 tran rybi 12<) triozy 181 trój-acetamid 137
> -chinoil 231
» -chlorometan 57
> -bromofenol 228
» -feniloamina 237
» -fenilometan 254 i d. » -fenilokarbinol 254 » -metylen 260
> -metylokarbinol 77, 87
» -metylobenzol 220, 222
» -metyloetylen 197
> -metylamin 134
» -nitrobenzol 232
» -nitrofenol 232
» -oksybenzole 230 » -olejan gliceryny 121
> -palmitynian gliceryny 121
» -stearynian gliceryny 121
trzustkowy sok 178
Urotropina 99
Waage 120, 130
wartościowość węgla 41
Waliach 267
Wagner 266, 267, 270
wazelina 70
węgiel (oznaczenie) 9, 13
> asymetryczny 166
węglik wapna 200
węglowodany 180—194
węglowodory aromatyczne 208 i d.
węglowodory nasycone 54 i d.
» nienasycone 195 i d.
wiązanie podwójne 195
> potrójne 195 wiązania węglowe p. łańcuchy Willstatter 284 wino 85 winian potasu 172
> > kwa�ny 172
winian potasowo sodowy 172
» antymonylo-potasowy 172
» sodu 172 Wislicenus 169, 264 włóknik 192 woda Burowa 112
> gulardowa 112
> utleniona 106
wodnik chloralu 100
wodorotlen 42, 71 i t. d.
wodorotlenek-4-metyIo-amonu 136
wodór (oznaczenie ilościowe) 13
wosk chiński 125
> pszczelny 125
> ziemny 66
Wohler 158
Wurłz 58, 221, 263
wymiana chlorowca na alkil 72
» » » wodór 72
> » » wodoro¬
tlen 72, 79
.» wodorotlenu na chloro¬wiec 79
B dwuazogrupy na wodoro¬tlen 242
> dwuazogrupy na wodór 242
wymiana dwuazogrupy na chloro¬wiec 242
» dwuazogrupy na cjan 243 wysalanie 177 wzory drobinowe 25—37 > elementarne 23-25 » empiryczne 23—25 » strukturalne 41 i d.
Van't Hoff 29, 31, 169
Zaleski J. 277 zapalność nafty 69 zasady amono-oraaniczue 135 zieleń szweinfurcka 112 zmydlanie estrów 119
» nitrylów 52, 107,442
y dwucjanków 152
» tłuszczów 122.
Zuber It. 68 związki alicyklowe 260 » amidoazowe 243 » aromatyczne 208 i d. » azoto-organiczne 133 » azowe 238 i d. » chinolinowe 280 cyklowe 208 i d. » cykloparafmowe 2t;0 i d.
związki dwuazowe 239, 240 i d. » dwuazo-amidowe 243 » heterocyklowe 271 i d.
> homologiczne 63 i d.
> hydro-aromatyczne 264
9 izocyklowe 271
» izomeryczne 59
» karbocyklowe, niearoma¬tyczne 260 i d.
» normalne 62
» nasycone 44
» nienasycone 44, 195 i d.
» o pojedynczej funkcji che¬micznej 54 i d.
» o mieszanej funkcji che¬micznej 145 i d.
> oksyazowe 240, ^43
» . pirydynowe 281 -
» poliheterocyidowe 271 » polimetylenowe 260 i d, * terpenowe 266 i d. » Uuszczowe 54 i d. » . węgla 3
zwierciadło srebrowe 183
zymaza 82, 184
Żółcień anilinowa 244 żywice 268
WIELKOŚĆ 23X16CM,TWARDA INTROLIGATORSKA OPRAWA /ZACHOWANA ORYGINALNA PRZEDNIA OKŁADKA/ ,LICZY 424 STRONY,95 RYSUNKÓW.
STAN :OPRAWA INTROLIGATORSKA DB,OKŁADKA ORYGINALNA DB-/DST+,STRONY SĄ MOCNO POŻÓŁKŁE,USZKODZENIE 2 PIERWSZYCH KARTEK /PATRZ SKANY/,KILKA KARTEK JEST WZMOCNIONYCH TAŚMĄ PRZYLEPNĄ,POZA TYM STAN W ŚRODKU DB.
KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 8 ZŁ - PŁATNE PRZELEWEM
/ KOSZT ZRYCZAŁTOWANY NA TERENIE POLSKI,BEZ WZGLĘDU NA WAGĘ,ROZMIAR I ILOŚĆ KSIĄŻEK - PRZESYŁKA POLECONA PRIORYTETOWA + KOPERTA BĄBELKOWA / .
WYDAWNICTWO GEBETHNER I WOLF 1926.
INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,NR KONTA BANKOWEGO ITP.ZNAJDUJĄ SIĘ NA STRONIE "O MNIE" ORAZ DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.
PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY PRZEDSTAWIONYMI NA STRONIE "O MNIE"
NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!
ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE
ZOBACZ STRONĘ O MNIE
