PRZEDMOWA
Astronomia gwiazdowa jest w zasadzie podręcznikiem dla studentów specjalizujących się w dziedzinie astronomii, jakkolwiek staraliśmy się, by praca nasza mogła stać się pożyteczna i dla adeptów nauk pokrewnych — fizyki lub matematyki, jak też dla bardziej zaawansowanych miłośników astronomii.
Głównym celem naszej pracy jest przedstawienie metod, którymi się posługujemy w astronomii gwiazdowej; im też poświęciliśmy większą część pracy, wyniki cytując tylko przykładowo. Systematyczny przegląd najważniejszych wyników otrzymanych tymi metodami umieściliśmy natomiast oddzielnie, w rozdz. VI.
Aby ułatwić zrozumienie całości czytelnikom nie mającym gruntownego przygotowania astronomicznego, w rozdziale I umieściliśmy zbiór najważniejszych wiadomości pomocniczych, na których opiera ?;e -~tro-nomia gwiazdowa. Ten rozdział oczywiście może być pomi ,V ^.-.-;ez tych, którzy są dobrze przygotowani do właściwego tematu.
Po tym wstępie przedstawiamy zagadnienie rozmieszczenia przestrzen
nego gwiazd i materii międzygwiazdowej (rozdz. 11), następnie i ie-
nia kinematyki gwiazd (rozdz. 111). Zagadnienia ewolucji, mimo ze opie
rają się na różnych metodach badań, wyodrębniliśmy (igzóz. IV) ze
względu na ich specyficzny charakter. Potem omawiamy zagadnienia
dynamiczne (rozdz, V). Na zakończenie czynimy krótki przegląd wyników
i poruszamy ogólnie zagadnienia współczesnej kosmologii w rozdziale VI.
Taki podział w pewnym stopniu pokrywa się z podziałem podług obiektów badanych. Pierwsze cztery rozdziały dotyczą prawie wyłącznie ,,za-ludnienia11 naszej Galaktyki. Rozdział V jest z natury rzeczy dość uniwersalny, dotyczy bowiem każdego układu gwiazd. Ostatni zaś rozdział omawia głównie inne galaktyki, nie pomijając oczywiście i naszej, jako jednej z przedstawicielek tego rodzaju tworów kosmicznych.
W przypisach zebranych na końcu książki umieściliśmy niektóre specyficzne zagadnienia matematyczne, aby nie naruszały zwartości wykładu. Ponadto w przypisach znajdują się pewne tablice i diagramy pomocnicze.
Przy wyborze materiału kierowaliśmy się głównym celem naszej pracy i dlatego staraliśmy się przedstawić możliwie dużą różnorodność
Tytuł:
ASTRONOMIA GWIAZDOWA
Autor: WŁODZIMIERZ ZONN . KONRAD RUDNICKl
Wydawnictwo i rok wydania: WARSZAWA 1957 PAŃSTWOWE WYDAWNICTWO NAUKOWE
1105 egz.
Stan: +db przytarcia okladki, ubytek na dole grzbietu na 4,5 cm, podpis na pierwszej stronie
Oprawa: miekka
Ilość stron i format: 441str.
17,5x25cm
Ilustracje: rys.
