OD AUTORÓW
Skrypt niniejszy pragniemy oddać przede wszystkim do rąk studentów Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach, wyrażając nadzieję, że stanie się on pomocą w przygotowaniu do egzaminu z historii polskiej architektury nowożytnej. Niezwykle skomprymowany materiał, przewidziany programem studiów do wyłożenia w ciągu dwóch zaledwie semestrów, obejmujący architekturę i sztukę polskiego renesansu, manieryzmu, baroku, rokoka, klasycyzmu, his-toryzmu, eklektyzmu, secesji i modernizmu (okres pięciu niespełna wieków), a przy tym obszerna i trudno dostępna częstokroć literatura przedmiotu, skłoniły nas do podjęcia próby usystematyzowania i skonstruowania pewnego rodzaju minimum materiałowego, na którym można by oprzeć się, przygotowując do egzaminu z tego przedmiotu.
Mimo iż przedmiot nasz zawiera w swej nazwie i obejmuje formalnie historię architektury, to jednak uważamy za wskazane włączenie doń materiału także z innych dyscyplin artystycznych (rzeżby i malarstwa), współdziałających z architekturą i stanowiących jej artystyczne dopełnienie. Bardzo często nie można ich nawet traktować rozdzielnie. W baroku doszło przecież do najdoskonalszego ich zjednoczenia dla wydobycia określonych przekazów treściowych i efektów emocjonalnych.
Przynależność niektórych dzieł do określonych stylów i epok, ukonstytuowana dotychczasową literaturą przedmiotu, może w przypadku naszego skryptu budzić kontrowersje i wątpliwości, które niniejszym wyrażamy jako autorzy. Dotyczy to m.in. cech stylowych manieryzmu niderlandzkiego, zwłaszcza w wydaniu gdańskim, gdzie niektóre dzieła Abrahama van den Blocke wkraczają głęboko w XVII w., a także np. dekoracji kaplic Kalwarii Zebrzydowskiej, projektowanych przez Pawła Baudartha, zaliczanego do twórców barokowych. Protobaroko-we cechy stylowe tych dzieł nie są jeszcze w pełni wykształcone i wyraziście okieśione, a częstokroć tkwią jeszcze w tradycji północnoeuropejskiego renesansu. Dlatego też uważaliśmy, że skoro wyrosły z ducha epoki XVI w., winny znaleźć się w niniejszym tomie skryptu, obejmującym historycznie cały pilski renesans wraz z manieryzmem. Kwestia interpretacji cech stylowych t.zw pogranicza dwóch epok zawsze pozostaje w literaturze umowna, a zatem