Spis treści:
SPIS RZECZY Rozdział I
WIADOMOŚCI PODSTAWOWE
g 1. Przedmiot badań astronomii gwiazdowej 15
g 2. Współrzędne położenia . ... . . . . . . ,16
Układ współrzędnych galaktycznych 16
Wyznaczenie położenia bieguna galaktycznego i odległości Słońca
od płaszczyzny równikowej Galaktyki . 18
g 3. Ruch własny gwiazd 22
Wiadomości ogólne 22
Ruch własny a ruch swoisty (pekuliarny) . . . . . . 26
Wyznaczanie ruchów własnych absolutnych 28
Wyznaczanie względnych ruchów własnych gwiazd .... 30
g 4. Prędkości radialne 33
Definicje 33
Redukcja prędkości radialnych do Słońca 33
Technika obserwacyj prędkości radialnych ...... 36
10. Obserwacje prędkości radialnych przy pomocy -;; f-1--; r-_.w..y nv bez-
szczelinowych ............ 38
11. Prędkości przestrzenne gwiazd ........ 41
g 5. Jasność, barwy i widma gwiazd .42
Skala jasności ........... 42
Jasności absolutne 45
O różnych układach fotometrycznych ....... 46
Wskaźniki (równowaźniki) barw . . ... . . . - 52
Katalogi fotometryczne 54
g 6. Klasyfikacja widmowa 56
Klasyfikacja harvardzka 56
Klasyfikacja Morgana, Keenana i Kellmana . . . . . . 60
Próby wprowadzenia innych klasyfikacji 60
S 7. Klasyfikacja różnych obiektów astronomicznych .... .62
Gromady i mgławice . . . . . .... - .62
Galaktyki 63
g 8. Paralaksy gwiazd . . . 64
Paralaksy trygonometryczne 64
Paralaksy spektroskopowe . . . . . - - - 69
Paralaksy średnie gwiazd wyznaczone na podstawie ruchów włas
nych i prędkości radialnych . 72
Paralaksy obiektów specjalnych
Paralaksy grupowe . . . . 75
Paralaksy dynamiczne 78
Paralaksy gwiazd zaćmieniowych 80
Paralaksy gwiazd zmiennych 81
Paralaksy wyznaczane na podstawie obserwacyj natężeń linii mię
dzy gwiazdowych w widmach gwiazd ..... - . 86
Paralaksy galaktyk . . . . 88
Rozdział II
ROZMIESZCZENIE GWIAZD I MATERII MIĘDZYGWIAZDOWEJ W GALAKTYCE
g 9. Zliczenia gwiazd 90
Funkcje N(m) i A(m) . . . qq
Główne wyniki zliczeń gwiazd 92
33. Uwagi o technice zliczeń .......... gg
5 10. Metody badania rozmieszczenia gwiazd wewnątrz Galaktyki . . . 97
(Podstawowe równania całkowe statystyki gwiazd) 97
Metody analityczne ogólne .97
Metody analityczne w zastosowaniu do gwiazd wybranych . . . 104
Metody numeryczne (schemat Kapteyna) 106
Metoda Waszakidze-Oorta . . . 114
5 11. Funkcja jasności absolutnych ę (M) ......... 119
Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . .119
Metoda Luytena 120
g 12. Materia między gwiazdowa 123
Składowa pyłowa materii międzygwiazdowej
Wstęp „strefa unikania;; 123
Rozkład składowej pyłowej materii międzygwiazdowej - . . 129
Absorpcja selektywna 136
O ,,kłaczkowatości-! materii międzygwiazdowej ..... 141
Badania mgławic pojedynczych . 150
Budowa materii międzygwiazdowej . 159
Składowa gazowa materii więdzygwiazdowej
Linie międzygwiazdowe w widmach gwiazd 160
Badania linii emisyjnych wodoru międzygwiazdowego .... 165
Rozdział III
KINEMATYKA UKŁADÓW GWIAZDOWYCH
g 13. Ruch Słońca względem otaczających gwiazd 163
Wiadomości ogólne .168
Wyznaczanie apeksu z prędkości przestrzennych gwiazd . . 169
Wyznaczanie apeksu z samych prędkości radialnych .... 171
Wyznaczanie apeksu z samych ruchów własnych .... 173
Metoda Kowalskiego—Airy!ego 174
Wyniki wyznaczania apeksu 175
177
5 14. Korelacje w ruchach gwiazd
Ruchy swoiste gwiazd . . - - - . . . ... 1^7
Ruchome gromady gwiazd .1*8
Ogólne regularności w ruchach gwiazd .180
SPIS RZECZY 11
Teoria dwu prądów .
Wyznaczenie parametrów dwu prądów z ruchów własnych . . . 184
Ogólne uwagi o teorii dwu prądów , . .187
Teoria elipsoidalna
Metoda Dziewulskiego wyznaczania elipsoidy prędkości gwiazd . . 189
Metoda wyznaczania elipsoidy prędkości z ruchów własnych gwiazd 191
Ogólne uwagi o wyznaczaniu rozkładu prędkości gwiazd . . .194
g 15. Ruchy centroidów. Rotacja Galaktyki 195
02. Pojęcie centroidu 195
Asymetria ruchów gwiazd 197
Kinematyczna teoria rotacji Galaktyki . . . . , . . 201
Funkcja Camma 203
Wzory Oorta 205
Fizyczna interpretacja stałych we wzorach Oorta . . . . 207
Interpretacja graficzna wzorów Oorta 210
Zastosowanie wzorów Oorta w praktyce-- ...... 211
Dyskusja wyników otrzymanych ze wzorów Oorta . . . 213
Rotacja Układu Lokalnego 218
Rozdział IV
ZAGADNIENIE EWOLUCJI GWIAZD
S 16. Diagram Hertzsprunga—Russella 219
Dane obserwacyjne ........... 219
Znaczenie teoretyczne diagramu H—R 224
Diagramy H—R różnych grup genetycznych gwiazd .... 225
8 17. Populacje i podsystemy ........... 227
Dwie populacje gwiazd 227
Podsystemy gwiazd . 230
Asocjacje gwiazd 234
Rozdział V
DYNAMIKA UKŁADÓW GWIAZDOWYCH
S 18. Wiadomości ogólne 242
Wprowadzenie 242
Siły regularne i nieregularne ., . . . . - - - 244
8 19. Siły nieregularne - . - - 246
Spotkanie dwu gwiazd 246
Działanie wielu spotkań na pojedynczą gwiazdę . . . . - 249
Czas relaksacji . a - .251
Okres połowicznego rozpadu ......... 252
Twierdzenie o wiriale . . . . . . - - - - 255
Tożsamość Lagrange:a . . . . . . . - 256
5 20. Siły regularne 258
Przestrzeń fazowa 258
Funkcja rozkładu położeń i prędkości . 260
Lemmat o nieściśliwości przestrzeni fazowej 262
Podstawowe równanie dynamiki gwiazdowej 263
A^ SPIS RZECZY
Klasyfikacja układów gwiazdowych . . . - . . . .266
Równanie Poissona 267
Rozwiązania podstawowego równania wzglądem funkcji rozkładu jako niewiadomej
02. Układ stacjonarny 268
93. Przypadek I — potencjał w ogólnej postaci . - - - . . 270
194. Przypadek II — potencjał z symetrią osiową 270
Przypadek III — potencjał o symetrii kulistej 271
Przypadek IV - potencjał postaci 33(cu, z) = 33 j(w)+ 58 2U) . . .272
Inne postacie potencjału . . . - - - - . 272
Zastosowanie przypadku II do teorii Galaktyki .... 273
Możliwość zastosowania przypadku III do teorii gromad kulistych 274
100. Inne zastosowania . 276
Rozwiązalna podstawowego równania względem potencjału. Dynamiczna teoria elipsoidalna
Przekształcenie równania przy założeniu uogólnionego rozkładu
schwarzschildowskiego 277
Rozwiązanie pierwszej grupy równań ....... 281
Rozwiązanie drugiej grupy równań ....... 283
Twierdzenie o symetrii śrubowej . . 285
Uproszczenie równań w przypadku dwuwymiarowym .... 288
Rozwiązanie III grupy równań w przypadku dwuwymiarowym . . 290
Uogólnienie na przypadek trójwymiarowy ...... 294
Porównanie teorii elipsoidalnej z obserwacjami ..... 296
Krytyka teorii elipsoidalnej 299
Współistniejące podsystemy gwiazd ....... 300
Teoria Chandrasekhara spiralnej budowy
Uproszczenie równań w przypadku sferycznego rozkładu prędkości 303
Otrzymanie równań charakterystycznych 305
Rozwiązanie równań charakterystycznych ...... 307
Postać potencjału i funkcji a . 311
Interpretacja fizyczna rozwiązania ....... 313
Budowa spiralna .... 315
Teoria Lindblada struktury spiralnej galaktyk (napisał Wojciech Królikowski)
117. Wstęp . 318
113. Równania ruchu mas 319
Równanie opisujące odchylenia od ruchu w równowadze . . . 323
Standardowy układ gwiazdowy 332
Fale gęstościowe w standardowym układzie gwiazdowym . . . 338
Powstawanie i rozwój struktury spiralnej 342
g 21. Niektóre zastosowania dynamiki Mo badań rozmieszczenia gwiazd w Ga
laktyce . 348
Wstęp 348
Prace Oorta nad rozkładem potencjału w pobliżu Słońca . . . 349
125. Dynamiczne badania rozmieszczenia gwiazd w Galaktyce. . . .355
-g 22. Orbity indywidualnych gwiazd ,360
SPIS RZECZY
13
Rozważania ogólne . . . .
Orbity kołowe
128 Trwałość orbit kołowych i orbity prawie kołowe . . 363
Względny ruch gwiazd na orbitach prawie kołowych .... 365
Orbity dowolne 367
Rozdział VI
GŁÓWNE WYNIKI BADAKr ASTRONOMII GWIAZDOWEJ
g 23. Galaktyka , ... 369
Kształt i rozmiary Galaktyki . 369
Spiralna budowa Galaktyki 372
Słońce w Galaktyce 374
Obłoki gwiazd 376
Gromady gwiazd 378
Mgławice galaktyczne 380
g 24. Inne galaktyki 381
Ogólne dane statystyczne o galaktykach . . . , . . . 331
Rozmieszczenie przestrzenne galaktyk ....... 333
O ruchach gwiazd i materii międzygwiazdowej wewnątrz s,alii:ćyk ggg
O tzw. „ucieczce galaktyk^ 390
Przestrzeń międzygalaktyczna ........ 394
g 25. Zagadnienie nieskończoności wszechświata 395
Uwagi historyczne . 395
Współczesne teorie kosmologiczne ........ 397
„Ucieczka galaktykCl a „ekspansja ws.zechświata!i .... 3gg
Przypisy
Wykaz podręczników i ważniejszych monografii z zakresu astronomii
gwiazdowej ............. 403
Zagadnienie n ciał . Z 406
O rozkładzie Gaussa (rozkładzie normalnym) . 410
Korygowanie obserwowanych krzywych częstości ze wzglądu na
błędy obserwacyjne ....,...--- 414
Rozwiązanie liniowych i jednorodnych równań różniczkowych cząst
kowych I-go rządu metodą równań charakterystycznych . . . 418
(5 Di raca ,420
Wyznaczanie odległości obszarów emitujących linię 21 cm . . - 4^1
Tablice do przeliczania współrzędnych równikowych na galaktyczne
425
i odwrotnie
Diagram do graficznej zamiany współrzędnych równikowych na
galaktyczne i odwrotnie ;. 0
Tablica do przeliczania jednostek długości
x 43?
H- Tablice wartości y--=fe-x2dx (całka LaplaceJa)
Skorowidz alfabetyczny . U . . . - - 433
"Moja strona" w Allegro
Zobacz inne moje aukcje - SZUKAJ W PRZEDMIOTACH UŻYTKOWNIKA - szybkie wyszukiwanie podobnych tytułów
Uwaga! Na zdjęciach wokół liter możliwe charakterystyczne zniekształcenia - wynik kompresji jpg. W rzeczywistości zniekształcenia nie występują. Możliwe też błędy literowe - z powodu niedoskonałości odczytu OCR, za co przepraszam i liczę na wyrozumiałość.
